Lý luận - phê bình

Như một làn hương vương vấn, bâng khuâng

Lời bình của Phan Điển Ánh 09:39 26/03/2023

Những năm qua, nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn thường xuyên được bạn văn và độc giả rộng rãi nhớ đến do bà vẫn đều đặn sáng tác, xuất hiện và tham gia các hoạt động như dự trại viết hay giao lưu trong những chuyến thực tế…

Phan Thị Thanh Nhàn
“Xe ôm”


“Khi cần xin cứ gọi
Tôi sẵn sàng đưa đi
Bảo đảm không va quệt
Và không đòi hỏi gì”.
Bao việc ngày áp Tết
Tôi đành ngồi xe ôm
Nào đi mừng đám cưới
Mua tủ thờ, bát hương…
Rồi tặng hoa người quý
Bánh kẹo dành người thương
Rồi đi xem ca nhạc
Rồi lên thăm nhà vườn…
Chàng không hề va quệt
Tôi không hề đền ơn
Gặp ai chàng cũng nói:
- Tôi chỉ là xe ôm.
Xe đang ung dung chạy
Bỗng bất ngờ dừng ngang
Cô bán hàng hiểu ý
Trao tôi nhành ngọc lan.
Cành hoa giờ đã héo
Mà hương còn rất sang…

Văn nghệ, số 33 (18/8/2012)

Những năm qua, nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn thường xuyên được bạn văn và độc giả rộng rãi nhớ đến do bà vẫn đều đặn sáng tác, xuất hiện và tham gia các hoạt động như dự trại viết hay giao lưu trong những chuyến thực tế… Bà thu hút được sự chú ý, mến trọng của mọi người và để lại những kỷ niệm vui vẻ, dí dỏm trong các cuộc gặp gỡ cũng như những trang viết mới. Hẳn không ít người ngạc nhiên trước tâm hồn trẻ trung của tác giả các tác phẩm nổi tiếng cách đây tưởng chừng đã rất lâu như “Hương thầm”, “Xóm đê”...

bac_xe_om_cho_khach.jpg

Những dài dòng mở đầu này là để dẫn mời bạn đọc gặp gỡ người thơ dường như trẻ mãi không già Phan Thị Thanh Nhàn qua bài thơ “Xe ôm”. “Xe ôm” ư? Tại sao tên bài thơ lại có dấu ngoặc kép? Hóa ra ở đây, nói đến “xe ôm” không hẳn là đối tượng của cách nhìn, cách hiểu thường ngày. Có thể người khách ngồi sau (xưng tôi) là một phụ nữ hơn tuổi, và chàng trai là người lái xe giúp “tôi” đi hết phố này đến phố khác.

Chàng chạy xe ôm vốn là xa lạ, không phải họ hàng bà con, rong ruổi trên đường để mưu sinh. Khi được quàng cho cái ngoặc kép (“xe ôm”) thì anh mới có tình thân - không bình thường - với một vị khách trong bài thơ. Khi ra khỏi bài thơ, anh chỉ là một người tận tâm với nghề chạy xe ôm hằng ngày, có trách nhiệm với đồng loại, sòng phẳng phục vụ theo nghĩa bán - mua, không vương vấn tình cảm riêng tư (Khi cần xin cứ gọi/ Tôi sẵn sàng đưa đi/ Bảo đảm không va quệt/ Và không đòi hỏi gì). Đương nhiên là vậy. Nhưng ở đây lại khác, hai người biết nhau, thân nhau từ lâu mới nên chuyện.

Bận bịu nhất là những ngày áp Tết mừng đám cưới, mua tủ thờ, bát hương… Tỉ mỉ nhất, riêng tư nhất là mua hoa, mua bánh kẹo tặng ai đó, rồi đi xem ca nhạc, lên thăm nhà vườn… cùng ai nữa, nói kỹ làm gì với một người… vừa là quen thân vừa xa lạ. Khách ngồi xe quả quyết thay người cầm lái:

Chàng không hề va quệt
Tôi không hề đền ơn
Gặp ai chàng cũng nói:
- Tôi chỉ là xe ôm.

Vâng, đúng thế! Nhưng với người khách đặc biệt này thì khác ở chỗ: chàng phải là “xe ôm” mới đúng. “Bất ngờ” cuối bài thơ, người lái “xe ôm” đang chở vị khách hiếm có này lại dừng để mua bó hoa và nhờ ngay người bán tặng “bạn” ngồi sau xe. Chàng trai chạy xe ôm tặng hoa trên đường cho khách nữa đấy. Đâu phải chuyện đùa!
Bài thơ vui vui đáng yêu làm theo thi pháp chập chờn nửa đôi về một tình bạn đáng mến, đáng trọng. Bên này, bên kia hoặc cả hai người, tình bạn người dưng thì rõ rồi, nhưng lại có điều gì như hơn cả tình bạn. Dẫu gì thì gì, đây vẫn là quan hệ tình cảm bâng quơ, thi vị của hai người nam và nữ ngẫu nhiên gặp nhau và thành thân thiện, tuy tuổi tác có thể vênh lệch nhau (?), cảnh sống khác biệt, nhưng họ cùng có hiểu biết, ứng xử có văn hóa.

Trong đời thật, tác giả bài thơ cũng được các chàng trai thiện cảm, bạn bè “gán ghép” khơi khơi. Vẻ trẻ trung bên ngoài của bà được toát ra từ tâm hồn trong veo của nữ thi sĩ. Bà hướng về phía trẻ trung, hồn nhiên. Chuyện về người “xe ôm” có thể là chuyện thật, không phải tác giả bịa ra tất cả. Và chàng “xe ôm” cũng “ga lăng”, sống mềm mại, có phần “phiêu lãng”, trái với việc kiếm sống trong nắng mưa, đêm ngày bụi bặm mà anh phải chịu đựng hoặc mong muốn được như vậy.

Giữa những bộn bề lo toan, vui buồn về bao nhiêu trái ngang của đời sống, ai thưởng thức bài thơ này cũng cảm thấy tâm hồn yên tĩnh trở lại để yêu đời hơn nữa, yêu đồng loại hơn nữa, giữ gìn, quý trọng và góp phần làm lan tỏa cái thiện, cái đẹp hơn nữa. Chuyện đã xa rồi, nhà thơ kể lại:

Cành hoa giờ đã héo
Mà hương còn rất sang…

Cái đẹp bên ngoài của thiên nhiên trời đất luôn luôn đổi thay như hoa nở rồi tàn, da dẻ ửng hồng mịn màng ắt có ngày nhăn nhúm. Nhưng cái đẹp của lối sống, tâm hồn, nhân cách con người thì mãi mãi như mùi hương kia còn lại. Hơn nữa, đây không phải là mùi hương bình thường mà rất sang! Đây là cái đẹp sang trọng của tinh thần, đức tính, tình người.
Bài thơ cũng như một làn hương, đọc rồi còn vấn vương, bâng khuâng không dứt...

Bài liên quan
  • Hình tượng mùa xuân trong âm nhạc cổ điển
    Thiên nhiên có ảnh hưởng đến đời sống con người về cả thể chất và tinh thần, là nguồn cảm hứng vô tận cho sáng tạo văn học nghệ thuật. Trời Đất có âm - dương, âm nhạc có trưởng - thứ. Từ góc nhìn theo triết lý phương Đông quán chiếu vào tư duy sáng tạo nghệ thuật đỉnh cao trong âm nhạc kinh điển phương Tây, đã trở thành duyên khởi cho ý tưởng chủ đề “Hình tượng mùa xuân trong âm nhạc cổ điển”. Bài viết này xin giới thiệu sơ lược một số tác phẩm tiêu biểu của các nhà soạn nhạc kinh điển phương Tây.
(0) Bình luận
  • “Bay qua Hồ Gươm” - trò chuyện cùng Hà Nội, về Hà Nội
    “Mơ là bồ câu trắng/ Bay qua Hồ Gươm xanh”, tác giả Huỳnh Mai Liên đã bật lên khao khát muốn được trở thành cánh chim nhẹ nhàng và tự do khám phá bầu trời Hà Nội ở cuối bài thơ Bay qua Hồ Gươm (cũng là tên tập thơ). Dường như cũng từ giấc mơ này, nhà thơ đã viết ra những vần thơ kể chuyện dẫn lối người đọc ngắm nhìn Hà Nội từ cao đến thấp, từ xa đến gần.
  • Thơ truyền thống trong thời đại số
    Thơ truyền thống là loại thơ viết theo đúng niêm luật, thường bó buộc trong các thể loại: Lục bát, Đường luật (Nhất, tam ngũ bất luận), song thất lục bát, thơ (bốn, năm, sáu, bẩy, tám) chữ… phải có vần điệu, cấu tứ rõ ràng và ngôn từ là phương tiện để nhà thơ biểu đạt, giãi bày tình cảm, tư tưởng tinh thần của tác giả. Trong thời đại số, thơ truyền thống vẫn được nhiều tác giả tiếp nối nhưng theo một hình thức mới, nội dung mới và nhà thơ không bị giới hạn bởi bất kỳ khuôn phép nào.
  • 50 năm văn học Việt Nam từ 1975: Thành tựu và xu thế
    Hội nghị Lý luận, phê bình Văn học lần thứ V diễn ra ngày 27/11 tại Hà Nội, quy tụ những nhà nghiên cứu, nhà văn, nhà thơ và nhà phê bình hàng đầu. Với chủ đề “50 năm văn học Việt Nam từ 1975: Thành tựu và xu thế”, hội nghị đã làm nổi bật bức tranh toàn cảnh văn học Việt Nam...
  • Thị trường nghệ thuật Việt Nam: Chuyên nghiệp để bứt phá
    Nghệ thuật Việt Nam gần đây thu hút sự chú ý đáng kể trên thị trường trong và ngoài nước. Các tác phẩm của nghệ sĩ Việt Nam không chỉ được công nhận về mặt giá trị nghệ thuật mà còn đạt được mức giá cao, phản ánh sự gia tăng sức hút và quan tâm của các nhà sưu tầm, người yêu mỹ thuật, cũng như các hãng đấu giá quốc tế.
  • “Bóng của hoa” trên những trang thơ trữ tình đậm chất Hà Nội
    Sau hai tập thơ “Lửa lá” (2009) và “Vườn tôi nở đóa vàng bông” (2013), nhà thơ Đặng Minh Kính - hội viên Hội Nhà văn Hà Nội vừa ra mắt bạn đọc tập thơ “Bóng của hoa” (NXB Hội Nhà văn, 2024). Tôi cứ ngỡ rằng, trên những trang thơ trữ tình giàu cảm xúc tinh tế của nữ tính, đậm chất Hà Nội nơi chị đang chập chờn, ẩn hiện những “Bóng của hoa” đầy thi vị với những suy tưởng khá lắng đọng.
  • Một phác thảo toàn diện về Hà Nội thời cận đại
    Quá trình biến đổi Hà Nội từ khu nhượng địa trở thành một thành phố hiện đại kiểu phương Tây, một “Paris thu nhỏ” của chính quyền thực dân vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 đã được nhà nghiên cứu Đào Thị Diến phản ánh chi tiết trong cuốn sách “Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1873 - 1945)”. Với nguồn tư liệu quý từ hồ sơ lưu trữ, cuốn sách không chỉ phác thảo toàn diện về Hà Nội thời cận đại mà còn góp phần giải mã sự thật lịch sử.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • “Bay qua Hồ Gươm” - trò chuyện cùng Hà Nội, về Hà Nội
    “Mơ là bồ câu trắng/ Bay qua Hồ Gươm xanh”, tác giả Huỳnh Mai Liên đã bật lên khao khát muốn được trở thành cánh chim nhẹ nhàng và tự do khám phá bầu trời Hà Nội ở cuối bài thơ Bay qua Hồ Gươm (cũng là tên tập thơ). Dường như cũng từ giấc mơ này, nhà thơ đã viết ra những vần thơ kể chuyện dẫn lối người đọc ngắm nhìn Hà Nội từ cao đến thấp, từ xa đến gần.
  • [Podcast] Chùa Trấn Quốc – Cổ tự ngàn năm tuổi bên Hồ Tây
    Chùa Trấn Quốc - danh thắng nổi tiếng, gắn liền với lịch sử, văn hóa của Thăng Long – Hà Nội. Từng là trung tâm Phật giáo của kinh thành Thăng Long thời Lý và thời Trần với những giá trị về lịch sử và kiến trúc, chùa Trấn Quốc nổi tiếng là chốn cửa Phật linh thiêng, một điểm đến thu hút rất nhiều tín đồ Phật tử, khách tham quan trong và ngoài nước.
  • [Podcast] Về giữa mùa thu cách mạng
    Phương hay ngồi cạnh cửa sổ hát mấy ca khúc cách mạng, những bài hát mà người ta hay gọi là “nhạc đỏ”, “nhạc tiền chiến”. Đó là những lúc bé Ly đã ngủ say. Còn lúc nào Ly đang học bài mà nghe thấy Phương hát, bé hồ hởi khen, đúng kiểu “mẹ hát con khen hay”...
  • Thời tiết Hà Nội đêm và sáng trời rét, ngày nắng
    Thông tin từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia cho biết, trong ít ngày đầu tháng 12, Thủ đô Hà Nội tiếp tục duy trì hình thái thời tiết rét về đêm và sáng, trưa chiều hửng nắng. Từ 5/12 có thể đón đợt mưa rét diện rộng.
  • Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW
    Sáng nay (1/12), tại Hà Nội, Bộ Chính trị, Ban Bí thư tổ chức Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII; tình hình kinh tế - xã hội năm 2024, giải pháp tăng tốc, phát triển kinh tế-xã hội năm 2025 và tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt về thể chế.
Đừng bỏ lỡ
Như một làn hương vương vấn, bâng khuâng
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO