Cuộc thi viết Hà Nội & Tôi

Bóng làng giữa phố

Chung Tiến Lực 08:25 11/04/2023

Hà Nội đặc sắc với những chiếc cổng làng cổ kính rêu phong. Lặng lẽ đứng bên những căn nhà, mái phố mới, hiện đại; cổng làng là lời nhắn gửi của các thế hệ ông cha qua mỗi kiểu dáng kiến trúc. Nét chữ tài hoa, ý tứ sâu sắc ở mỗi câu đối gợi lên những ước vọng cộng đồng, truyền đời. Cổng làng là miền ký ức giữa dòng chảy thời đại trong ngõ nhỏ, phố nhỏ.

village-duong-lam-portique-entree-visiter-hanoi.jpg
Cánh cổng xưa cũ của ngôi làng qua thời loạn lạc có thể không còn nguyên vẹn, nhưng cây đa, giếng nước, sân đình và bóng dáng cổng làng vẫn còn in sâu mãi...  (ảnh minh hoạ)

Đi trong phố thị luôn tấp nập người xe, chiếc cổng làng cổ xưa như một dấu chấm, giữ chậm lại nhịp không gian và thời gian đang đà đua chen tốc độ. “Cổng làng là lá bùa mê” (Đỗ Nam Cao), Cổng làng, nơi bất chợt thấy lòng người như lắng lại, chiêm nghiệm, bâng khuâng.

Trải dài ngàn năm, có biết bao thế hệ, bao nhiêu tinh hoa từ mọi miền đất nước về đây tụ hội thành phường, thành hội quán. Để rồi từ đó mà ra những cái tên phố, tên hàng nghe xao xuyến, thân thương.

Qua bao cuộc binh đao khói lửa, bao lần người Hà Nội phải bỏ lại mảnh vườn, góc sân lánh nạn giặc ngoại xâm. Cánh cổng xưa cũ của ngôi làng qua thời loạn lạc có thể không còn nguyên vẹn, nhưng cây đa, giếng nước, sân đình và bóng dáng cổng làng vẫn còn in sâu mãi trong thâm tâm mỗi người Hà Nội. Mỗi chiếc cổng làng có một nét văn hoa, văn hóa riêng tuỳ theo đặc điểm của làng. Cổng làng ra đời từ rất sớm, gắn liền với sự hình thành và phát triển của làng. Kiến trúc cổng làng xưa không cầu kỳ, phô trương mà chỉ khẳng định chỗ đứng của làng trong một khoảng không gian, tồn tại với thời gian. Bóng dáng của cổng làng ở Hà Nội gắn với nền văn minh Nho giáo, mang tính phác họa và toát lên những ước vọng của cộng đồng từ đời này qua đời khác. Phía sau mỗi cánh cổng làng Việt ấy, xưa nay vẫn là sự gắn kết của cộng đồng, của gia tộc, là nét chung tiêu biểu về phong tục, tập quán, là nét riêng văn hoá một cộng đồng. Vì thế cổng làng luôn là nỗi nhớ, là hình ảnh quê hương của những người con xa xứ. Cổng làng ở phố Hà Nội không chỉ tạo nên hồn làng đất Việt mà qua dáng vẻ kiến trúc còn thể hiện chiều sâu văn hóa mỗi ngôi làng từ trong quá khứ vọng về. Trong tâm thức người dân phố cũ, mỗi khi nhắc đến làng, ai cũng nhớ đến hình ảnh cổng làng với một ý nghĩa thiêng liêng. Lặng lẽ đứng ở đầu con ngõ, bên những mảng tường loang, cổng làng chứng kiến bao thăng trầm và dường như nó biểu trưng cho sự uy nghi, nền nếp riêng của làng mình. Bởi vậy mà ai cũng muốn bước chân qua cổng làng để thấy cuộc sống người dân Hà thành, muốn được đặt bàn tay lên từng vết đắp nổi, từng vết sẹo thời gian, từng họa tiết đơn sơ mà nhiều chiều kích, ước lệ. Tự nhiên bàn tay muốn chạm vào tường cổng để cảm nhận chút xưa còn lưu lại trên viên gạch bàng bạc màu rêu. Chạm tay vào cổng là chạm vào quá khứ, nghe lách cánh tiếng thoi đưa dệt lụa, tiếng chày giã giấy dó và ngân nga tiếng chuông chùa buông thả trên mặt hồ giăng giăng sương. Bước vào cổng là đi vào một phong cách của những người sống cùng nhau phía sau cổng ấy, trong người tự nhiên xúc cảm, phải sao đây cho xứng, cho hợp với cốt cách, phong thủy của làng như là một lối sống: “nhập gia tùy tục”. Còn bước qua cổng là mang theo tâm trạng của người đi; khát khao vươn lên nhưng vẫn giữ cho được lòng tự hào về nguồn cội, nơi xuất thân mà nhân nên nét thanh lịch, hào hoa của người Tràng An.

Kiến trúc cổng làng ở Hà Nội không cầu kỳ trưng diện sự phồn hoa đô thị mà chỉ khiêm nhường nhặt những nét gần gũi, thân thương từ cuộc sống. Phải vì thế mà chưa cần bước sâu vào trong ngõ phố, chưa kịp đặt chân tới sân đình, mới chỉ đứng trước cổng thôi cũng cảm nhận được cốt cách của làng trong phố. Và có phải chăng do cổng được đặt ở vị trí trang trọng nhất để người của làng khi trở về, chỉ khẽ chạm tay vào cổng cũng thấy mình đã về tới mái nhà thân yêu.

Thăng Long khi xưa là chốn kinh kỳ cờ hoa rực rỡ, được gọi là Kẻ Chợ với những phố hàng đặc trưng, mang dáng dấp tổ chức hạ tầng làng xã đã tồn tại qua nhiều thời kỳ. Ngày nay vẫn còn đấy những làng trong phố như Yên Phụ, Trích Sài, Ngọc Hà, Làng Cót… Hà Nội còn đó phố được mệnh danh là “Phố cổng làng”. Phố Thụy Khuê, mỗi chiếc cổng làng chỉ cách nhau vài trăm mét nằm đan xen giữa những ngôi nhà có đường nét kiến trúc hình học tân tiến, tạo nên nét đẹp riêng mà không ở thủ đô nước nào có được. Cổng làng Yên Thái kết cấu như một gian nhà tôn vinh nghề làm giấy dó nổi tiếng, giấy để tiến cử triều đình. Có chiếc cổng treo tấm hoành phi khắc bốn chữ “Mỹ tục khả phong” do triều Nguyễn ban tặng cho làng. Cổng Trích Sài tương đồng với cong cong mái đình mái chùa sầm uất sau tán lá.

Nhìn ngắm những cổng làng ở Hà Nội, ta lại thao thiết nhớ những chiếc cổng làng thân quen ở những miền quê êm ả. Những trưa hè nóng bức, chân cổng làng là nơi lũ trẻ thường tụ tập chơi ô ăn quan, bắn bi, đánh đáo; là nơi ngóng mẹ đi chợ về có tấm bánh đa, miếng bánh đúc. Đêm trăng thanh gió mát, cổng làng, nơi nam nữ hẹn hò hát đối. Ngày mùa, cổng làng là nơi nghỉ chân của những bà, những thôn nữ gánh lúa nặng trĩu vai. “Nâng chân con trẻ đầu đời/Tiễn người ra trận/Đón người đi xa…”. Thời chiến tranh, cổng làng diễn ra nhiều cuộc chia ly, những cuộc tiễn đưa không hẹn ngày về của mẹ già tiễn con, vợ hiền tiễn chồng, những đứa con thơ tiễn cha yêu ra trận. Rồi cũng chính tại cổng làng này, họ lại mong ngóng mỏi mòn người thân từ phương xa trở về. “Dù ai xuôi ngược ra vào/Cổng làng ta đó lời chào từ xa…”.

Cuộc sống ở Hà Nội nhộn nhịp và hối hả, nhưng mỗi khi bước chân qua những cổng làng, nhịp sống bỗng trở nên chậm rãi, bình yên. Cổng làng ở Hà Nội là công trình mang bản sắc văn hóa, mang thông điệp gửi tới mai sau; là công trình khắc ghi nét tài hoa, thịnh vượng và sang trọng. Trải qua hàng trăm năm thăng trầm của lịch sử, những cổng làng vẫn trầm mặc giữa lòng Thủ đô Hà Nội như một miền ký ức đẹp của nhiều nhiều thế hệ người Hà Nội.

Tác phẩm tham dự cuộc thi viết "Hà Nội và tôi" của tác giả Chung Tiến Lực. Thông tin về cuộc thi xem tại đây.
Bài liên quan
  • Nét đẹp văn hoá công sở Hà Nội những năm thuộc thập niên 70-80 ở thế kỷ trước
    Ngày ấy, tôi công tác ở Ủy Ban Khoa học Xã hội Việt Nam (UBKHXHVN), nay là Viện Hàn Lâm Khoa học Xã hội và Nhân văn. Các thủ trưởng của tôi  như: Chủ nhiệm Nguyễn Khánh Toàn, các Phó Chủ nhiệm Đào Văn Tập, Phạm Huy Thông, Phạm Như Cương, Vũ Khiêu, đều đã đi gặp tiền bối hết cả rồi. Nhưng, những kỷ niệm đẹp của năm tháng được sống và làm việc dưới mái nhà chung thân yêu ấy, thì vẫn còn đọng lại mãi trong tôi.
(0) Bình luận
  • Hà Nội của tôi
    Hà Nội của tôi! Những năm tuổi thơ tôi thích cùng chúng bạn đi tàu điện leng keng ra Bờ Hồ chơi. Chúng tôi chạy lăng xăng trên cầu Thê Húc, chiếc cầu nhỏ cong cong như đi vào cổ tích, cùng ngắm những làn sóng lăn tăn lấp lánh trong nắng ban mai, cùng háo hức chờ ông Rùa nổi lên mặt nước, như chờ xem truyền thuyết Hồ Gươm. Tôi cũng rất thích trò chơi trốn tìm, núp mình sau những thân cây cổ thụ nghiêng nghiêng bên hồ, ngồi ngắm tháp rùa, đón làn gió mênh mang thổi qua mặt hồ xao động và thưởng thức kem Tràng Tiền. Chúng tôi có tuổi thơ thật êm đềm và lúc đó chúng tôi không hề biết chiến tranh đang đến rất gần.
  • Hoài niệm Phớớ ơơơ!!!
    Hà Nội rực rỡ sang xuân, dịu dàng mùa thu gió heo may, tĩnh lặng trước trời đông buốt giá để rồi lại bừng lên nắng vàng gay gắt đón hè về. Thủ đô bốn mùa đều mang vẻ đẹp và thức quà riêng cho những con người biết tận hưởng và nâng niu. Những tháng hè oi ả đã ghé thăm thành phố mà tôi yêu, chốn Hà thành vốn yên bình giờ đây căng mình trước vòng xoáy cuộc sống và sự khắc nghiệt của thời tiết.
  • "Hoa" trong Hà Nội
    Từ bé, tôi ấp ôm giấc mộng được sinh sống và học tập ở Thủ đô Hà Nội mặc dù tôi chỉ biết đến Hà Nội qua ti vi và những mùa hoa bà kể. Hà Nội 12 mùa hoa, bà đều đưa tôi lạc vào những khung trời nên thơ, cổ tích. Tôi cũng mang trong mình nỗi bâng khuâng, bồi hồi xao xuyến như kiểu mình là đứa con xa quê vọng nhớ về cố hương của mình vậy. Mặc dù từ nhỏ tới lớn, tôi chưa hề được đặt chân đến Hà Nội để chiêm ngưỡng trực tiếp vẻ dịu dàng đằm thắm, đường phố nên thơ với những cánh hoa rụng rơi phủ khắp lối về.
  • Có một mùa lá rụng trong ký ức ở Hà Nội
    Sáng nay, khi mải mê với công việc ở văn phòng trong một tòa cao ốc ngột ngạt giữa Sài Gòn, tôi bất ngờ nhận được tấm bưu thiếp nhỏ từ cô bạn thân đang sống ở Hà Nội. Khẽ khàng mở chiếc phong bì chứa tấm bưu thiếp, lòng tôi chợt nao nao khi nhìn thấy hình ảnh cả góc phố ngập tràn lá vàng. Chợt nhớ chỉ cần bước sang tháng 10 cũng chính là thời điểm cuối mùa thu ở Hà Nội, khi thời tiết bắt đầu se sắt lạnh vào những buổi sớm mai, gió heo may lành lạnh phủ đầy khắp ngõ và hương hoa sữa cũng bắt đầu ngạt ngào t
  • Hà Nội và tôi
    Có lẽ, trên dải đất hình chữ S này, hiếm có thành phố nào được biết đến nhiều nhất so với những địa điểm khác như Thăng Long - Hà Nội. Các thế hệ nhà văn sinh ra tại Hà Nội hoặc có tâm hồn hướng đến Hà Nội đã nối tiếp nhau ghi nhận đời sống phong phú muôn mặt, cùng với con người trên mảnh đất này. Qua cái nhìn và sự sáng tạo của mỗi nhà văn, Hà Nội đa sắc đa thanh hiện lên theo những phận người, phận đời ở trong thời kỳ phát triển, từ lúc đói nghèo lầm than, khi kiên cường chống giặc, khi vật lộn với kinh tế thị trường; những nếp sống thanh lịch của con người nơi đây...
  • Những đêm thao thức tại Hà Nội
    Khi đến Hà Nội, tôi bị bỡ ngỡ với nhịp sinh hoạt mới. Khoảng thời gian sau, khi bản thân đã quen dần với không khí ồn ã của đường phố vào ban ngày nhưng những bộn bề của bài vở cũng khiến tôi có nhiều đêm mất ngủ.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Mắm cáy
    Mắm cáy là món ăn dân dã từ bao đời nay gắn bó với người dân quê tôi như củ khoai nước, quả cà pháo... Mâm cơm nhà nông thời hợp tác xã thường có món rau khoai lang luộc, đĩa cá kho và bát nước mắm cáy (người dân thường vẫn gọi thân mật là nước cáy). Giản dị vậy thôi mà sao mỗi khi đi xa lại nhớ đến nao lòng.
  • Góc nhìn đa chiều về lễ vật trong hội làng Thăng Long - Hà Nội
    Từ buổi ban sơ dựng nước đến ngày nay, Thăng Long - Hà Nội mang trong mình bao trầm tích văn hóa, lịch sử. Góp thêm những góc nhìn đa chiều, cuốn sách “Lễ vật trong hội làng Thăng Long - Hà Nội” (Nxb Hà Nội, 2023) giúp người đọc khám phá những giá trị văn hóa truyền thống phong phú, đặc sắc của mảnh đất kinh kỳ.
  • Tọa đàm “Sự hòa hợp giữa tín ngưỡng dân gian và Phật giáo thông qua tục thờ nữ thần ở Việt Nam”
    Sáng 22/9, Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội đã tổ chức tọa đàm “Sự hòa hợp giữa tín ngưỡng dân gian và Phật giáo thông qua tục thờ nữ thần ở Việt Nam” với sự tham gia của đông đảo các hội viên trong Hội.
  • Đề xuất bổ sung cấp chính quyền thành phố thuộc thành phố Hà Nội
    Xây dựng dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) bổ sung cấp chính quyền thành phố thuộc thành phố Hà Nội, quy định một số thẩm quyền vượt trội của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố thuộc thành phố Hà Nội so với thẩm quyền của chính quyền quận, huyện.
  • Hà Nội điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chi tiết Khu đô thị mới An Thịnh – Mê Linh
    UBND TP Hà Nội vừa ban hành Quyết định số 4655/QĐ-UBND về phê duyệt nhiệm vụ điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 Khu đô thị mới An Thịnh - Mê Linh, thuộc các xã Tiền Phong, Đại Thịnh, Thanh Lâm và thị trấn Quang Minh, huyện Mê Linh, Hà Nội.
Đừng bỏ lỡ
Bóng làng giữa phố
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO