Văn hóa – Di sản

Phong tục và lệ kiêng tên húy ở làng Triều Khúc

Họa sĩ Giang Nguyên Thái 30/12/2024 09:21

Theo hương phả, làng Triều Khúc trước kia ở khu vực Giếng Liên, bây giờ là Học viện An ninh (C500), sau làng thiên di về nơi ở như hiện nay. Năm 766, Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng dẫn quân đến đánh thành Tống Bình (Hà Nội), ngài đã đóng quân ở làng Triều Khúc để thao luyện binh sĩ trước khi hạ thành. Đến thời hậu Lê, Vũ Uy đã đem nhiều nghề thủ công mà cụ học được khi đi sứ nước ngoài về truyền dạy cho dân làng Triều Khúc.

dai-dinh-trieu-khuc-tho-bo-cai-dai-vuong-noi-giu-gin-nhieu-gia-tri-van-hoa-truyen-thong-cua-lang-trieu-khuc.jpg
Đại đình Triều Khúc thờ Bố Cái Đại Vương - nơi giữ gìn nhiều giá trị văn hóa truyền thống của làng Triều Khúc.

Sau này, Tổng đốc Hà Đông Hoàng Trọng Phu đã phát động phong trào “Chấn hưng công nghệ Hà Đông” nên các làng nghề thủ công trong tỉnh và đặc biệt là các nghề thủ công ở làng Triều Khúc càng phát triển rực rỡ như: Nghề làm chổi lông gà, nghề làm độn tóc, nghề làm den, nghề dệt thảm, nghề dệt khăn mặt, nghề làm bấc đèn, dây giày, nghề dệt tua cờ, nghề làm chân chỉ hạt bột… Và nhất là nghề làm quai thao cho nón thúng, bởi vậy làng Triều Khúc còn có tên là làng Đơ Thao. Ai làm nón thúng quai thao/ Để cho anh thấy cô nào cũng xinh (ca dao cổ).

Nhờ có nhiều nghề thủ công nên kinh tế trong làng có phần dư dả, bởi vậy làng có nhiều phong tục như tục tôn tuổi, tục đóng cổng ngõ của nhà gái trong đám cưới, tục ăn cỗ nhất tề. Ba tục lệ độc đáo này vẫn được dân làng gìn giữ cho đến ngày nay.

Nói về tục tôn tuổi có một truyền thuyết còn được dân làng lưu giữ đến nay. Thời đó có một vị quan về làng Triều Khúc vi hành. Thấy những người đi đón quan toàn là những thanh niên và những người trung tuổi, quan bèn hỏi các vị cao niên đâu sao không đi đón quan. Dân làng trả lời: “Bẩm quan, đây là những người cao tuổi nhất làng vì làng chúng tôi thường thọ yểu.” Sau chuyến đi khảo sát kinh lý đó, vị quan thấy đúng như lời dân làng trình bẩm. Ông liền thảo sớ, tâu với triều đình xin vua cho làng Triều Khúc được đặc ân cứ 48 tuổi được gọi là 50 vì tuổi 50 là hết tuổi phu phen tạp dịch. Nhà vua chuẩn tấu, theo đó cứ đến 48 tuổi được gọi là 50 (lên bô), 68 tuổi được gọi là 70 (cụ thất) được mặc lễ phục khăn áo màu lam, đến 78 tuổi được gọi là 80 (cụ bát) được mặc khăn áo màu đỏ, tới tuổi 88 được gọi là 90 (cụ cửu) khăn áo màu đỏ thêm cái mũ ni và cây gậy càng cua bằng trúc… Bởi vậy mỗi khi làng có lễ hội hay nhà nào có việc tân gia, cưới hỏi thì rất dễ nhận ra đâu là cụ thất, cụ bát, cụ cửu…

dinh-lang-van-giu-duoc-ve-co-kinh-trang-nghiem.jpg
Đình làng Triều Khúc vẫn giữ được vẻ cổ kính, trang nghiêm.

Nói đến tục đóng cổng ngõ trong đám cưới. Khi đoàn nhà trai đến trước cổng nhà gái thì cổng đã được đóng chặt, quan viên họ nhà trai phải đứng ngoài, trả lời những câu hỏi dí dỏm và hóc búa của nhà gái. Cuộc đối đáp vui vẻ này diễn ra chừng nửa tiếng đồng hồ. Sau đó nhà gái mới mở toang cánh cổng để nhà trai vào làm các thủ tục đón dâu trong sự phấn khích của quan viên hai họ.

Khác với các làng xung quanh, mỗi khi nhà có việc cỗ bàn, các khách mời cứ đủ 6 người là tự động ngồi vào mâm, còn ở Triều Khúc thì được sắp xếp theo thứ tự các cụ cao tuổi ngồi mâm trên ở gian giữa, sau đó mới đến mâm của các trung niên và thanh niên, các cụ bà và phụ nữ ngồi riêng ở gian bên cạnh. Khi đã yên vị, đại diện chủ nhà đi từng mâm để mời chào, người cao tuổi nhất trong mâm đáp lời cảm tạ, sau đó mới nâng ly nhập tiệc.

Để nhớ ơn cụ Vũ Uy, dân làng đã lập đền thờ gọi là đền Thánh Tổ. Để ghi nhớ công ơn của Tổng đốc Hoàng Trọng Phu, dân làng Triều Khúc đã xây dựng khu nhà bia khá đẹp (tiếc rằng khu nhà bia này đã bị phá trong cải cách ruộng đất). Làng cũng xây đình thờ Thành hoàng là Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng và từ đây có tục kiêng tên húy. Dân làng không gọi cha là “bố” và kiêng không đặt tên con là “Hưng”. Dân làng Triều Khúc gọi là “thày u”, “thày đẻ” hoặc “cậu mợ” (một số gia đình sống ở Hà Nội cũ). Sau năm 1975, ngày đất nước thống nhất có một số người từ chiến trường trở về học theo cách gọi của người miền Nam gọi là Ba Mẹ. Tất cả chữ “Bố” đều phải đọc chệch đi là Bá, chữ “Hưng” gọi là Hương. Trong các cuộc họp hành, mỗi khi bắt đầu dù to, dù nhỏ, từ đồng chí chủ tịch, bí thư đều nói: “Tôi xin tuyên bá lý do”… Ngay từ nhỏ chúng tôi đã được cha mẹ răn dạy: “Đứa nào nói tên húy sẽ bị chặt ngón tay!”. Nhiều gia đình từ nơi khác đến nhập cư, người ta cũng dạy con cái không được nói tên húy theo phong tục của làng Triều Khúc./.

Bài liên quan
  • Ký ức Hà Nội thời bao cấp qua di sản kiến trúc
    Lịch sử đô thị Hà Nội có tầng tầng, lớp lớp các công trình kiến trúc được chia thành nhiều giai đoạn. Nếu như các công trình kiến trúc Pháp là minh chứng cho bước đầu du nhập văn minh phương Tây thì những công trình mang phong cách kiến trúc Đông Dương lại là sự kết hợp độc đáo giữa văn hóa phương Đông và phương Tây. Những công trình kiến trúc thời kì 1954 - 1986 đã thể hiện một tiếng nói mới, có sự kế thừa, học hỏi và sáng tạo, mang bản sắc kiến trúc Việt Nam, góp phần kiến tạo xã hội trong tâm thế một dân tộc được làm chủ vận mệnh của mình.
(0) Bình luận
  • Giang Văn Minh và những giai thoại rạng danh xứ Đoài
    Nằm dưới chân núi Tổ, vùng đất cổ Đường Lâm, xứ Đoài không chỉ nổi tiếng là nơi sinh ra vua Phùng Hưng (cuối thế kỷ thứ VIII) và vua Ngô Quyền (thế kỷ thứ X) mà còn được biết đến là quê hương của Thám hoa Giang Văn Minh - một nhân vật lỗi lạc trong lịch sử ngoại giao của nước nhà, hồi cuối thế kỷ XVI - đầu thế kỷ XVII.
  • Tiếp thêm sức sống cho nghề truyền thống Thủ đô
    Là địa phương đứng đầu cả nước về số lượng các làng nghề truyền thống, các nghệ nhân và người làm nghề truyền thống Hà Nội đang không ngừng sáng tạo trong công tác gìn giữ, bảo tồn các làng nghề. Sự sáng tạo không chỉ mang lại một diện mạo mới, một sức sống mới cho các làng nghề mà còn gợi mở những không gian trải nghiệm văn hóa mới cho người dân Thủ đô và du khách.
  • Khởi công xây dựng đền thờ Đức vua Ngô Quyền
    Sáng 26/6, Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ khởi công dự án xây dựng đền thờ Đức vua Ngô Quyền tại Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Cổ Loa (xã Cổ Loa, huyện Đông Anh).
  • Trưng bày “Báo chí Huế trong dòng chảy Báo chí Cách mạng Việt Nam”
    Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, Hội Nhà báo Thành phố Huế phối hợp Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành uỷ, Sở Văn hoá Thể thao tổ chức Triển lãm trưng bày “Báo chí Huế trong dòng chảy Báo chí cách mạng Việt Nam”.
  • Hà Nội: Thêm 9 di tích được xếp hạng cấp thành phố
    Ngày 10/6, UBND Thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 2859/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích lịch sử-văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
  • Công nhận hội Lim ở Bắc Ninh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
    Hội Lim là nơi các giá trị lịch sử, tín ngưỡng và đặc biệt là Dân ca Quan họ Bắc Ninh được thực hành, bảo tồn và lan tỏa, thể hiện tính gắn kết bền chặt và tinh tế giữa các làng Quan họ.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Phường Xuân Phương: Sẵn sàng vận hành, nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân
    Chiều 30/6, Đảng uỷ - HĐND - UBND - UBMTTQ Việt Nam phường Xuân Phương đã tổ chức Lễ trao các quyết định của Thành phố về công tác cán bộ tại phường.
  • Danh sách Bí thư, Chủ tịch 126 xã, phường Hà Nội
    Sáng 30/6, Hà Nội công bố Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, phường và chỉ định nhân sự cấp ủy, lãnh đạo HĐND, UBND, Ủy Ban MTTQ Việt Nam cấp xã, phường.
  • Cơ hội trải nghiệm văn hóa truyền thống tại “Ngôi nhà chung”
    Từ ngày 1 đến 31/7/2025, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) tổ chức chuỗi hoạt động với chủ đề “Về làng trải nghiệm nét văn hóa truyền thống”. Sự kiện có sự tham gia của hơn 100 đồng bào đến từ 16 dân tộc, nhằm tạo sân chơi bổ ích ngày hè cho thiếu nhi, đồng thời giới thiệu những giá trị đặc sắc trong đời sống văn hóa của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • Khán giả Hà Nội chuẩn bị được thưởng thức kịch rối truyền thống Bunraku Nhật Bản
    Ra đời từ đầu thế kỷ 17 và phát triển rực rỡ trong thời kỳ Edo, Bunraku không chỉ là di sản văn hóa đặc sắc của Nhật Bản mà còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2003.
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
Phong tục và lệ kiêng tên húy ở làng Triều Khúc
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO