Cuộc thi viết Hà Nội & Tôi

Nhớ Bưởi

Nguyễn Xuân Trường 10:31 26/08/2024

1. Chúng tôi về Bưởi, khi Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô thành lập vào năm cuối thập niên 60, thế kỷ XX. Các phòng nghiên cứu công nghệ của Viện làm việc trong các dãy nhà cấp bốn của Xí nghiệp giấy Dân Việt, Hợp tác xã giấy Đông Thành, còn phòng thiết kế làm việc tại chùa Hồ Khẩu, xưởng cơ khí đặt ở căn nhà tranh tre gần cổng làng.

do4.jpeg
Không gian trưng bày, tìm hiểu lịch sử nghề truyền thống giấy dó tại điểm đến văn hoá phường Bưởi. (ảnh minh hoạ)

Ngoài những công việc nghiên cứu thuộc các đề tài, dự án cấp Bộ và Nhà nước, nhóm cán bộ kỹ thuật chúng tôi được giao nhiệm vụ cơ giới hóa việc rửa đãi bột giấy và xeo giấy dó của Hợp tác xã giấy Đông Thành. Đó là nhiệm vụ không dễ dàng, song thiết thực và hấp dẫn. Điều đó khiến chúng tôi thêm quyết tâm thực hiện với một kế hoạch tỉ mỉ và thận trọng.

Với sự giúp đỡ của lãnh đạo và những người thợ của HTX, chúng tôi đã hiểu và biết được quá trình sản xuất giấy từ cây dó. Tiếp theo chúng tôi tìm hiểu và ghi chép tại chỗ các thao tác cụ thể của những người thợ rửa đãi bột giấy và xeo giấy với các dụng cụ, trang bị sử dụng, các yếu tố ảnh hưởng đến lao động, các vật tư, nguyên liệu, phụ liệu tham gia vào quá trình sản xuất… Qua đó chúng tôi thấy rõ, rằng rửa đãi bột giấy khá vất vả, nặng nhọc và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe công nhân, còn xeo giấy đòi hỏi sự lành nghề, khéo léo và sự tập trung cao trong thao tác, để một trăm, một nghìn tờ giấy dó có độ mỏng đều và khối lượng một mét vuông tờ giấy như nhau.

2. Ở Bưởi lâu nay giấy dó được làm theo phương pháp thủ công tại các làng nằm ven Hồ Tây, bên sông Tô Lịch, từ Hồ Khẩu, Yên Thái, Võng Thị… đến làng Cót, Nghĩa Đô. Nghề làm giấy bắt đầu từ việc thu mua cây dó về bóc lấy vỏ. Vỏ dó được rửa sạch, ngâm nước và ngâm vôi cho mềm, rồi cho vào nấu trong các vạc để vỏ chín đều.

Sau đó, vỏ được vớt ra rá và đưa đi giã trong các cối đá. Không kể nắng, mưa, sớm, trưa, chiều, tối người thợ giã dó nhịp nhàng, cần mẫn. Bột giấy dó nhuyễn sau khi giã, đưa đi rửa đãi để làm sạch và phân loại. Thao tác rửa đãi bột giấy tương tự như vo đãi gạo, trong các rá to đường kính cạp lên tới một mét và to hơn. Người thợ đứng trong dòng sông Tô Lịch, để cái rá bột giấy lên hai bắp đùi, khom lưng, một tay giữ cặp rá, một tay đảo bột cho tan đều. Dưới tác động cộng hưởng cử động của cặp đùi và tay nâng cạp lên xuống, cái rá bột dập dềnh, lắc lư trong dòng nước. Tức thì các tạp chất và một phần bột nhỏ, mịn thoát ra qua các khe nan rá, bột xơ sợi dài ở lại trong rá. Mỗi mẻ rửa đãi diễn ra khoảng mươi phút đồng hồ.

Bột sau đó đưa sang kéo tàu. Đó là động tác khuấy trộn bột cho đều trong bể chứa với nước và chất nhớt của gỗ mò. Nghe tiếng soàn soạt kéo tàu và tiếng nước bột khoắng trong bể, người thợ biết bột dó nở, tan thế nào thì dừng khuấy đảo bột, và cấp bột để xeo giấy. Người thợ xeo giấy bằng liềm đồng hay liềm trúc (là các tấm lưới với các sợi dây đồng hay nan trúc đan vào nhau xung quanh là khung gỗ). Sau một ngày xeo xong một bể bột thể tích một phẩy hai mét khối. Các tờ giấy sau khi xeo xếp lên nhau thành từng chồng, rồi tiến hành nén ép thành từng chồng cho nước thoát ra đến độ khô nhất định. Từng tờ giấy, hay một xếp giấy được can phơi là thao tác tì miết giấy lên bề mặt phẳng tường nhà để hong khô. Khi trời nắng, giấy khô nhanh. Từng tờ hay xếp giấy tự bong ra khỏi bề mặt phẳng hoặc được người thợ bóc, tách tờ nhẹ nhàng. Sau chọn lựa, giấy dó thành phẩm được đếm, bọc thành từng gói, có gói trăm tờ, có gói nghìn tờ với kích thước định trước tùy theo yêu cầu tiêu thụ.

3. Sau thời gian tìm hiểu thực tế sản suất giấy dó và tham khảo tài liệu kỹ thuật, chúng tôi đã thiết kế, thử nghiệm các cơ cấu khác nhau để rửa đãi bột giấy dó. Cuối cùng máy rửa đãi đã ra đời và đưa vào sản xuất thành công ở HTX giấy Đông Thành đầu năm 1971. Các thao tác khuấy đảo, làm sạch, phân loại bột được cơ giới hóa hoàn toàn. Bột giấy đã rửa đãi bằng máy đáp ứng các yêu cầu xử lý tiếp theo: kéo tàu, xeo giấy, ép uốn, can phơi…

Điểm nổi bật của máy rửa đãi là việc sử dụng, bảo quản, tu sửa…thuận tiện và dễ dàng, phù hợp với trình độ và trang thiết bị ở các cơ sở làm giấy vừa và nhỏ. Máy được thiết kế, chế tạo tại HTX giấy Đông Thành từ các vật tư thông dụng. Máy rửa đãi hoạt động ổn định, phục vụ tốt sản xuất là minh chứng của sự hợp tác hiệu quả nghiên cứu khoa học và sản xuất. Kết quả này được ghi nhận và
đánh giá cao của lãnh đạo và các xã viên HTX, được các cấp quản lý thành phố quan tâm, chỉ đạo. Một đoàn cán bộ thành phố do đồng chí Bí thư Thành ủy dẫn đầu đã về thăm chúc mừng và động viên HTX Đông Thành.

Trong các việc được giao, còn việc cơ giới hóa xeo giấy dó chưa kịp làm vì chúng tôi phải đi sơ tán xa Hà Nội. Nhớ Bưởi, chúng tôi lại nhớ những người thợ và các vị lãnh đạo HTX giấy Đông Thành với không khí làm việc hăng say thời chống Mỹ, cứu nước.
Họ đã duy trì và phát triển sản xuất giấy dó, một sản phẩm lưu giữ sự thông minh và tâm hồn người Hà Nội qua nhiều tháng năm của lịch sử. Những con người ấy và lao động của họ là nguồn cảm hứng cho sự sáng tạo trong nghiên cứu và triển khai của các cán bộ kỹ thuật ngành giấy nước ta. Nhớ Bưởi, chúng tôi lại nhớ câu ca dao mà ở Kinh đô Thăng Long xưa, Hà Nội ngày nay hầu như ai cũng thuộc:

“Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương
Mịt mù khói tỏa ngàn sương
Nhịp chày Yên Thái mặt gương Tây Hồ”./.

Tác phẩm tham dự cuộc thi viết "Hà Nội và tôi" của tác giả Nguyễn Xuân Trường. Thông tin về cuộc thi xem tại đây.
Bài liên quan
  • Ngọn nguồn của một bài thơ
    Ngọn nguồn ấy bắt đầu từ một buổi sáng đi khám bệnh. Sau khi xong việc trở ra, tôi ngồi uống cốc nước chè trước cổng bệnh viện Hòe Nhai.
(0) Bình luận
  • Nhớ gì khi xa Hà Nội
    Thanh xuân tươi đẹp nhất của tôi gắn bó cùng Hà Nội. Đó là quãng đời sinh viên tươi vui, hồn nhiên được cùng các bạn đồng trang lứa sinh sống và học tập giữa lòng Thủ đô, dưới mái trường Học viện hành chính Quốc gia. Lần đầu tiên bước ra khỏi ngưỡng cửa an toàn của gia đình, Hà Nội đã hiếu khách đón nhận, ôm tôi vào lòng, gieo vào tâm hồn thật nhiều kỉ niệm đặc biệt. Để rồi sau khi ra trường, trở về quê hương công tác, lòng tôi lại bồi hồi xao xuyến mỗi khi nhớ về Hà Nội với những hồi tưởng xuyến xao về quãng đời sinh viên.
  • Tô thắm Hà Nội bốn mùa hoa
    Có lẽ hiếm có thủ đô của đất nước nào trên thế giới lại có đủ thời tiết đặc trưng của bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, cùng với đó là thiên nhiên tuần hoàn luân chuyển quay vòng bốn mùa như Hà Nội. Để tạo nên diện mạo của Thủ đô, ngoài các công trình kiến trúc, danh lam thắng cảnh… thì còn có cả hệ thống cây xanh và hoa cỏ được trồng khắp các nẻo đường của Hà Nội.
  • Một thoáng Thủ đô, một đời vương vấn
    Tôi đến Thủ đô vào một ngày hè chói chang nắng lửa. Cảm giác nóng nực không ngăn nổi sự hiếu kì trong tôi về mảnh đất ngàn năm văn hiến, về những con người tao nhã, văn minh. Tôi thả hồn phiêu diêu qua từng con phố, lắng tai nghe nhịp thở của Hà thành mà nao nao hồi tưởng về những điều mình đã đọc, đã biết về lịch sử, con người nhân kiệt nơi đây.
  • Giai nhân trong bức ảnh Hà thành bất tử
    Nhân dịp 70 năm giải phóng Thủ đô xin được dâng truyện ngắn này như một nén nhang thơm để tưởng nhớ những nghĩa sĩ anh hùng đã dâng hiến đời mình cho cuộc chiến đấu giải phóng Thủ đô. Trong đó có vợ chồng ông Hai Hiên. Hai Hiên - vị lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa “Hà thành đầu độc” năm 1908. Cuộc khởi nghĩa tuy thất bại nhưng đã làm chấn động 3 cõi Đông Dương khiến Paris phải run sợ. Ông Hai Hiên lúc đó mới ngoài 30 tuổi, bị thực dân Pháp xử tử chặt đầu, rồi treo thủ cấp ở Cửa Đông thành, nhằm uy hiếp tinh th
  • Nắng thu theo lối tôi về Hà Nội
    7 giờ sáng, đáp xuống nơi Thủ đô, trái tim của cả nước, tôi lại càng tự hào vì là người con Việt Nam. Đã lâu lắm rồi, kể từ ngày tôi xa nơi đây, hân hoan lắm, 7 tiếng trên máy bay đem tôi về quê nhà. 7 năm xa nhà, tôi từ nơi xa học và làm việc trở về nhưng ký ức của tôi và nơi này không thể xóa nhòa. Từ trên máy bay và từ sân bay về trung tâm, tôi càng thấy sự thay đổi rõ rệt của một Hà Nội chuyển mình, hiện đại, văn minh.
  • Cả nhà ước năm mới
    Đêm 30, sau khi tôi và Thạo (con cả của tôi) chuẩn bị xong mâm cúng giao thừa, như đã thống nhất, cả nhà quây quần bên bàn trà để cùng nhau mơ ước.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Khai mạc Liên hoan Ca múa nhạc toàn quốc năm 2024 - đợt 2
    Tối 29/9, Lễ khai mạc "Liên hoan Ca Múa Nhạc toàn quốc năm 2024 - Đợt 2" đã diễn ra tại Trung tâm Hội nghị - Triển lãm tỉnh Bình Dương với sự tham gia của gần 1.500 nghệ sĩ đến từ 24 đơn vị trong cả nước.
  • Ra mắt Câu lạc bộ Sách và Văn hóa Huế
    Câu lạc bộ Sách và Văn hóa Huế ra mắt và hoạt động nhằm xây dựng không gian sách Huế để lan tỏa văn hóa đọc đến đông đảo người dân trên mọi miền Tổ quốc.
  • Những tà áo dài khoe sắc giữa trời thu Hà Nội
    Chương trình biểu diễn thời trang nằm trong khuôn khổ "Hội chợ xúc tiến thương mại gắn kết quảng bá du lịch, văn hóa quận Bắc Từ Liêm" do Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch thành phố phối hợp với UBND quận Bắc Từ Liêm tổ chức. Sự kiện với màn trình diễn mãn nhãn từ hơn 100 mẫu áo dài đến từ nhà thiết kế (NTK) Đỗ Trịnh Hoài Nam và 12 NTK có tiếng khác.
  • Khởi động cuộc thi Piano mở rộng toàn quốc - Festival Piano Talent 2025
    Cuộc thi Piano mở rộng toàn quốc 2025 (Festival Piano Talent 2025) do Viện phát triển Giáo dục và Văn hoá Việt Nam tổ chức với sự ủng hộ và đồng hành của Cục Văn hoá Cơ sở - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.
  • 45 cây trăm tuổi vừa được công nhận cây di sản Việt Nam
    Hội đồng Cây di sản Việt Nam (Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam) vừa tổ chức họp và xét duyệt 45 cây lâu năm của 6 tỉnh, thành phố đủ điều kiện được công nhận là cây di sản Việt Nam.
  • [Podcast] Di tích Nhà tù Hỏa Lò – “Địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng
    Trong những ngày đầu tiếp quản Thủ đô, Nhà tù Hỏa Lò là một trong những nơi đầu tiên quân đội nhân dân Việt Nam tiếp quản trong những Ngày Giải phóng Thủ đô. Nằm độc nhất trên con phố Hoả Lò, di tích Nhà tù Hỏa Lò được biết đến là "địa ngục trần gian", từng là nơi giam cầm hàng ngàn chiến sĩ, nhà hoạt động cách mạng của Việt Nam.
  • [Podcast] Câu chuyện truyền thanh: Quy định về phối hợp giữa cảnh sát biển Việt Nam và lực lượng chức năng liên quan
    Tổ công tác rời UBND thành phố sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ tuyên truyền, ngày mai họ sẽ xuống các huyện, xã để tiếp tục công việc của mình. Đêm cuối tại thành phố nên Nam bảo mọi người tuỳ ý di tản đi chơi. Trời đêm phố biển sáng rực rỡ bởi ánh đèn ở khắp nơi, Nam và Hải đang vừa đi vừa nói chuyện thì chợt có tiếng gọi...
  • Triển lãm ảnh "Hà Nội trong tôi" - lời tỏ bày tình yêu với Hà Nội
    Từ 28/9/2024 đến 29/10/2024, tại không gian đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm (đoạn đối diện tượng đài Vua Lê Thái Tổ), Ban quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội phối hợp với Chi hội Nhiếp ảnh - Báo chí (Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội) tổ chức triển lãm ảnh với chủ đề “Hà Nội trong tôi”. Triển làm là một hoạt động ý nghĩa nhân kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024).
  • Liên hoan hát then - đàn tính và xòe Thái lần thứ VI
    Với chủ đề "Hát Then, đàn Tính và nghệ thuật Xòe Thái Lai Châu - tinh hoa tỏa sáng", các hoạt động nghệ thuật diễn ra tại Liên hoan có nội dung ca ngợi tình yêu quê hương, đất nước, con người, nét đẹp trong đời sống tín ngưỡng mang đậm bản sắc văn hóa độc đáo, thông qua hình thức hát Then, đàn Tính, múa trong Then và nghệ thuật Xòe Thái của đồng bào dân tộc Thái.
  • Hội sách Hà Nội 2024: Cầu nối của tri thức, lan tỏa văn hóa đọc
    Tối 27/9, Hội sách Hà Nội lần thứ IX - năm 2024 với chủ đề “Hà Nội: Thủ đô văn hiến, anh hùng - Thành phố Vì hòa bình” đã khai mạc tại Vườn hoa đền Bà Kiệu, trong không gian đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm, quận Hoàn Kiếm, Thành phố Hà Nội.
Nhớ Bưởi
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO