Những nét tương đồng giữa Hoa Lư-Thăng Long Hà  Nội

Trước hết, vử vị trí địa lý, Hoa Lư và  Thăng Long Hà  Nội đửu nằm ở vùng châu thổ đồng bằng Bắc Bộ, ven các dòng sông lớn và  đửu gắn liửn với huyửn tích vử linh vật Rồng Và ng.

Kinh đô Hoa Lư (nay thuộc xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình) nằm ở gần kử sông Hồng Long nghĩa là  Rồng Và ng. Dòng sông nà y gắn liửn với sự tích Rồng Và ng nổi lên giữa dòng cứu Аinh Bộ Lĩnh (vua Аinh Tiên Hồng) bị chú ruột là  Đinh Thúc Dự đuổi đánh vì tội giết trâu của chú khao lũ trẻ mục đồng, còn kinh đô Thăng Long nằm ở ven sông Nhị Hà  (tức sông Hồng ngà y nay) gắn liửn với huyửn tích có Rồng Và ng hiện lên trên ngã ba Tô Giang Nhị hà  dưới chân thà nh Аại La rẽ sóng tới gần thuyửn ngự vua Lý Thái Tổ rồi bay vút lên trời khuất lẫn trong những đám mây bông Long vân khánh hội Rồng mây gặp hội anh hà o ra tay. Dáng Rồng bay vạch thế đất vươn lên nên mới đổi là  Thăng Long.

Ngoà i những dòng sông lớn là  Hoà ng Long và  Nhị Hà  ra thì ở Hoa Lư còn có dòng Sà o Khê chạy ngoằn ngoèo uốn lượn bên trong vử phía đông Kinh Thà nh; Còn Thăng Long có dòng Tô lịch ở vử phía Tây Kinh Thà nh.

Dòng Hoà ng Long, Nhị Hà  cũng như dòng Sà o Khê, Tô Lịch là  những tuyến đường giao thông thủy đã diễn ra các sự kiện lịch sử­ quan trọng trong sự nghiệp dựng nước, giữ nước, mở mang phát triển quốc gia dân tộc dưới triửu Аinh và  triửu Lý sau đó mà  sử­ sách ghi chép cũng như dân gian lưu truyửn.

Cuộc dời đô lịch sử­ của vua Lý Thái Tổ và o năm Canh Tuất (1010) từ sông Hoà ng Long ra tới sông Nhị Hà  để vử thà nh Аại La (Thăng Long). Còn ở Thăng Long, các vua nhà  Lý thường chèo thuyửn trên dòng sông Tô Lịch mang nhiửu huyửn tích ngắm cảnh đất trời sông nước La Thà nh-Thăng Long nên thơ và  ngoạn mục.

Ở khu cố đô Hoa Lư khai quật khảo cổ học đã tìm thấy khu mộ Hán cạnh chùa Bà  Ngô thuộc xã Trường Yên, huyện Hoa lư, tỉnh Ninh Bình bên dòng sông Hoà ng Long. Do đó có thể nêu lên một nhận định dựa trên cơ sở xác thực là  nơi đây hẳn là  trụ sở của Trường Châu thời nhà  Đường, vì theo sách Аất nước Việt Nam qua các đời của Аà o Duy Anh thì đất Ninh Bình thời Аường thuộc vử Trường Châu; Còn ở Thăng Long Hà  Nội vốn là  Thà nh Аại La do Cao Biửn xây đúng như sử­ sách ghi chép.

Ở Hoa Lư và  Thăng Long Hà  Nội cơ sở hạ tầng xã hội khá thuận lợi để giao thông buôn bán phát triển kinh tế. Hệ thống giao thông mà  chủ yếu là  các tuyến đường thủy từ các trung tâm Hoa Lư Thăng Long tửa đi các nơi trong nước lúc đương thời.

Từ Hoa Lư theo dòng Hồng Long xuôi ra sông Аáy tại ngã ba Gián Khẩu xuống Non Nước Vân Sà ng sang sông Vạc để ra biển Аông và  và o Châu Hoan ài theo tuyến kênh nhà  Lê do Lê Аại Hà nh đà o; Ngược lên phía Bắc và o sông Châu ra sông Hồng... Sử­ sách ghi chép cho biết Hoa Lư nhộn nhịp cảnh trên bến dưới thuyửn. Thương lái các nước lân bang lúc bấy giử theo đường thủy cập bến Hồng Giang mang hà ng hóa là  vải lụa, gấm vóc trao đổi bán buôn tấp nập. Còn ở Kinh thà nh Thăng Long là  nơi hội họp của bốn phương là  trung tâm của đất nước, nơi đông người nhiửu của thương thuyửn các nước lúc bấy giử đến trao đổi hà ng hóa buôn bán đông vui, tấp nập mà  dân gian còn lưu truyửn Thứ nhất Kinh Kử³, Thứ nhì Phố Hiến.

Vử cấu trúc của Kinh thà nh thì cả Hoa Lư thời Аinh-Tiửn Lê và  Thăng Long thời Lý đửu có những nét tương đồng, đửu có hai vòng thà nh mà  sử­ sách ghi chép cũng như hiện còn lưu giữ những dấu tích:

Thà nh Hoa Lư gồm có thà nh nội và  thà nh ngoại. Giữa thà nh Nội và  thà nh Ngoại không lồng và o nhau theo vị trí trong ngoà i mà  gần như là  song song với nhau, ngăn cách nhau bằng dãy núi Phi Vân, nối thông với nhau bởi một quèn gọi là  Quèn Vông vì trên quèn đó có rất nhiửu cây lá vông mọc xanh tốt um tùm.

Cả thà nh nội và  thà nh ngoại của thà nh Hoa Lư đửu có hai vòng Thà nh. Ở khu thà nh ngoại, vòng thà nh bên ngoà i giống như thà nh Thăng Long là  tường thà nh phía đông nối từ núi Dãng Sang núi Thanh Lâu sang núi Cột Cử. Tường thà nh phía Bắc nối từ núi Cột Cử sang núi Chẽ và  từ núi Chẽ sang núi Chợ. Ở phía đông có dãy núi Hang Quần; phía Tây có dãy núi Phi Vân chắn giữ; phía Nam có quèn Thụ Mộc như một tường thà nh.

Như vậy, thà nh ngoà i bao gồm cả cánh đồng Hậu Аường chạy đến Hang Luồn (Xuyên Thủy Аộng) và  quèn Thụ Mộc. Vòng thà nh ngoà i vừa là  chiến lũy khi có chiến sự xảy ra, lại vừa là  đử phòng nước lũ lụt của sông Hồng Long, giống như La Thà nh Thăng Long vậy.

Ở khu thà nh nội thà nh Hoa Lư vòng thà nh bên ngoà i từ núi Cánh Hà n sang núi Nghẽn vử phía bắc; còn ở phía đông cũng chung với dãy núi Phi Vân của thà nh ngoà i; phía tây có dãy núi Chùa Thủ chắn giữ; phía nam là  núi đá bao bọc không cần phải dùng tường thà nh.

Vòng thà nh trong thà nh nội Thà nh Hoa Lư thời Аinh-Tiửn lê giống như Cung Thà nh, Cấm Thà nh của Thà nh Thăng Long thời Lý. Năm Kỷ Tửµ (1029) Thà nh Thăng Long xây dựng thêm Long Thà nh ở trong cùng.

Thà nh Thăng Long thời Lý được các nhà  nghiên cứu xác định là  thà nh của Cao Biửn. Vòng Thà nh ngoà i đến nay vẫn còn dấu tích đó là  địa danh La Thà nh. Các tường Thà nh nà y đửu được đắp bằng đất và  dựa và o địa thế tự nhiên mà  đà o đắp. Các cử­a Thà nh chỉ là  những khuyết của tường Thà nh mà  không xây đắp cổng hay lầu cổng (Môn Lâu), như các tòa ô thà nh ở đời sau (giống như lối đi đặc biệt ở phía đông bắc thà nh Hoa Lư được phát hiện trong đợt khai quật khảo cổ học năm 1970).

Như vậy, vử cấu trúc Thà nh Hoa Lư và  Thà nh Thăng Long có những nét giống nhau là  đửu có hai vòng Thà nh, đửu không xây dựng các cổng ra và o (Môn Lâu) như các tòa thà nh đời sau nà y; chỉ khác nhau ở chỗ: Thà nh Hoa Lư dựa và o thế núi non hiểm trở mà  xây dựng tường thà nh, còn ở Thà nh Thăng Long tường thà nh chủ yếu xây đắp bằng đất.

Vử kiến trúc cung điện thì ở Thà nh Hoa Lư và  Thà nh Thăng Long đửu có những điểm giống nhau là  các cung điện đửu quy tụ vử tâm điểm và  đối xứng nhau qua tâm điểm.

Năm Giáp Thân (984) Vua Lê Аại Hà nh cho xây dựng nhiửu cung điện cột dát và ng dát bạc khá lộng lẫy như: Аiện Bách Bảo Thiên Tuế ở giữa; Các điện Phong Lưu, Cực Lạc, Tử­ Hoa; Bồng Lai đối xứng nhau ở hai bên đông tây tả hữu; Còn ở Thà nh Thăng Long năm Thuận Thiên thứ nhất (1010) Lý Thái Tổ cho xây dựng điện Cà n Nguyên ở giữa; Các điện Tập Hiửn, Giảng Vũ, Nhật Quang, Nguyệt Minh đối xứng nhau ở hai bên tả hữu.

Các mô típ hoa văn trang trí trên vật liệu xây dựng kiến trúc cung điện đồ dùng trong sinh hoạt cũng có những nét tương đồng thật đáng trân trọng.

Những viên gạch trang trí hoa văn hình hoa sen ở Thà nh Hoa Lư là  cơ sở để các nghệ nhân dân gian thời Lý phát triển với những họa tiết trang trí phong phú hơn, thà nh những viên gạch có hoa văn hay trang trí  hình hoa sen, hoa cúc khá rực rỡ. Những con vịt bằng đất nung phát hiện ở Thà nh Hoa Lư là  hình mẫu để các nghệ sĩ tạo hình thời Lý tạo nên những con vịt đất nung nhìn tươi tắn, mịn mà ng, xinh đẹp. Một số bát, đĩa, bình gốm ở Hoa Lư cũng là  những khuôn mẫu dáng hình để các nghệ nhân dân gian thời Lý chế tác ra các đồ dùng gốm bát, đĩa, bình, lọ, liễn, chậu... được pha lên lớp men ngọc trắng ngà  thật là  tinh tế và  đẹp mắt.

Ngà y nay ở Hoa Lư-Thăng Long Hà  Nội còn lưu giữ những địa danh mang đậm dấu ấn lịch sử­ văn hóa truyửn thống đất quốc đô như: Tháp Báo Thiên; Chùa Nhất Trụ-Chùa Một Cột; Chùa Bà  Ngô; Chùa Am; Аình Ngang; Cầu Аông; Cầu Dửn; Cột Cử; Аông Môn; Trà ng Tiửn; Ngã ba Bồ Аử; Cống Chẹn...

Những địa danh lịch sử­ văn hóa truyửn thống trên đã gợi lên bóng dáng của Thà nh cổ Hoa Lư ở đất Kinh thà nh Thăng Long mang những nét tương đồng, là  chứng tích của sự kiện lịch sử­ trọng đại trong cuộc dời đô của vua Lý Thái Tổ từ Hoa Lư ra Thà nh Аại La-Thăng Long Hà  Nội đã ngà n năm qua.

Hoa Lư-Thăng Long Hà  Nội có những nét tương đồng vử vị trí địa lý; hà nh chính; kinh tế lịch sử­ văn hóa và  địa danh... là  những minh chứng mang các giá trị, ý nghĩa lịch sử­ văn hóa như là  sự nối tiếp truyửn thống dựng đặt đất Quốc Аô thời thống nhất, độc lập, tự chủ triửu Аinh-Tiửn Lê; xây dựng phát triển quốc gia dân tộc Аại Việt thời Lý và  các đời tiếp theo với Thăng Long-Hà  Nội to đẹp hơn, bử thế hơn; Là  nơi hội tụ của mọi miửn đất nước; Là  nơi chung đúc vương khí của núi sông, anh linh của đất trời; Dung hòa giữa tinh hoa văn hóa dân gian truyửn thống với văn hóa cung đình lung linh tửa sáng muôn sắc mà u rực rỡ, trong sự nghiệp dựng nước, giữ nước, xây dựng phát triển quốc gia dân tộc Аại Việt.