Lăng mộ và nhà thờ Ngô Thì Nhậm (huyện Thanh Trì)

Ngô Thì Nhậm sinh ngày 11 tháng chín năm Bính Dần (1746) tự Hy Doãn, hiệu Đạt Hiên. Khi nghiên cứu Phật học có hiệu là Hải Lượng thiền sư. Ông nội Ngô Thì Nhậm là Ngô Thì Úc; thân sinh là Ngô Thì Sĩ đều là những danh sĩ nổi tiếng. Năm 18 tuổi Ngô Thì Nhậm đã viết cuốn “Nhị thập tứ sử toát yếu” và soạn cuốn “Tứ gia thuyết phể”. Năm 1765 ông đỗ đầu thi hương, năm 1769 đỗ khoa sĩ vọng và được bổ làm Hiến Sát phó sứ Hải Dương. Năm 30 tuổi đỗ đệ Tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân khoa Ất Mùi. Năm 1776 thăng chức giám sát Ngự sử xứ Sơn Nam rồi bổ chức Đốc đồng Kinh Bắc kiêm Đốc đồng Thái Nguyên (triều vua Lê Hiển Tông). Khi Trịnh Khải lên ngôi chúa (1782), ông phải lánh về vùng Thái Bình, Sơn Nam Hạ một thời gian dài.

Năm 1788, Nguyễn Huệ ra Bắc lần thứ hai đã cho người mời ông ra giúp việc. Ông được trọng dụng và làm Tả thị lang Bộ Lại, tước Trình Phái hầu. Sau chiến thắng Kỷ Dậu (1789), ông được thăng từ Thượng thư Bộ Binh lên làm Tổng tài Quốc sử quán và soạn thảo các văn bản ngoại giao, được triều đình cử đi sứ sang Trung Quốc năm 1793. Năm 1796, ông cáo quan trở về lập Thiền viên nghiên cứu triết học và Phật giáo tại phường Bích Câu.

Khi triều Tây Sơn sụp đổ, nhà Nguyễn lên, Ngô Thì Nhậm và em rể là Phan Huy Ích bị đem ra kể tội và đánh đòn tại Văn Miếu. Ông mất ngay sau trận đòn đó ngày 16 tháng hai năm Quý Hợi (1803) lúc 57 tuổi.

Nhà thờ Ngô Thì Nhậm là một ngôi nhà ba gian xây dựng đơn giản. Ở giữa là bàn thờ ông. Gian bên phải đặt một tấm bia lớn do dòng họ sao chép ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám ghi việc đỗ đạt của ông. Cách nhà thờ vài chục mét là khu lăng mộ Ngô Thì Nhậm. Trên mộ có gắn ba tấm bia nhỏ nội dung ca ngợi công đức của danh nhân Ngô Thì Nhậm. Di tích còn giữ được một số hiện vật quý như cuốn gia phả của dòng họ Ngô - Ngô Thì, tập “Ngô gia văn phái”, 6 đôi câu đối.

Ngô Thì Nhậm là một danh nhân văn hoá lớn cuối thế kỷ XVIII. Ông đã để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm có giá trị.

Lăng mộ và nhà thờ ông đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1994./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01