Văn hóa – Di sản

Chùa Hưng Ký và câu chuyện về người thợ gốm tài hoa

Phan Ngọc Khuê 12:24 18/03/2023

Chùa Hưng Ký nằm trong ngõ Chùa Hưng Ký, số 422, phố Minh Khai, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Đây là một ngôi chùa mới được xây dựng khoảng năm 1931 - 1932.

Theo văn bia được lập vào rằm tháng Chạp năm Nhâm Thân, Bảo Đại thứ 7, tức năm 1932, chùa Hưng Ký có tên là chùa Vũ Hưng và điện Mai Sau. Chủ nhân của chùa có tên là Trần Văn Thành tức Hưng Ký, một chủ lò gạch ở Cầu Đuống, quê ở Quảng Đông (Trung Quốc) có vợ là bà Vũ Thị Sau, người làng Hoàng Mai, xã Hoàng Mai, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Vũ là họ vợ, Hưng là tên chồng và điện Mai Sau (Mai là tên làng, Sau là tên vợ) được đặt theo cách ghép họ tên của hai vợ chồng chủ nhân.

anh-2-.jpg
Tam quan chùa Hưng Ký.

Trần Hưng Ký và vợ thuê Đào Văn Can - một người thợ gốm tài hoa thiết kế kiến trúc và giữ vai trò là tổng công trình sư của ngôi chùa này.
Đào Văn Can (1894 -1976) người làng Triều Đông, xã Tân Minh, huyện Thường Tín, Hà Nội. Trước khi sinh Đào Văn Can, bố mẹ ông đã phải rời quê hương vì nghèo đói, không ruộng đất, tới làm thuê cho một lò nung bát ở Bát Tràng thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội.

Ngay từ thuở nhỏ, Đào Văn Can đã quấn quýt với các nghệ nhân của xưởng gốm, lò nung ở Bát Tràng. Cậu bé thường dùng than đen, gạch non để vẽ hình con giống, dùng đất sét để nặn con giống rồi đặt chúng trong những kẽ hở của lò nung. Những đồ chơi bằng gốm đầu tiên của Đào Văn Can được các thợ gốm ở Bát Tràng tán thưởng.

Sau này lớn lên, làm việc ở Bát Tràng (từ năm 1908 - 1917), đã cho ông hiểu sâu sắc hơn về ngành gốm: men, mộc, kỹ thuật lò nung, nét vẽ phóng bút, hình đắp tỉ mỉ, công phu. Đặc biệt, qua những pho tượng, trang trí đình chùa ở đây đã giúp ông có thêm những kiến thức về nghệ thuật cổ truyền mà cụ thể là cách tạo dáng, tạo hình cho tượng người, vật, hoa, lá...

anh-1.jpg
Nét đặc sắc nhất trong kiến trúc của chùa Hưng Ký là những mảng trang trí bằng gốm sứ rất tinh xảo.

Từ năm 1917 - 1931 ông được làm việc ở Công ty gốm Thanh Trì tại Hà Nội, lúc ấy còn gọi là lò gốm ông Thiếu Hà Đông (lò gốm của gia đình Thiếu Bảo Hoàng Trọng Phu) với các công việc: Hướng dẫn vẽ và các công đoạn nghề gốm cho thợ mới; Sáng tác mẫu, dáng đồ vật, họa tiết để trang trí các mặt hàng gốm. Và quan trọng hơn cả là sáng tác tượng và tranh phù điêu gốm, sử dụng men tây vào sản phẩm. Loại men này mua từ Pháp về, giá rẻ, thành phẩm hạ, men dày, không lộ xương gốm. Hàng không đẹp nhưng dùng trong công nghiệp thì có nhiều lời lãi (Đến nay loại hàng này đã rất phổ biến trên thị trường).

anh-3.jpg
Dưới nóc mái có nhiều ô trang trí tái hiện các cảnh trong “Tây Du Ký” - tiểu thuyết Phật giáo nổi tiếng Trung Hoa.

Vốn liếng nghề nghiệp và khả năng sáng tạo trong khoảng thời gian này đã giúp cho ông có nhiều thành tựu trong công việc Tổng công trình sư tại chùa Hưng Ký.

Đây là một ngôi chùa đặc biệt, không hề có cột kèo và hệ thống mái bằng gỗ. Toàn bộ ngôi chùa làm bằng bê tông, cốt thép. Chùa không có vẻ u tịch của một ngôi chùa ở làng quê Bắc bộ mà toàn bộ đượm vẻ khang trang, vui tươi của một hội quán (của người Hoa kiều).
Từ cổng tam quan tới chính điện thờ Phật, nhà Hậu, nhà Bia đều được trang trí tô điểm bằng tượng nổi, con giống, hoa văn, câu đối, tranh trang trí… tất cả đều làm bằng gốm men tây, màu sắc rực rỡ gắn vào các bộ phận của kiến trúc bê tông. Các đôn, chậu, chum, thống giá nến, bát hương cũng đều bằng gốm phủ men tây rực rỡ, bóng loáng.
Chùa Hưng Ký có tới hàng ngàn pho tượng lớn nhỏ làm bằng gốm, tô men tây sáng bóng, rực rỡ về các đề tài: Tây Du ký - Tam Tạng thỉnh kinh, Sự tích Thích Ca đi tu, Sự tích Quan Âm Thị Kính, Sự tích về công chúa Liễu Hạnh, Thập động Diêm Vương.

Có thế ví đây như là một rừng tượng bé, cao cỡ 20cm - 30cm trang trí kín 3 mặt của nhà bia, trong đó tiêu biểu là tượng vợ chồng Hưng Ký, đặt thờ ở nhà Hậu; tượng Phật đắp lớn (gồm 5 pho, mỗi pho cao từ 2m - 3m) ngồi chật một gian chùa ở chính điện). Tượng Hộ pháp, rồng, con sấu, cá, đầu đao, vòng, nguyệt… Tất cả vẫn còn trơ men màu sáng bóng, khoe vẻ đẹp của nghệ thuật tạc tượng và kỹ thuật nung tượng gốm lớn nhỏ của nghệ nhân Đào Văn Can ở thời kỳ này.

Tương truyền, khi ngôi chùa làm xong, Hưng Ký cho dựng bia kỷ niệm và khắc tên người thiết kế, thể hiện mỹ thuật cho ngôi chùa này. Tuy vậy không phải lúc nào người ta cũng đi tìm xem tên người thợ được khắc trên bia, nên ít người biết về người thợ tài hoa này.

Năm 1958, Đào Văn Can trở thành hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam. Ông là Ủy viên Ban Chấp hành Khóa I (1966 - 1989), tiểu ban Mỹ thuật Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam và là tác giả của nhiều tác phẩm điêu khắc dự Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc. Đào Văn Can từng tham dự Triển lãm Mỹ thuật 12 nước XHCN ở Rumanie, năm 1958.

Bài liên quan
  • Giữ bản sắc, tạo nếp văn minh trong lễ hội Hà Nội
    Những năm qua, công tác quản lý và tổ chức lễ hội được Thành phố Hà Nội hết sức chú trọng. Với sự quan tâm của các cấp chính quyền, sự quản lý và hướng dẫn hoạt động của các cơ quan chuyên môn, những bất cập, hạn chế trong các lễ hội truyền thống đang dần được tháo gỡ từ đó góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa, tạo nếp văn minh cho các lễ hội ở Hà Nội…
(0) Bình luận
  • Hà Nội đề xuất khôi phục tên phố Hàng Lọng
    UBND Thành phố Hà Nội vừa có tờ trình HĐND thành phố ban hành Nghị quyết về việc đặt tên, đổi tên và điều chỉnh độ dài đường phố và công trình công cộng trên địa bàn Thành phố Hà Nội năm 2025.
  • Nghề gốm Mỹ Thiện là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
    Nghề gốm Mỹ Thiện được xếp vào loại hình “Nghề thủ công truyền thống” và chính thức trở thành một phần trong kho tàng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia...
  • Tết cơm mới của người Xá Phó là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
    Khi tổ chức Tết cơm mới, mỗi gia đình phải đi rước “hồn lúa mới” từ cánh đồng, nương rẫy về nhà. Hình tượng cây lúa và “hồn lúa” trong tâm thức của người dân mang đậm tính nhân văn, bản sắc văn hóa tộc người.
  • Huế có thêm hai di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
    Lễ hội mừng lúa mới của đồng bào Cơ Tu và Tri thức dân gian về Bún bò Huế được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
  • Giang Văn Minh và những giai thoại rạng danh xứ Đoài
    Nằm dưới chân núi Tổ, vùng đất cổ Đường Lâm, xứ Đoài không chỉ nổi tiếng là nơi sinh ra vua Phùng Hưng (cuối thế kỷ thứ VIII) và vua Ngô Quyền (thế kỷ thứ X) mà còn được biết đến là quê hương của Thám hoa Giang Văn Minh - một nhân vật lỗi lạc trong lịch sử ngoại giao của nước nhà, hồi cuối thế kỷ XVI - đầu thế kỷ XVII.
  • Tiếp thêm sức sống cho nghề truyền thống Thủ đô
    Là địa phương đứng đầu cả nước về số lượng các làng nghề truyền thống, các nghệ nhân và người làm nghề truyền thống Hà Nội đang không ngừng sáng tạo trong công tác gìn giữ, bảo tồn các làng nghề. Sự sáng tạo không chỉ mang lại một diện mạo mới, một sức sống mới cho các làng nghề mà còn gợi mở những không gian trải nghiệm văn hóa mới cho người dân Thủ đô và du khách.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách “Trở về từ hỗn loạn” của tác giả Trần Nhật Minh
    Công ty TNHH Sách và Truyền thông Việt Nam (Tri Thức Trẻ Books) phối hợp cùng NXB Thông tin và Truyền thông vừa ra mắt độc giả cuốn sách “Trở về từ hỗn loạn” của tác giả Trần Nhật Minh. Cuốn sách thuộc thể loại tâm lý ứng dụng, tập trung giải mã các biểu hiện tâm lý cực đoan, các hội chứng rối loạn thường gặp và hướng dẫn người đọc thực hành phương pháp Inner Role Therapy – Trị liệu nội vai.
  • Khởi dựng hai chương trình nghệ thuật đặc biệt Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Ngày 9/7, tại Hà Nội, Nhà hát Kịch Việt Nam khởi dựng chương trình nghệ thuật “Bác Hồ một tình yêu bao la” và vở nhạc kịch “Café bánh mì” có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ Hàn Quốc.
  • Nhiều hoạt động văn hóa - nghệ thuật kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Kế hoạch số 3283/KH-BVHTTDL ngày 7/7/2025 về việc tổ chức các hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
  • Nhiều chính sách ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải
    Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, sáng 10/7, với tỷ lệ tán thành cao, HĐND Thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định biện pháp hỗ trợ, ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải sử dụng kỹ thuật hiện có tốt nhất trên địa bàn Thành phố Hà Nội (thực hiện điểm d khoản 2 Điều 28 của Luật Thủ đô).
  • HĐND Thành phố Hà Nội: Những dấu ấn 6 tháng đầu năm 2025 (Bài cuối)
    Trong 6 tháng đầu năm 2025, Thường trực HĐND Thành phố Hà Nội đã bám sát các quy định của luật, Quy chế làm việc, nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy tinh thần đoàn kết, trí tuệ, tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, đảm bảo chủ động, khoa học, linh hoạt, thiết thực, tăng cường phối hợp hoạt động giữa các cấp HĐND và giữa HĐND với các cơ quan trong hệ thống chính trị thường xuyên và chặt chẽ hơn.
Đừng bỏ lỡ
  • Hà Nội thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa
    Sáng 10/7, tại kỳ họp thứ 25, HĐND TP. Hà Nội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nghị quyết được thông qua nhằm cụ thể hóa quy định tại khoản 8 Điều 21 Luật Thủ đô, mở đường cho mô hình phát triển kinh tế - văn hóa gắn với bảo tồn di sản, gìn giữ bản sắc Thủ đô.
  • Hà Nội: Quan tâm chăm lo chu đáo gia đình chính sách, người có công
    Hướng tới Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô thực hiện những hoạt động thiết thực, ý nghĩa để thể hiện tình cảm, trách nhiệm, sự tri ân sâu sắc đối với những người có công với cách mạng.
  • Phường Cửa Nam sử dụng Robot AI hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính
    Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) Trịnh Ngọc Trâm vừa chia sẻ: “Từ ngày 10/7, phường Cửa Nam sử dụng Robot AI áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để nhằm hỗ trợ tự động hoá trong việc hướng dẫn, hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục hành chính”.
  • Hà Nội lắp màn hình LED phục vụ Nhân dân theo dõi Lễ diễu binh, diễu hành Quốc khánh 2/9
    Ngày 9/7/2025 UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 82/KH-UBND Lắp đặt màn hình LED và hệ thống loa truyền thanh Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) phục vụ Lễ kỷ niệm, diễu binh, diễu hành 80 năm và Quốc khánh nước Cộng hoà XHCN Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025) trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
  • Phường Láng tổ chức chương trình nghệ thuật chào mừng chính quyền địa phương 2 cấp
    Tối 9/7, tại Di tích cách mạng Pháo đài Láng, Đảng ủy – HĐND – UBND – Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Láng (Hà Nội) tổ chức chương trình nghệ thuật, chào mừng sáp nhập địa giới hành chính, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp.
  • Hà Nội thông qua Đề án kiện toàn Quỹ Phát triển đất phục vụ tiến trình vươn mình
    Tại ngày làm việc thứ hai, kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã thông qua Nghị quyết Đề án kiện toàn Quỹ Phát triển đất thành phố Hà Nội, từ đó phục vụ tiến trình vươn mình, phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.
  • Cam kết mạnh mẽ của Hà Nội trong bảo đảm an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau
    Việc HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI thông qua Nghị quyết quy định nội dung, mức hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế cho các đối tượng chính sách xã hội của thành phố (thực hiện điểm a, điểm b khoản 3, khoản 4 Điều 27 Luật Thủ đô 2024) tại kỳ họp thứ 25, đã khẳng định cam kết mạnh mẽ của Hà Nội về việc đảm bảo an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau.
  • “Cho muôn đời sau” - Đêm nhạc tôn vinh nhạc sĩ Hoàng Vân
    Nhiều tác phẩm nổi bật trong bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân – bộ sưu tập đã được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới, sẽ được giới thiệu đến người yêu âm nhạc trong chương trình nghệ thuật “Cho muôn đời sau”, sự kiện diễn ra tại Nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội) vào tối 24/7 tới đây.
  • Xã Nội Bài (Hà Nội): Điểm sáng trong triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp
    Ngay trong ngày đầu triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp 1/7/2025; điểm phục vụ hành chính công xã Nội Bài đã đi vào hoạt động, với không khí làm việc diễn ra khẩn trương, nền nếp, tinh thần phục vụ nhân dân thân thiện, nghiêm túc và hiệu quả, với khẩu hiệu: “Khoa học - Hiệu quả - Hiện đại – Sẵn sàng – Thân thiện”; trong khuôn khổ mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
  • Vừa phát hành “Totto-chan bên cửa sổ” phần 2 lập tức tái bản
    Sau hơn bốn thập kỷ kể từ khi “Totto-chan bên cửa sổ” ra đời và trở thành hiện tượng xuất bản toàn cầu, tác giả Kuroyanagi Tetsuko đã hoàn thành phần tiếp theo mang tên “Totto-chan bên cửa sổ: Những chuyện tiếp theo”. Ngay khi ra mắt tại Việt Nam, tác phẩm đã tạo nên cơn sốt với 3.000 bản in đầu tiên được bán hết chỉ trong ba ngày, cho thấy sức hút bền vững của một trong những nhân vật văn học thiếu nhi được yêu thích nhất thế giới.
Chùa Hưng Ký và câu chuyện về người thợ gốm tài hoa
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO