Hà Nội xưa - nay

Chuyện ở hàng nước mắm

Lê Phương Liên 06:56 13/10/2024

Những năm 1958 - 1959, Hà Nội chưa bước vào nền kinh tế bao cấp, các cửa hàng tư nhân lâu đời vẫn hoạt động buôn bán ở khắp các phố phường. Dạo ấy, tôi đã bảy, tám tuổi nên thường được bà ngoại và mẹ sai đi mua những đồ lặt vặt cho gia đình.

pho-hang-be-xua-chup-tu-nga-tu-cau-go-hang-be-hang-thung-hang-dau-.jpg
Phố Hàng Bè xưa (chụp từ ngã tư Cầu Gỗ - Hàng Bè - Hàng Thùng - Hàng Dầu).

Tôi nhớ nhất hàng nước mắm ở phố Hàng Bè. Đó là một ngôi nhà mặt phố có mặt tiền rộng. Ở giữa là lối vào nhà, hai bên là dãy cửa bức bàn được khép kín lại khi nhà hàng đóng cửa. Khi mở cửa bán hàng, những cánh cửa gỗ bức bàn được xếp lại, không gian cửa hàng thoáng rộng hiện ra, đi trên vỉa hè ngoài phố đã có thể nhìn rõ những dãy chum vại xếp bên trong. Có chiếc chum lớn cao cỡ mét rưỡi, đường kính non một mét. Có chum cỡ nhỏ hơn và thấp hơn, có cả loại chum xinh xinh. Có chum đựng nước mắm ngon, có chum nước mắm vừa và có loại thường (gọi là nước mắm dùng để nấu chứ không là nước chấm). Có chum đựng tương, chum đựng dấm nữa.
Ngoài các loại chum còn có thêm vại. Cũng làm từ đất nung, vai chỉ khác chum ở hình dáng. Miệng vại có hình tròn. Chum thường có miệng chum, giữa chum to và thắt lại ở đáy chum. Vại có hình trụ từ trên xuống dưới, đường kính bằng nhau thường để muối dưa, cà hay đựng muối… Ngày xưa, mỗi lần đi mua nước mắm, tôi thường đứng nhìn những dãy chum vại của cửa hàng mà tưởng tượng rằng chúng không phải là vật vô tri mà có thể cất tiếng trò chuyện với tôi lúc nào không biết.

nga-3-hang-bac-nhin-ra-hang-be-xua.jpg
Ngã 3 Hàng Bạc nhìn ra Hàng Bè xưa.

Ngoài chum vại, cửa hàng còn có thùng gỗ đựng nước mắm. Xưa, người ta thường vận chuyển nước mắm từ miền biển về Hà Nội bằng những chiếc thùng gỗ có đai và đậy nắp rất chặt. Những chiếc thùng gỗ ấy được xếp lên thuyền buồm theo đường biển rồi vào đường sông Hồng để tới Thủ đô Hà Nội. Có lẽ vì thế mà những phố Hàng Mắm, Hàng Muối đều ở rất gần bờ sông Hồng chăng?
Đã bao năm trôi qua, tôi không còn nhớ tên bà chủ cửa hàng nước mắm ngày nào mà chỉ nhớ cái dáng gầy gò, thanh thoát cùng gương mặt xương xương nhưng hồng hào, khỏe mạnh của bà. Bà thường mặc áo cánh vải trắng rất sạch sẽ, mái tóc vấn khăn vành dây gọn gàng, miệng nhai trầu bỏm bẻm. Hôm ấy, cũng như mọi lần, tôi mang một chai thủy tinh đã rửa sạch tới hàng nước mắm. Tôi đưa tiền cho bà chủ cửa hàng và nói:

- Bà bán cho cháu nửa lít nước mắm ngon ạ.
Bà chủ khẽ gật đầu rồi đem cái chai của tôi ra gần chum đề chữ “Nước mắm loại 1”, múc một gáo đúng cữ nửa lít. Sau khi đổ hết gáo nước mắm vào chai của tôi, bà bỗng nhiên hỏi:

- Cô là cháu cụ… - Bà nói tên bà ngoại tôi.

- Vâng ạ - Tôi đáp lại.
Nghe xong, bà lại lấy gáo đổ thêm nước mắm cho đầy chai.
Nhìn thấy thế, tôi vội vàng kêu lên:

- Bà ơi, mẹ cháu chỉ đưa tiền mua nửa lít thôi ạ.
Bà cười vui vẻ:

- Tôi không lấy thêm tiền đâu, cô cứ mang về đưa cho cụ nhà nhé. Có gì đâu, chỉ thêm vài thìa để cả nhà chấm bữa rau luộc thôi mà.
Nói xong, bà mang chai ra đặt vào một chậu nước rửa sạch những giọt nước mắm rớt bên ngoài cổ chai. Dù đã nhiều lần biết hành động này của bà, nhưng lần nào tôi cũng đều cảm động vì sự sạch sẽ, cẩn thận và chu đáo với khách hàng.
Khi đưa chai nước mắm cho tôi, bà còn dặn thêm:

- Cô phải cầm tay trên tay dưới nhé! Cứ đi từ từ không việc gì mà vội.

- Vâng ạ!

Tôi vâng lời bà bán nước mắm, một tay nắm vào cổ chai ở phía trên và một tay đỡ ở đáy chai phía dưới, ung dung từ phố Hàng Bè qua ngã tư: Hàng Bè, Hàng Dầu, Cầu Gỗ, Hàng Thùng. Thủa ấy, cái ngã tư này rất vắng, thỉnh thoảng mới có một người đi xe đạp thong thả và luôn tránh người đi bộ. Hãn hữu lắm mới có một chiếc xe ô tô xuất hiện. Mỗi lần nghe tiếng động của ô tô từ xa, người đi bộ thường dừng lại trên vỉa hè chờ cho ô tô đi khuất mới qua đường.
Việc đi lại trên vỉa hè khi ấy cũng rất nhàn nhã vì vỉa hè rất thoáng, không có nhiều vật cản. Ngày ấy, xe đạp rất quý nên không mấy nhà để xe đạp ngoài đường mà thường cất kỹ trong nhà. Hàng quán không ai để bàn ghế ra ngoài đường, chỉ bán hàng trong nhà. Hàng cơm, hàng phở, hàng giải khát, hàng nước chè tươi đều bán trong nhà. Bởi thế, bà và mẹ tôi hoàn toàn yên tâm khi giao tiền cho một đứa con gái bảy, tám tuổi đi mua đồ.

ngo-phat-loc-trong-sang-hang-be.jpg
Ngõ Phất Lộc trông sang Hàng Bè

Hôm đó, tôi mang chai nước mắm trở về nhà và kể lại chuyện bà bán nước mắm đã cho thêm như thế nào. Bà ngoại tôi nghe vậy lặng người một lát. Thế rồi, bà dặn tôi:

- Lần sau, nếu bà ấy cho thêm thì cháu bảo là bà cháu không bằng lòng đâu ạ. Một thìa nước mắm ngon là quý giá lắm. Mang được một thìa nước mắm từ tận ngoài biển xứ Nghệ về đến đây là bao công sức, bao nhiêu tiền của. Bà mà cho thêm nước mắm là bà cháu giận bà đấy!

Bà ngoại tôi kể chuyện ngày bà còn trẻ đã từng đi buôn bán theo thuyền đường thủy đi từ trong Nghệ An ra ngoài Hà Nội nên bà rất hiểu nỗi vất vả của những người buôn bán nước mắm.
Câu chuyện nhỏ này đã ở trong ký ức của tôi bao nhiêu năm qua. Tôi muốn kể lại để mọi người hiểu về đời sống của người Hà Nội trong những năm tháng quá khứ không bao giờ có thể trở lại nữa./.

Bài liên quan
  • Bản hùng ca làng kháng chiến của Thủ đô
    Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954), Thủ đô Hà Nội đã có nhiều “làng kháng chiến” ra đời. Chính ở những ngôi làng ấy, quân và dân đã cùng nhau đánh trận, diệt địch, thu giữ nhiều vũ khí, góp phần làm nên những chiến thắng vẻ vang, tạo thành bản hùng ca và thắp sáng truyền thống anh hùng cách mạng của mảnh đất Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến. Tròn 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô, chúng tôi tìm về những làng kháng chiến thuộc địa bàn huyện Đông Anh, Mê Linh và Thanh Oai. Nhữ
(0) Bình luận
  • Nữ liệt sĩ, chiến sĩ biệt động người làng Đông Ngạc
    Sinh ra trong gia đình giàu truyền thống yêu nước tại làng Đông Ngạc (nay thuộc quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội), bà Phạm Thị Chinh (tức Phạm Thị Phan Chính) là một trong những nữ chiến sĩ biệt động đầu tiên hoạt động trong nội thành Sài Gòn. Cuộc đời bà là hành trình cống hiến âm thầm nhưng vô cùng quả cảm cho cách mạng, kết tinh những phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến.
  • Phố Hàng Buồm - Không gian di sản giữa lòng thành phố sáng tạo
    Nằm trong lòng khu phố cổ Hà Nội, phố Hàng Buồm không chỉ là nơi lưu giữ những di sản quý giá của Thăng Long xưa mà còn là minh chứng sinh động cho sự hòa quyện giữa bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch trong bối cảnh thành phố đang vươn mình trở thành đô thị sáng tạo. Giữa dòng chảy hiện đại hóa và đô thị hóa nhanh chóng, Hàng Buồm trở thành một mô hình điển hình cho việc phát huy giá trị di sản để hướng tới phát triển bền vững, vừa gìn giữ cốt cách văn hóa, vừa mở ra những trải nghiệm độc đáo cho khách du lịch.
  • Chuyện khuyến học ở một dòng họ khoa bảng xứ Đoài
    Làng Sơn Đồng (huyện Hoài Đức, Hà Nội) nổi tiếng khắp vùng xứ Đoài xưa và nay, không chỉ bởi nghề đục tượng, làm hoành phi, câu đối cho các di tích mà còn là làng khoa bảng với 8 tiến sĩ, một Sĩ vọng, từ thời Trần đến cuối thời Nguyễn.
  • Tự hào Hoàn Kiếm - Nối mạch nguồn xưa, tri ân và tiếp bước
    Tối 13/6/2025, UBND quận Hoàn Kiếm tổ chức chương trình “Tự hào Hoàn Kiếm – Nối mạch truyền thống, tri ân và tiếp bước” tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ Hà Nội (số 50 Đào Duy Từ, phường Hàng Buồm), nhân kỷ niệm 64 năm Ngày thành lập quận. Sự kiện nhằm tri ân các tổ chức, cá nhân tiêu biểu đã có nhiều đóng góp trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn.
  • Bách hóa Tổng hợp Hà Nội - Ký ức một thời
    Mỗi lần có dịp qua phố Tràng Tiền, ngắm nhìn tòa nhà Tràng Tiền Plaza lộng lẫy, trong tôi lại tràn về những hoài niệm một thời xa xưa - khi nơi đây còn là Bách hóa Tổng hợp. Vẫn con phố ấy, góc quen ấy mà không gian giờ đã đổi thay.
  • Xứ Đoài - miền đất thiêng, vùng đất thơ
    Có những vùng đất chỉ cần thầm nhắc tên đã khơi dậy bao xúc cảm thi ca như sông Hương - núi Ngự, sông Lam - núi Hồng. Và xứ Đoài, với tâm điểm là núi Tản - sông Đà, cũng là một miền đất thiêng, một vùng đất thơ như thế.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Tạo lập không gian văn hóa đặc sắc cho Thủ đô
    Với vị trí “trái tim” của Thủ đô, khu vực như Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục bên hồ Gươm được Thành phố Hà Nội thực hiện chỉnh trang, vừa gìn giữ các không gian văn hóa, vừa nâng cao chất lượng đời sống tinh thần của nhân dân. Trong đó, khu vực Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục (phường Hoàn Kiếm) vừa cơ bản hoàn thành phân kỳ 1 việc chỉnh trang, giúp không gian tại khu vực hồ Hoàn Kiếm trở nên khang trang và tươi đẹp hơn.
  • Nghệ sĩ Tây Phong: “Con đường diễn và ca như một mạch ngầm thôi thúc”
    Mái tóc dài, trang phục lụng thụng và luôn xuất hiện trước công chúng với những màn trình diễn độc, lạ… đó là hình ảnh quen thuộc của nghệ sĩ Tây Phong dù là trên sân khấu kịch nói hay trong những chương trình nghệ thuật biểu diễn sắp đặt âm nhạc đương đại kết hợp hội họa. Với anh, mỗi vở diễn hay trích đoạn sân khấu đều là một lần sáng tạo mới, nơi người nghệ sĩ được đối diện với nhân vật, được sống trong cùng không gian, thời gian.
  • Lễ hội Trung thu 2025 sẽ được tổ chức tại Trung tâm Triển lãm Văn hoá nghệ thuật Việt Nam
    Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 3192/QĐ – BVHTTDL về việc giao Trung tâm Triển lãm Văn hóa nghệ thuật Việt Nam (VHNT) chủ trì phối hợp với các cơ quan, đơn vị có liên quan tổ chức "Lễ hội Trung thu – 2025".
  • Kiến tạo giá trị di sản Hội Gióng trong đời sống đương đại
    Sáng 10/9, tại trụ sở Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội, Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội đã tổ chức tọa đàm “Kiến tạo giá trị di sản Hội Gióng - từ truyền thống đến thực hành đương đại” với sự tham gia của đông đảo hội viên trong hội.
  • Không gian ẩm thực tại Triển lãm Thành tựu Đất nước phục vụ nhân dân đến hết ngày 15/9
    Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đề nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố chỉ đạo các đơn vị đảm bảo duy trì không gian ẩm thực của 34 tỉnh, thành phố cho đến ngày kết thúc triển lãm vào ngày 15/9/2025.
Đừng bỏ lỡ
Chuyện ở hàng nước mắm
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO