Hà Nội xưa - nay

Chuyện ở hàng nước mắm

Lê Phương Liên 06:56 13/10/2024

Những năm 1958 - 1959, Hà Nội chưa bước vào nền kinh tế bao cấp, các cửa hàng tư nhân lâu đời vẫn hoạt động buôn bán ở khắp các phố phường. Dạo ấy, tôi đã bảy, tám tuổi nên thường được bà ngoại và mẹ sai đi mua những đồ lặt vặt cho gia đình.

pho-hang-be-xua-chup-tu-nga-tu-cau-go-hang-be-hang-thung-hang-dau-.jpg
Phố Hàng Bè xưa (chụp từ ngã tư Cầu Gỗ - Hàng Bè - Hàng Thùng - Hàng Dầu).

Tôi nhớ nhất hàng nước mắm ở phố Hàng Bè. Đó là một ngôi nhà mặt phố có mặt tiền rộng. Ở giữa là lối vào nhà, hai bên là dãy cửa bức bàn được khép kín lại khi nhà hàng đóng cửa. Khi mở cửa bán hàng, những cánh cửa gỗ bức bàn được xếp lại, không gian cửa hàng thoáng rộng hiện ra, đi trên vỉa hè ngoài phố đã có thể nhìn rõ những dãy chum vại xếp bên trong. Có chiếc chum lớn cao cỡ mét rưỡi, đường kính non một mét. Có chum cỡ nhỏ hơn và thấp hơn, có cả loại chum xinh xinh. Có chum đựng nước mắm ngon, có chum nước mắm vừa và có loại thường (gọi là nước mắm dùng để nấu chứ không là nước chấm). Có chum đựng tương, chum đựng dấm nữa.
Ngoài các loại chum còn có thêm vại. Cũng làm từ đất nung, vai chỉ khác chum ở hình dáng. Miệng vại có hình tròn. Chum thường có miệng chum, giữa chum to và thắt lại ở đáy chum. Vại có hình trụ từ trên xuống dưới, đường kính bằng nhau thường để muối dưa, cà hay đựng muối… Ngày xưa, mỗi lần đi mua nước mắm, tôi thường đứng nhìn những dãy chum vại của cửa hàng mà tưởng tượng rằng chúng không phải là vật vô tri mà có thể cất tiếng trò chuyện với tôi lúc nào không biết.

nga-3-hang-bac-nhin-ra-hang-be-xua.jpg
Ngã 3 Hàng Bạc nhìn ra Hàng Bè xưa.

Ngoài chum vại, cửa hàng còn có thùng gỗ đựng nước mắm. Xưa, người ta thường vận chuyển nước mắm từ miền biển về Hà Nội bằng những chiếc thùng gỗ có đai và đậy nắp rất chặt. Những chiếc thùng gỗ ấy được xếp lên thuyền buồm theo đường biển rồi vào đường sông Hồng để tới Thủ đô Hà Nội. Có lẽ vì thế mà những phố Hàng Mắm, Hàng Muối đều ở rất gần bờ sông Hồng chăng?
Đã bao năm trôi qua, tôi không còn nhớ tên bà chủ cửa hàng nước mắm ngày nào mà chỉ nhớ cái dáng gầy gò, thanh thoát cùng gương mặt xương xương nhưng hồng hào, khỏe mạnh của bà. Bà thường mặc áo cánh vải trắng rất sạch sẽ, mái tóc vấn khăn vành dây gọn gàng, miệng nhai trầu bỏm bẻm. Hôm ấy, cũng như mọi lần, tôi mang một chai thủy tinh đã rửa sạch tới hàng nước mắm. Tôi đưa tiền cho bà chủ cửa hàng và nói:

- Bà bán cho cháu nửa lít nước mắm ngon ạ.
Bà chủ khẽ gật đầu rồi đem cái chai của tôi ra gần chum đề chữ “Nước mắm loại 1”, múc một gáo đúng cữ nửa lít. Sau khi đổ hết gáo nước mắm vào chai của tôi, bà bỗng nhiên hỏi:

- Cô là cháu cụ… - Bà nói tên bà ngoại tôi.

- Vâng ạ - Tôi đáp lại.
Nghe xong, bà lại lấy gáo đổ thêm nước mắm cho đầy chai.
Nhìn thấy thế, tôi vội vàng kêu lên:

- Bà ơi, mẹ cháu chỉ đưa tiền mua nửa lít thôi ạ.
Bà cười vui vẻ:

- Tôi không lấy thêm tiền đâu, cô cứ mang về đưa cho cụ nhà nhé. Có gì đâu, chỉ thêm vài thìa để cả nhà chấm bữa rau luộc thôi mà.
Nói xong, bà mang chai ra đặt vào một chậu nước rửa sạch những giọt nước mắm rớt bên ngoài cổ chai. Dù đã nhiều lần biết hành động này của bà, nhưng lần nào tôi cũng đều cảm động vì sự sạch sẽ, cẩn thận và chu đáo với khách hàng.
Khi đưa chai nước mắm cho tôi, bà còn dặn thêm:

- Cô phải cầm tay trên tay dưới nhé! Cứ đi từ từ không việc gì mà vội.

- Vâng ạ!

Tôi vâng lời bà bán nước mắm, một tay nắm vào cổ chai ở phía trên và một tay đỡ ở đáy chai phía dưới, ung dung từ phố Hàng Bè qua ngã tư: Hàng Bè, Hàng Dầu, Cầu Gỗ, Hàng Thùng. Thủa ấy, cái ngã tư này rất vắng, thỉnh thoảng mới có một người đi xe đạp thong thả và luôn tránh người đi bộ. Hãn hữu lắm mới có một chiếc xe ô tô xuất hiện. Mỗi lần nghe tiếng động của ô tô từ xa, người đi bộ thường dừng lại trên vỉa hè chờ cho ô tô đi khuất mới qua đường.
Việc đi lại trên vỉa hè khi ấy cũng rất nhàn nhã vì vỉa hè rất thoáng, không có nhiều vật cản. Ngày ấy, xe đạp rất quý nên không mấy nhà để xe đạp ngoài đường mà thường cất kỹ trong nhà. Hàng quán không ai để bàn ghế ra ngoài đường, chỉ bán hàng trong nhà. Hàng cơm, hàng phở, hàng giải khát, hàng nước chè tươi đều bán trong nhà. Bởi thế, bà và mẹ tôi hoàn toàn yên tâm khi giao tiền cho một đứa con gái bảy, tám tuổi đi mua đồ.

ngo-phat-loc-trong-sang-hang-be.jpg
Ngõ Phất Lộc trông sang Hàng Bè

Hôm đó, tôi mang chai nước mắm trở về nhà và kể lại chuyện bà bán nước mắm đã cho thêm như thế nào. Bà ngoại tôi nghe vậy lặng người một lát. Thế rồi, bà dặn tôi:

- Lần sau, nếu bà ấy cho thêm thì cháu bảo là bà cháu không bằng lòng đâu ạ. Một thìa nước mắm ngon là quý giá lắm. Mang được một thìa nước mắm từ tận ngoài biển xứ Nghệ về đến đây là bao công sức, bao nhiêu tiền của. Bà mà cho thêm nước mắm là bà cháu giận bà đấy!

Bà ngoại tôi kể chuyện ngày bà còn trẻ đã từng đi buôn bán theo thuyền đường thủy đi từ trong Nghệ An ra ngoài Hà Nội nên bà rất hiểu nỗi vất vả của những người buôn bán nước mắm.
Câu chuyện nhỏ này đã ở trong ký ức của tôi bao nhiêu năm qua. Tôi muốn kể lại để mọi người hiểu về đời sống của người Hà Nội trong những năm tháng quá khứ không bao giờ có thể trở lại nữa./.

Bài liên quan
  • Bản hùng ca làng kháng chiến của Thủ đô
    Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954), Thủ đô Hà Nội đã có nhiều “làng kháng chiến” ra đời. Chính ở những ngôi làng ấy, quân và dân đã cùng nhau đánh trận, diệt địch, thu giữ nhiều vũ khí, góp phần làm nên những chiến thắng vẻ vang, tạo thành bản hùng ca và thắp sáng truyền thống anh hùng cách mạng của mảnh đất Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến. Tròn 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô, chúng tôi tìm về những làng kháng chiến thuộc địa bàn huyện Đông Anh, Mê Linh và Thanh Oai. Nhữ
(0) Bình luận
  • Đô thị sinh thái Thăng Long - Hà Nội là cơ sở hình thành văn hóa thanh lịch, giá trị sống hướng tới sự an bình
    GS-TS. Đặng Cảnh Khanh - Viện trưởng Viện nghiên cứu truyền thống và phát triển, nhận định, đô thị sinh thái Thăng Long - Hà Nội chính là cơ sở cho sự hình thành văn hóa thanh lịch và giá trị sống hướng tới sự an bình. Sự thanh lịch của con người đô thị Thăng Long, trước hết có lẽ được bắt đầu hình thành từ chính cảnh sắc của Thăng Long – Hà Nội.
  • Văn hóa Thăng Long - Hà Nội trở thành tâm điểm của những sáng tạo và phát triển văn hóa
    Theo GS.TS. Đặng Cảnh Khanh (Viện trưởng Viện nghiên cứu Truyền thống và phát triển), tính chất thanh cao, tôn trọng sự hài hòa và an bình khiến cho văn hóa Thăng Long - Hà Nội trở thành tâm điểm của những sáng tạo và phát triển văn hóa. Bởi vậy, UNESCO phong tặng danh hiệu “Thành phố hòa bình” cho Hà Nội là đúng đắn.
  • Đêm hồ Gươm kỳ diệu
    Sáng rực, lung linh, huyền ảo, thơ mộng - những vòm cây ven hồ sẫm tối nhả ra muôn ngàn trái quả nhấp nhánh như trong một đêm địa đàng, một vườn cổ tích. Ấy chính là quang cảnh hồ Gươm những ngày lễ Tết trong ký ức tuổi thơ tôi.
  • Kiến trúc Thủ đô (1954 - nay): Dấu ấn qua mỗi chặng đường
    Sau ngày tiếp quản (10/10/1954), từ một thành phố nhỏ bé, với lượng dân số ít, Hà Nội đã vươn tầm trở thành thành phố lớn trong khu vực và thế giới với không gian kiến trúc đô thị đa hệ, giàu bản sắc và phát triển theo hướng văn minh hiện đại. Nhìn lại chặng đường 70 năm qua, có thể thấy ngành kiến trúc quy hoạch xây dựng đã có những đóng góp đáng kể và để lại nhiều dấu ấn. Đây chính là những bước đệm, tạo đà cho sự phát triển của đô thị Hà Nội trong tương lai.
  • Giới thiệu 150 bức ảnh quý về “Hà Nội ngày tiếp quản”
    150 bức ảnh quý về ngày đoàn quân tiến về Hà Nội, giải phóng Thủ đô (ngày 10/10/1954) vừa được giới thiệu với công chúng trong triển lãm ảnh “Hà Nội ngày tiếp quản” tại Trung tâm Thông tin văn hóa Hồ Gươm - số 2 Lê Thái Tổ, quận Hoàn Kiếm Hà Nội.
  • Chuyện kể ngày tiếp quản Thủ đô
    Năm nào cũng vậy, cứ đến ngày 10/10 là các cựu thanh niên xung phong (TNXP) công tác tiếp quản Thủ đô trong ngày giải phóng năm xưa lại gặp nhau. Dẫu số lượng người tham dự ngày càng ít đi vì người mất, người ốm đau, bệnh tật nhưng mỗi lần gặp lại, những kỉ niệm về ngày tiếp quản Thủ đô lại ùa về trong họ, như chưa từng có dấu vết của thời gian…
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Nơi chắp cánh những ước mơ cho thiếu nhi Thủ đô
    Với kiến trúc hiện đại, rộng rãi, gần gũi với thiên nhiên, sử dụng nhiều thiết bị thông minh, chất lượng cao, Cung thiếu nhi Hà Nội cơ sở 2 (quận Nam Từ Liêm) vừa được đưa vào sử dụng, được kỳ vọng sẽ đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, học tập, vui chơi thi đấu thể thao, rèn luyện thể chất cho thiếu nhi Thủ đô, xứng đáng là nơi chắp cánh cho ước mơ tuổi thơ bay cao.
  • Thể lệ Cuộc thi viết "Hà Nội & Tôi" lần thứ II
    Nhằm đa dạng hóa phương thức tuyên truyền trong việc đẩy mạnh triển khai thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW về “Phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Chương trình số 06-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh giai đoạn 2021 – 2025”; Nghị quyết số 09-NQ/TU của Thành ủy về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn
  • [Podcast] Hà Nội vì cả nước, cả nước vì Hà Nội để xây dựng, phát triển, quản lý, bảo vệ Thủ đô
    Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị nhấn mạnh, phát triển Thủ đô Hà Nội “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” là nhiệm vụ chính trị quan trọng đặc biệt trong chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với tinh thần “Cả nước vì Hà Nội, Hà Nội vì cả nước”. Thể chế hóa quan điểm, định hướng này, Luật Thủ đô (sửa đổi) đã có các quy định và điểm mới nêu cao trách nhiệm của cả nước để xây dựng, phát triển, quản lý, bảo vệ Thủ đô Hà Nội.
  • Hà Nội thu hồi 56 địa điểm nhà, đất sử dụng không đúng mục đích
    Sở Xây dựng đã tham mưu UBND TP ban hành văn bản chấp thuận chủ trương, quyết định thu hồi, cưỡng chế thu hồi 113 địa điểm sử dụng không đúng quy định và đã thu hồi được 56 địa điểm (trong đó có 6 địa điểm là nhà chuyên dùng thuộc sở hữu Nhà nước; 42 địa điểm là diện tích kinh doanh dịch vụ tại các tòa nhà tái định cư).
  • Hoa hậu Thùy Tiên trở thành Ủy viên của Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam TP.HCM
    Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên đã chính thức trở thành tân Ủy viên của Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam TPHCM nhiệm kỳ 2024 - 2029.
Đừng bỏ lỡ
Chuyện ở hàng nước mắm
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO