Cuộc thi viết Hà Nội & Tôi

Xôi, hoài niệm khó quên về Hà Nội

Thiên An 10:14 15/11/2023

Một buổi sáng ồn ã giữa phi trường Tân Sơn Nhất, tôi được người chị họ từ Hà Nội vào mang cho gói xôi nhỏ gói trong lá sen còn ấm nóng. Nhìn gói xôi thơm được bọc trong lá sen xanh mướt, ấm áp như những tia nắng đầu ngày, lòng tôi chợt nao nao. Xôi không chỉ đơn giản là món ăn mà còn là thức quà, gói trọn hết cả phong vị của đất trời Hà Nội, khiến bất kỳ ai đi xa cũng phải nhung nhớ khôn nguôi.

xoi-xeo-ha-noi.jpg

Ai đã từng sinh ra và lớn lên ở Hà Nội hẳn sẽ không quên được kí ức về những gánh xôi vỉa hè. Từ khởi điểm là thói quen hằng ngày, món ăn mộc mạc ấy đã trở thành một phần đời sống tinh thần của người Hà Nội.

Thời còn ấu thơ, bản thân tôi thích nhất là những buổi sáng trời se se lạnh, được ông bà nội dắt tay đi qua các con phố Hà Nội, ghé vào mua một gói xôi vỉa hè để dành ăn quà sáng. Nếu có nhiều thời gian nhàn tản hơn, tôi sẽ thong thả ngồi trên những chiếc ghế nhựa thấp, hít hà mùi xôi nếp thoang thoảng, theo làn khói nghi ngút tỏa ra từ các chõ hay thúng được các bà, các cô phủ một một lớp vải mỏng để giữ nóng.

xoi-ha-noi.jpg

Người Hà Nội thường có thói quen ăn xôi với các món ăn kèm. Điển hình như xôi xéo ăn cùng với ruốc hay chả, xôi trắng phối kèm với thịt kho, lạp xưởng. Để đa dạng hóa khẩu vị, các chủ gánh xôi thường bán rất nhiều loại xôi màu sắc khác nhau như xôi nếp trắng, xôi gấc, xôi lạc, xôi đỗ xanh, xôi ngô bung… cho phù hợp với sở thích của các thực khách. Trẻ con ham vị ngọt dịu, bùi thơm hẳn sẽ lựa chọn món xôi dừa, xôi gấc. Các cô, các chị thích cảm giác ngọt mềm, sẽ lựa chọn món xôi đỗ xanh, đỗ đen thêm ít dừa nạo sẵn. Nếu muốn chắc bụng, lại yêu thích vị bùi bùi, mằn mặn, lựa chọn tuyệt vời nhất vẫn là xôi trắng ăn kèm với muối vừng hay ruốc. Các cụ yêu thích hương vị truyền thống cũng có thể lựa chọn xôi xéo, món xôi đặc trưng của Hà Nội với màu vàng óng, ăn kèm đậu xanh mềm mịn.

Chắc cũng vì sự đa dạng đó mà xôi trở thành thức quà quen thuộc được bán vào nhiều thời điểm khác nhau từ sáng sớm cho đến tận chiều tối. Người bán đôi khi chẳng cần hàng quán gì cầu kỳ, chỉ cần một đôi quang gánh, có thể len lỏi khắp mọi ngõ ngách phố phường Hà Nội, để rao bán món ăn tiện dụng, chắc dạ không phân biệt giàu nghèo, từ người lao động cho đến giới sinh viên, dân trí thức, công sở này.

xoi-ha-noi-2.jpg

Những năm khó khăn của thập niên 80, mẹ tôi có một gánh xôi nhỏ để bán cho những người thân quen trong ngõ. Do gia cảnh ở nông thôn vất vả nên mẹ tôi biết nấu xôi từ nhỏ và nấu rất khéo. Bố tôi, sau một tai nạn lao động, không thể làm trụ cột kinh tế cho gia đình nên mọi khó khăn dồn hết trên đôi vai của mẹ tôi. Mẹ cứ thế lầm lũi thổi xôi rồi chọn một góc nhỏ, ngồi chờ mọi người trong ngõ đi làm hoặc các vị thực khách đi ngang, ghé mua ủng hộ. Gánh xôi tuy nhỏ nhưng đó là tất cả nỗ lực và biết bao chắt chiu mẹ tôi dành cho gia đình. Cũng từ gánh xôi ấy, chị em tôi đã được nuôi lớn và ăn học thành tài như hôm nay.

Thông thường, trời vừa sáng tinh mơ, mẹ tôi đã thức giấc để chuẩn bị cho công việc nấu xôi. Nguyên liệu chính để thổi xôi thông thường sẽ là gạo nếp. Theo mẹ tôi kể lại thì nếp sẽ có hai loại chủ yếu bao gồm nếp cái và nếp con. Muốn đồ xôi ngon, mẹ sẽ ưu tiên chọn nếp cái, vốn là giống nếp “hoa vàng” ngon nhất, loại gạo nổi tiếng tại các tỉnh đồng bằng và trung du Bắc Bộ vừa thơm dẻo lại rất béo bùi. Vốn là người tỉ mỉ nên mẹ tôi rất kỳ công trong việc chọn lựa nếp cái sao cho hạt to đều, không lẫn tẻ và không bị gãy.

xoi-com.jpg

Để xôi không nát, người chế biến phải canh lửa không quá to, hạn chế cho hơi nước bốc nhanh. Khi xôi gần chín, mẹ tôi sẽ trộn đều với mỡ gà rồi hấp đến khi chín hẳn, như vậy hạt vừa tròn, mềm, bóng và không dính hay nát. Mẹ cũng thường tranh thủ kho một nồi thịt lớn thả vào cả trứng chiên và chả mỡ chiên để đáp ứng đủ mọi yêu cầu của khách hàng. Bí quyết của mẹ tôi là tất cả thịt, trứng, chả phải nổi bồng bềnh trong nồi, vì nước thịt là thứ quý giá để dành chan vào xôi nếp dẻo, nhằm hạn chế độ ngán và thưởng thức cũng đậm đà hơn.

Các nguyên liệu khác để dành nấu với xôi có các loại đỗ như đỗ xanh, đỗ đen, lạc, các loại củ có bột như sắn, khoai. Ngoài ra, người nấu còn có thể tận dụng các loại hạt ngô, hạt sen hoặc quả dừa, gấc. Mỗi loại xôi đều có một quy trình chế biến riêng đòi hỏi người chế biến phải thật thấu hiểu mới cho ra đúng vị.

Xôi thường được thổi bằng phương pháp “đồ”, nghĩa là làm chín gạo bằng hơi nước. Chắc cũng vì lẽ đó nên mỗi khi đồ chín xôi, mẹ tôi thường ủ kỹ trong thúng tre, múng cói bao bọc chung quanh, ở giữa được lót lá chuối khô hoặc chăn chiên để giữ nhiệt. Mẹ tôi thường bảo: “Xôi phải luôn ấm nóng thì khi ăn mới cảm nhận được hương vị dẻo thơm”. Ngoài ra, xôi nên được gói bằng lá sen tươi. Nếu không tìm được lá sen thì tận dụng lá bàng, lá chuối, lá dong thay thế. Thực phẩm được gói bằng lá không chỉ tạo độ mộc mạc, tao nhã mà còn khiến món ăn trở nên thơm ngon hơn.

Mỗi khi theo mẹ dọn hàng xôi sớm, tôi vẫn thường được ưu tiên cho gói xôi nhỏ. Tôi nhận gói xôi đầu tiên từ tay mẹ mà lòng háo hức đến kỳ lạ. Còn gì tuyệt vời hơn những ngày đầu thu, ngồi cạnh mặt hồ trong xanh, cầm nắm xôi vẫn còn hơi nóng, phủ lên một lớp đỗ xanh giã nhừ thái mỏng rưới lên một thìa mỡ nước thơm nức mùi hành khô thái nhỏ, phi vàng ruộm bọc trong lá sen thơm ngát, nhón từng miếng nhỏ khiến lòng ấm áp đến kỳ lạ. Thi thoảng, tôi được ưu tiên cả bát xôi nóng, dẻo được chan thìa nước thịt kho loang loáng mỡ. Thịt ba chỉ ăn kèm thường thái bản to, kho nhừ, có màu nâu của nước hàng và khi cắn sẽ mềm tan ngay trong miệng.

Đôi lần, hồi tưởng lại quá khứ, lòng tôi vẫn thường ngẩn ngơ vì những niềm hạnh phúc dịu dàng như thế. Chỉ tiếc rằng mẹ tôi đã lặng lẽ theo mấy trắng về trời, gánh xôi giản dị khi xưa cũng không còn. Mỗi khi, quay trở lại Hà Nội, nhìn những cô dì gánh hàng xôi len lỏi qua từng góc phố hẹp, lòng tôi lại nao nao biết bao nỗi niềm khó tả.

Tác phẩm tham dự cuộc thi viết "Hà Nội và tôi" của tác giả Thiên An. Thông tin về cuộc thi xem tại đây.
Bài liên quan
  • Hoa sữa, kí ức khó quên về Hà Nội
    Một người bạn đang làm nghiên cứu sinh tại Hà Nội, nhắn tin cho tôi vào những ngày chớm thu: “Hoa sữa nở rồi”. Dù chỉ mấy chữ ngắn ngủi cũng đủ sức khiến bản thân tôi xao xuyến suốt cả tuần liền. Cũng chẳng rõ, từ bao giờ tôi lại đặc biệt yêu mùi hoa sữa đến thế.
(0) Bình luận
  • Nhớ gì khi xa Hà Nội
    Thanh xuân tươi đẹp nhất của tôi gắn bó cùng Hà Nội. Đó là quãng đời sinh viên tươi vui, hồn nhiên được cùng các bạn đồng trang lứa sinh sống và học tập giữa lòng Thủ đô, dưới mái trường Học viện hành chính Quốc gia. Lần đầu tiên bước ra khỏi ngưỡng cửa an toàn của gia đình, Hà Nội đã hiếu khách đón nhận, ôm tôi vào lòng, gieo vào tâm hồn thật nhiều kỉ niệm đặc biệt. Để rồi sau khi ra trường, trở về quê hương công tác, lòng tôi lại bồi hồi xao xuyến mỗi khi nhớ về Hà Nội với những hồi tưởng xuyến xao về quãng đời sinh viên.
  • Tô thắm Hà Nội bốn mùa hoa
    Có lẽ hiếm có thủ đô của đất nước nào trên thế giới lại có đủ thời tiết đặc trưng của bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, cùng với đó là thiên nhiên tuần hoàn luân chuyển quay vòng bốn mùa như Hà Nội. Để tạo nên diện mạo của Thủ đô, ngoài các công trình kiến trúc, danh lam thắng cảnh… thì còn có cả hệ thống cây xanh và hoa cỏ được trồng khắp các nẻo đường của Hà Nội.
  • Một thoáng Thủ đô, một đời vương vấn
    Tôi đến Thủ đô vào một ngày hè chói chang nắng lửa. Cảm giác nóng nực không ngăn nổi sự hiếu kì trong tôi về mảnh đất ngàn năm văn hiến, về những con người tao nhã, văn minh. Tôi thả hồn phiêu diêu qua từng con phố, lắng tai nghe nhịp thở của Hà thành mà nao nao hồi tưởng về những điều mình đã đọc, đã biết về lịch sử, con người nhân kiệt nơi đây.
  • Giai nhân trong bức ảnh Hà thành bất tử
    Nhân dịp 70 năm giải phóng Thủ đô xin được dâng truyện ngắn này như một nén nhang thơm để tưởng nhớ những nghĩa sĩ anh hùng đã dâng hiến đời mình cho cuộc chiến đấu giải phóng Thủ đô. Trong đó có vợ chồng ông Hai Hiên. Hai Hiên - vị lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa “Hà thành đầu độc” năm 1908. Cuộc khởi nghĩa tuy thất bại nhưng đã làm chấn động 3 cõi Đông Dương khiến Paris phải run sợ. Ông Hai Hiên lúc đó mới ngoài 30 tuổi, bị thực dân Pháp xử tử chặt đầu, rồi treo thủ cấp ở Cửa Đông thành, nhằm uy hiếp tinh th
  • Nắng thu theo lối tôi về Hà Nội
    7 giờ sáng, đáp xuống nơi Thủ đô, trái tim của cả nước, tôi lại càng tự hào vì là người con Việt Nam. Đã lâu lắm rồi, kể từ ngày tôi xa nơi đây, hân hoan lắm, 7 tiếng trên máy bay đem tôi về quê nhà. 7 năm xa nhà, tôi từ nơi xa học và làm việc trở về nhưng ký ức của tôi và nơi này không thể xóa nhòa. Từ trên máy bay và từ sân bay về trung tâm, tôi càng thấy sự thay đổi rõ rệt của một Hà Nội chuyển mình, hiện đại, văn minh.
  • Cả nhà ước năm mới
    Đêm 30, sau khi tôi và Thạo (con cả của tôi) chuẩn bị xong mâm cúng giao thừa, như đã thống nhất, cả nhà quây quần bên bàn trà để cùng nhau mơ ước.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Chuyện kể ngày tiếp quản Thủ đô
    Năm nào cũng vậy, cứ đến ngày 10/10 là các cựu thanh niên xung phong (TNXP) công tác tiếp quản Thủ đô trong ngày giải phóng năm xưa lại gặp nhau. Dẫu số lượng người tham dự ngày càng ít đi vì người mất, người ốm đau, bệnh tật nhưng mỗi lần gặp lại, những kỉ niệm về ngày tiếp quản Thủ đô lại ùa về trong họ, như chưa từng có dấu vết của thời gian…
  • Vườn hoa "Người tốt, việc tốt"  của Thủ đô ngày càng rực rỡ
    Sáng 8/10, tại Cung Văn hóa Lao động hữu nghị Việt - Xô, Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam Thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị biểu dương điển hình tiên tiến, người tốt, việc tốt; vinh danh “Công dân Thủ đô ưu tú” năm 2024.
  • Bản hùng ca làng kháng chiến của Thủ đô
    Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954), Thủ đô Hà Nội đã có nhiều “làng kháng chiến” ra đời. Chính ở những ngôi làng ấy, quân và dân đã cùng nhau đánh trận, diệt địch, thu giữ nhiều vũ khí, góp phần làm nên những chiến thắng vẻ vang, tạo thành bản hùng ca và thắp sáng truyền thống anh hùng cách mạng của mảnh đất Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến. Tròn 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô, chúng tôi tìm về những làng kháng chiến thuộc địa bàn huyện Đông Anh, Mê Linh và Thanh Oai. Nhữ
  • [Podcast] Chả nhái Bãi Tháp – Đặc sản vùng đất bãi sông Hồng
    Trong kho tàng ẩm thực Hà Nội có nhiều thức quà giản dị được chế biến một cách tinh tế từ những nguyên liệu có sẵn trong tự nhiên. Một trong số đó là chả nhái – món ăn của vùng ngoại thành Hà Nội, được cho là xuất hiện từ khoảng 100 năm trước và gắn bó với tên tuổi của hai ngôi làng cổ là Khương Thượng (nay thuộc phường Khương Thượng, quận Đống Đa) và thôn Bãi Tháp (xã Đồng Tháp, huyện Đan Phượng).
  • Toàn cảnh Quảng trường Ngọ Môn – điểm cầu truyền hình chung kết Đường lên đỉnh Olympia ở Cố đô Huế
    Chương trình chung kết Đường lên đỉnh Olympia năm thứ 24 sẽ diễn ra vào sáng ngày 13/10 và cầu truyền hình trực tiếp tại Thừa Thiên Huế được tổ chức tại Quảng trường Ngọ Môn.
Đừng bỏ lỡ
Xôi, hoài niệm khó quên về Hà Nội
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO