Danh thắng & Di tích Hà Nội

Chùa Trăm Gian (huyện Chương Mỹ)

Sơn Dương (t/h) 17/09/2023 17:06

Chùa Trăm Gian có tên chữ là Quảng Nghiêm tự, toạ lạc trên núi Sở, thôn Tiên Lữ xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, Thành phố Hà Nội.

chua-tram-gian-cm.jpg
Chùa Trăm Gian

Chùa có quy mô lớn, thuộc loại “trăm gian”. Vì thế chùa có tên gọi dân gian là chùa Trăm Gian, chùa Sở, chùa Núi hay chùa Tiên Lữ. Xa xưa nơi đây là xã Tiên Lữ, tổng Tiên Lữ, huyện Yên Sơn, phủ Quốc Oai, trấn Sơn Tây, sau chuyển sang huyện Chương Mỹ.

Theo các vị bô lão truyền kể, núi Sở vốn là con ngựa, cạnh đó có núi So là con hổ, các gò đồi xung quanh có các tên là con Mộc, con Hoả, con Long... tất cả đã tạo cảnh quan du xuân trẩy hội nơi đây. Các hạng mục kiến trúc của chùa dàn trải trên quả đổi theo hướng nam, song Tam quan lại toạ hướng đông nam giáp đường liên thôn. Tam quan được cổ nhân xây dựng hai trụ lớn tạo một lối đi ở giữa, hai bên là hai tường nối với hai trụ nhỏ. Với lối kiến trúc này, Tam quan đã mang tính chất như cổng đình, đền. Qua Tam quan là một sân gạch có hai dãy hành lang ở hai bên. Cuối sân là con đường lên chùa uốn khúc chữ “chỉ” nâng dần độ cao lên đỉnh đồi. Ở giữa con đường này là rặng thông cổ thụ như một rừng thông sót lại. Cuối đường gạch rẽ phải lên nhà bia, rẽ trái đến gác chuông.

Gác chuông nằm trên trục tâm của khu Tam bảo, song hơi xoay lệch về phía tây một chút. Phía dưới Tam quan là nhà Giá ngự (còn gọi là Giá roi) để ngày lễ rước kiệu thánh ra địa điểm này như cùng với nhân dân xem các trò chơi dân gian tổ chức ở hồ bán nguyệt dưới chân núi, gợi khúc sông cong tụ phúc.

Gác chuông chùa Trăm Gian là một trong số ít các gác chuông cổ nhất hiện còn trên đất Hà Nội ngày nay. Về điêu khắc, gác chuông này có nhiều hình chạm rồng xen lẫn mây lửa mang phong cách thế kỷ cuối XVII đầu thế kỷ XVIII. Đây là kiến trúc mặt bằng vuông, hai tầng tám mái với nhiều hoa đao uốn hắt lên tạo cho gác chuông như một bông sen thanh khiết. Phần cổ diêm lắp lan can chấn song con tiện, tạo bên trong thoáng mát. Ở đây treo quả chuông lớn có đề chữ Hán “Quảng Nghiêm cổ tự” được đúc vào thời Tây Sơn, niên hiệu Cảnh Thịnh 2 (1794).

Gác chuông có lối kiến trúc “nhất biến tam, tam biến cửu”, bốn bộ vì được đặt trên 16 cột bằng gỗ lim, nhưng tập trung trên bốn cột cái. Từ gác chuông qua khoảng sân hẹp chừng 7m, vượt 27 bậc đá lên sân chùa. Giữa sân kê chiếc sập đá có đặt một bát hương. Lên tiếp 7 bậc đá thì thềm, hoặc rẽ ra đầu sân bên trái rồi theo dọc hành lang để vào sân trong của chùa với các khu nhà phụ, rồi lên khu Tam bảo từ phía nhà Hậu đường. Trung tâm chùa là một tổng thể kiến trúc khép kín, trong đó toà Tiền đường, Thiêu hương và Thượng điện kết hợp với nhau thành chữ “công”. Hai bên có hai dãy hành lang dài ăn thông với toà Tiền đường và Hậu đường, tạo thành chữ “quốc”. Khoảng sân sau Thượng điện là Phương đình treo trống, khánh, được xem như một nốt son điểm, ngoài ra còn có vườn tháp mộ sư và miếu trấn ở bốn góc đồi.

Các công trình ở hai khu chính và phụ gắn kết với nhau theo không gian đạo và đời. Nếu tính gian theo kiểu truyền thống được phân ra bởi các vì, thì toà Tiền đường bảy gian, nhưng Hậu đường cũng cùng chiều dài nhưng lại bố trí thành chín gian. Thượng điện chỉ có ba gian nhưng mái trước kéo dài, có tường bên kéo thẳng sang Tiền đường như kiểu chữ “đinh”, tuy nhiên phần mái chìa ra khoảng nhỏ ở hai bên Thiêu hương để duy trì truyền thống chữ “công” và cũng là để ánh sáng lọt vào nơi Phật điện trong nội thất.

Về hiện vật, chùa Trăm Gian còn lưu giữ được nhiều di vật quý, trong đó đáng kể là đôi rồng đá thời Trần làm lan can thành bậc cửa chùa, đôi rồng này có thân dài, mập nhưng lại ghép đầu rồng thời Nguyễn. Đó còn là những viên gạch thời Mạc xây bệ tượng Tam thế, nhiều viên chạm chim thần và các con thú rất sinh động, đó cũng là bộ tranh La Hán và Thập điện Diêm vương được chạm nổi có kết hợp vẽ. Theo tấm bia Quảng Nghiêm tự bi ký dựng năm Hoằng Định 4 (1603), thì ngôi chùa này đẹp nhất phủ Quốc Oai, ở đây Bồ tát đã tu thành chính quả và sau đó Bảo Sơn tiên sinh xây dựng Đà cung. Năm Đinh Sửu (1577), trùng tu các toà Tiền đường, Thiêu hương, bộ khung gỗ hiện còn thuộc lần tu bổ vào thời Nguyễn. Những thập niên gần đây, ngôi chùa liên tục được tu bổ, tôn tạo nhưng về cơ bản vẫn theo mẫu cũ.

Hệ thống tượng ở chùa đầy đủ cho một Phật điện, từ Tam thế cho đến Hộ pháp. Đặc biệt pho Tuyết Sơn mang phong cách Tuyết Sơn chùa Tây Phương, song các đường gân, mạch máu lại nổi lên rõ hơn. Trong số tượng hậu ở chùa, nổi lên pho tượng Đô đốc Đặng Tiến Đông, một quan võ nổi tiếng thời Tây Sơn với chiến thắng quân Thanh đầu xuân Kỷ Dậu (1789) đã về quê đóng góp vào việc tu bổ chùa nên được nhân dân tạc tượng thờ ngay khi còn sống. Tương truyền khi rước vào chùa, người xem khó phân biệt được kiệu người hay kiệu tượng. Chùa Trăm Gian ngoài thờ Phật còn thờ đức Thánh Bối, cung thánh bên trái Thượng điện và chỉ có nhà sư mới được vào hành lễ. Nơi đây còn ghi: “Đại thánh khai sơn bình đẳng hành nghĩa tín Bồ tát”. Đức thánh Bối tên tục là Nguyễn Bình An đã tu luyện ở đây thành thánh với chức danh Bồ tát bình đẳng hành nghĩa, khi sống, ngài có tài đi mấy bước về Bối Khê (Thanh Oai ngày nay) lấy cà muối và nấu niêu cơm mà cả trăm thợ ăn không hết, khi hoá còn làm mưa máu để đuổi giặc Minh. Tương truyền năm ngài 95 tuổi, ngày rằm tháng chạp, nhân dân làm lễ thành đạo, ngài vào khám ngồi nhập tịch, đến mùng 4 tết, nhân dân ngửi thấy mùi thơm mới mở ra. Từ đấy, hàng năm vào ngày mùng 4 tháng giêng được tổ chức lễ hội để tưởng nhớ đến thánh Nguyễn Bình An.

Chùa đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật năm 1962. Đây là di tích xếp hạng quốc gia đặc biệt./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02

Bài liên quan
  • Chùa Tăng Non (huyện Phúc Thọ)
    Chùa Tăng Non có tên chữ là Chân Linh tự, thuộc thôn Tăng Non, xã Thanh Đa, huyện Phúc Thọ, ngoại thành Hà Nội, cách trung tâm Thủ đô khoảng 40km về phía tây.
(0) Bình luận
  • Bảo tàng Mỹ thuật ở giữa làng quê (huyện Ba Vì)
    Xứ Đoài là một vùng đất tối cổ - vùng địa văn hoá, địa thi hoạ - nơi mà con người có thể trải nghiệm đời mình trong hệ sinh thái tự nhiên của vùng đất, đi qua những truyền thuyết, cổ tích, để từ đó tạo nên tâm tính, giọng nói đặc trưng của con người xứ Đoài. Nắng và gió, núi và sông xứ Đoài đã gợi cảm hứng sáng tác cho một Tản Đà, một Quang Dũng và nhiều thi nhân, hoạ sĩ: từ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí đến Sĩ Tốt, Nguyễn Tiến Chung, Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng... và những thế hệ văn nghệ sĩ sau này, ở họ đều có những sáng tác xuất sắc về xứ Đoài.
  • Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày (huyện Phú Xuyên)
    Đi khắp các vùng miền của Tổ quốc, những cựu tù binh Phú Quốc đã sưu tầm kỷ vật, di vật, tranh ảnh có liên quan đến các nhà tù trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược mà đồng đội và các ông đã trải qua. Hơn 20 năm kiếm tìm và góp nhặt, Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày, do chính những người cựu tù năm xưa thành lập là những minh chứng chân thực về một thời oanh liệt và hào hùng của dân tộc.
  • Bảo tàng Quê hương phong trào chiếc gậy Trường Sơn (huyệnỨng Hoà)
    Hoà Xá là một làng quê nằm sát bờ tả sông Đáy, thuộc vùng ven chiêm trũng Khu Cháy. Nơi đây sớm có phong trào cách mạng ngay từ những năm 1930, là hậu phương trung thành của cuộc kháng chiến chống Pháp. Trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Hòa Xá được xem là quê hương của phong trào động viên thanh niên lên đường “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” và câu chuyện huyền thoại “chiếc gậy Trường Sơn”.
  • Khu Cháy, Bảo tàng Khu Cháy - một địa chỉ đỏ về truyền thống đấu tranh cách mạng ở Ứng Hoà, Phú Xuyên
    “Khu Cháy” là thuật ngữ để nói về một khu du kích trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp gồm 22 xã ở phía nam huyện Ứng Hoà và tây huyện Phú Xuyên, Hà Nội.
  • Bảo tàng Tổng cục II (quận Hoàng Mai)
    Toạ lạc tại số 322 đường Lê Trọng Tấn, quận Hoàng Mai, Hà Nội trên khuôn viên rộng 3.500m2, gồm 2 tầng nhà và phần trưng bày ngoài trời, Bảo tàng Tổng cục II hiện lưu giữ 5.830 hiện vật, trong đó có nhiều hiện vật quý hiếm gắn liền với cuộc đời hoạt động của nhiều chiến sĩ tình báo xuất sắc của Quân đội nhân dân Việt Nam. Với chức năng phục vụ công tác nghiên cứu, tham quan học tập, giáo dục truyền thống, Bảo tàng Tổng cục II chính thức được Bộ Văn hoá - Thông tin công nhận nằm trong hệ thống các bảo tàng cấp 2 toàn quân.
  • Bảo tàng Binh chủng Thông tin (quận Ba Đình)
    Bảo tàng Binh chủng Thông tin thuộc loại hình bảo tàng lịch sử chuyên ngành quân sự, là thể chế văn hoá, có chức năng bảo quản và trưng bày các sưu tập về lịch sử Binh chủng Thông tin liên lạc nhằm phục vụ nhu cầu nghiên cứu, giáo dục, tham quan và hưởng thụ văn hoá của cán bộ, chiến sĩ trong Binh chủng và nhân dân, bạn bè quốc tế.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Phường Xuân Phương: Sẵn sàng vận hành, nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân
    Chiều 30/6, Đảng uỷ - HĐND - UBND - UBMTTQ Việt Nam phường Xuân Phương đã tổ chức Lễ trao các quyết định của Thành phố về công tác cán bộ tại phường.
  • Danh sách Bí thư, Chủ tịch 126 xã, phường Hà Nội
    Sáng 30/6, Hà Nội công bố Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, phường và chỉ định nhân sự cấp ủy, lãnh đạo HĐND, UBND, Ủy Ban MTTQ Việt Nam cấp xã, phường.
  • Cơ hội trải nghiệm văn hóa truyền thống tại “Ngôi nhà chung”
    Từ ngày 1 đến 31/7/2025, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) tổ chức chuỗi hoạt động với chủ đề “Về làng trải nghiệm nét văn hóa truyền thống”. Sự kiện có sự tham gia của hơn 100 đồng bào đến từ 16 dân tộc, nhằm tạo sân chơi bổ ích ngày hè cho thiếu nhi, đồng thời giới thiệu những giá trị đặc sắc trong đời sống văn hóa của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • Khán giả Hà Nội chuẩn bị được thưởng thức kịch rối truyền thống Bunraku Nhật Bản
    Ra đời từ đầu thế kỷ 17 và phát triển rực rỡ trong thời kỳ Edo, Bunraku không chỉ là di sản văn hóa đặc sắc của Nhật Bản mà còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2003.
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
Chùa Trăm Gian (huyện Chương Mỹ)
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO