Khu Thập Tam Trại dấu tích thành Thăng Long

Văn Hậu| 26/12/2022 08:53

Thập Tam Trại quận Ba Đình dấu tích của Thăng Long ngàn xưa. Chúng ta có thể khảo sát qua bản đồ, hiện vật khảo cổ, tục ngữ, ca dao, truyền thuyết và lễ hội.

7.png
Đình làng Lệ Mật, nơi thờ Thành hoàng họ Hoàng - ông tổ có công khai phá Thập tam trại. Ảnh: TUẤN TÚ

Chúng ta tự hào về những biến đổi kỳ diệu trong cuộc sống kinh tế, văn hóa, xã hội ở Thập Tam Trại nay là làng Ngọc Hà, Xuân Biểu, Hữu Tiệp, Đại Yên, Vạn Phúc, Vĩnh Phúc, Cống Yên, Cống Vị, Liễu Giai, Ngọc Khánh, Thủ Lệ, Kim Mã, Giảng Võ. Thời Lý thuộc Quảng Đức, thời Nguyễn thuộc Tổng Nội, huyện Vĩnh Thuận sau thuộc phủ Hoài Đức.

Từ thời Lý đây là khu vực nông nghiệp truyền thống “đất Ngọc Hà hoa Hữu Tiệp thuốc Đại Yên” đó là những làng nghề với những cô gái Hà Nội duyên dáng đi vào ca dao:

Hoa thơm, thơm lạ thơm lùng

Thơm cành thơm rễ, người trồng cũng thơm

Có nhiều danh nhân văn hóa đã sinh sống ở đây: Vua Lý Huệ Tông (1210- 1224) Thái úy Lý Thường Kiệt (1009- 1105) nhà sư thi sĩ Huyền Quang (1254 – 1334), nữ sĩ Hồ Xuân Hương thế kỷ (1722-1822), Nguyễn Thượng Hiền (1868- 1925)…

Cảnh sắc Thập Tam Trại chứa đựng một không gian văn hóa lung linh, huyền thoại. Cái mới cái cũ đan xen cuốn hút hàng triệu du khách du lịch khi về Thủ đô tham quan du lịch, đền Voi Phục bên công viên, vườn thú Thủ Lệ khách sạn Daewoo chùa Một Cột (chùa Diên Hựu) bên lăng Bác Hồ, nhà bảo tàng Hồ Chí Minh vào thế kỷ XI người anh hùng Lý Thường Kiệt năm 1075 chỉ huy trận tập kích đánh thẳng vào đất nhà Tống, sau đó năm 1077 đánh địch đại bại trên trận tuyến sông Cầu. Lý Thường Kiệt là người Thăng Long từng sinh sống ở phường Thái Hòa (phường Vĩnh Phúc nay) có mặt từ thời vua Lý Thái Tông giúp ba triều đại nhà Lý dày công vun đắp Đại Việt. Nhân vật cùng thời đi theo Lý Thường Kiệt vừa là lịch sử vừa là huyền thoại. Linh Lang (Lý Hoàng Chân) trong lịch sử Hoàng Chân dẫn đại thủy binh theo Thái uý vượt sông Cầu phá vỡ trận tuyến phía Đông của quân Tống. Thật kỳ vĩ khi ta thấy hình ảnh Hoàng Chân hy sinh trong tư thế vẫn đứng vững trên chiến thuyền, chìm dần xuống dòng nước. Cái chết oanh liệt của vị phó tướng gợi trong trí nhớ của người dân về một Linh Lang người con của thần Hồ Tây Dâm Đàm. Linh Lang giáng sinh là con vua Lý Thánh Tông, sau khi đánh tan giặc bèn hóa Giao Long trườn lên tảng đá rồi về Hồ Tây. tảng đá có vết lõm vẫn còn trong đền Voi Phục Linh Lang (Hoàng Chân) thành hoàng làng Đoài Môn có mộ ở ven sông Tô gần đền Thủ Lệ. Nay làng Đoài Môn thuyên chuyển, nhập cư về làng An Phú phường Nghĩa Đô. Đình có ngai thờ gọi Ông Đỏ (Linh Lang) bên cạnh các vị thần Nguyễn Bông và Nguyễn Toàn (ông tổ nghề kẹo). Có 269 nơi thờ từ sông Cầu sông Hồng tới sông Mã.

Đền Voi Phục phường Ngọc Khánh là một trong tứ trấn Thăng Long cùng với đền Bạch Mã, Kim Liên, Quán Thánh, một hiện tượng văn hóa đặc sắc không phải tỉnh thành nào trong nước ta cũng có. Đình Vĩnh Phúc thờ ông Hoàng Phúc Trung. Dưới triều vua Lý Thái Tông (1028 – 1052) ông có công chém thủy quái, cứu công chúa ở trên dòng Sông Đuống (Thiên Đức) không nhận vàng bạc vua ban chỉ xin đưa dân nghèo sang khai phá phía Tây kinh thành lập 13 Trại (hay còn gọi Kinh Quán còn Lệ Mật quê xưa của người anh hùng gọi là Cựu Quán)

- Đến ngày hai ba tháng Ba

Dân trại Nhị Hà ta vượt tham quê

Kinh quán cựu quán đề huề

Hồ Tây cá nhảy đi về trong mây

(Ca dao)

Thiết nghĩ Núi Cung, núi Sưa, Lăng Bố Cái Đại Vương, Lăng Hoàng Phúc Trung cần được tôn tạo quy hoạch. Việc đặt tên đường phố cần chỉnh trang lại. Phố Thụy Khuê sao lại kéo dài tới chợ Bưởi. Đường Bưởi tại sao lại kéo dài tới Cầu Giấy (Cầu Tây Dương) Hồ Tây được quy hoạch, nhưng còn sông Tô dòng sông thưở nào:

Sông Tô nước chảy quanh co

Cầu Đông sương sớm, quán giò giăng khuya

( ca dao)

Đời sống dòng Sông cổ này chứa đầy ắp những sự tích huyền thoại và các di tích, lịch sử văn hóa Thăng Long. Sông Tô đã trở thành một ao tù vì mất nguồn do sông Hồng đổi dòng, do đắp đê Cơ Xá và do san lấp để xây dựng phố phường. Liệu bao giờ sông Tô được như sông Sen nước Pháp, Pô Tổ Mac nước Mỹ. Cố giáo sư Trần Quốc Vượng trong đại hội Văn nghệ Dân gian Hà Nội một lần có nói: Cái làm nên bản sắc của Thăng Long Đại Việt là cái hòa trộn giữa hư và thực, giữa thực và hư, huyền mà thực. Chúng ta cần chắt lọc ghi chép về không gian văn hóa của nhiều vùng quê: Hồ Tây, Hồ Gươm, Thập Tam Trại, sông Hồng, sông Tô, Văn Miếu, Cổ Loa, Chùa Hương, Chùa Thầy và Xứ Đoài tứ cung là đền và đền Hạ đền Măng Sơn và đền Thính..v.v.

Thủ đô ta mang tầm vóc không những với Việt Nam mà còn với cả năm châu bốn biển Đường Thành nhà Lý nằm trong khu Thập Tam Trại cùng đình, chùa, miếu, am, nhà thờ họ là những chứng tích của Thăng Long Đông Đô Hà Nội Thập Tam Trại. Lại là nơi làm việc yên nghỉ của Bác Hồ 1954 đến 1946 và 1954 đến 1969, Người là cha già dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới.

Vùng đất thiêng này gợi cho ta nhớ Chiếu Dời Đô của vua Lý Thái Tổ “nơi Trung tâm mưu toan nghiệp lớn tính kế lâu dài cho con cháu đời sau”. Bước đầu qua khai quật, chúng ta xác định thành cổ Thăng Long qua các di tích: Lầu Tĩnh Bắc Bắc Lầu Hậu Lâu, Đoan Môn Điện Kính Thiên, đấy là dấu tích của triều đại Lý, Trần, Lê, khu Thập Tam Trại là khu trầm tích của các làng cổ trại cổ ở phía Tây kinh thành theo chính sử ngay từ đầu đời Lý đã có các phường cư dân. Điều lý thú ấy giúp ta thấy chiều sâu của tầng Văn Hóa Thăng Long mang hệ giá trị của văn hóa Việt Nam khi ta đồng hành ở thế kỷ 21, tiến tới kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đẳng (1930-2230) và 100 năm thành lập Nước (1945-2045).

Vùng đất Văn Hiến gợi cho ta hướng tới cái thiêng liêng cao cả thành kính, hòa đồng với thiên nhiên tới cuộc sống nhân ái, bao dung, tình làng nghĩa xóm trên kính dưới nhường, trọng danh dự của bản thân gia đình, dòng họ, quê hương. Phải chăng có thể tìm tiếng nói Thăng Long qua tiếng nói của người dân ở vùng Thập Tam Trại quận Ba Đình và tiếng nói người Hà Nội hào hoa, thanh lịch qua tiếng nói của người dân ở khu phố cổ quận Hoàn Kiếm.

Tác phẩm tham dự cuộc thi viết "Hà Nội và tôi" của tác giả Văn Hậu. Thông tin về cuộc thi xem tại đây.

Bài liên quan
  • Ôi Thủ đô bắt đầu từ đâu
    Việt Nam nơi đâu chẳng có những kinh đô. Những kinh đô được cha ông dựng nghiệp bao đời, qua năm tháng thăng trầm rồi lại hợp nhất là một. Gần bốn kinh đô được định tên trên bản đồ đất Việt, có những kinh đô thành huyền thoại như Phong Châu, Cổ Loa; có kinh đô duyên dáng bí ẩn như Huế, có kinh đô cổ kính như Hoa Lư, có kinh đô ấn tượng như Thăng Long - Hà Nội. Nhưng nơi vùng đất đế đô, phía những miền đất định đô, những kinh đô chẳng bao giờ hết những câu chuyện dã sử huyền thoại cuốn hút.
(0) Bình luận
  • Nhớ gì khi xa Hà Nội
    Thanh xuân tươi đẹp nhất của tôi gắn bó cùng Hà Nội. Đó là quãng đời sinh viên tươi vui, hồn nhiên được cùng các bạn đồng trang lứa sinh sống và học tập giữa lòng Thủ đô, dưới mái trường Học viện hành chính Quốc gia. Lần đầu tiên bước ra khỏi ngưỡng cửa an toàn của gia đình, Hà Nội đã hiếu khách đón nhận, ôm tôi vào lòng, gieo vào tâm hồn thật nhiều kỉ niệm đặc biệt. Để rồi sau khi ra trường, trở về quê hương công tác, lòng tôi lại bồi hồi xao xuyến mỗi khi nhớ về Hà Nội với những hồi tưởng xuyến xao về quãng đời sinh viên.
  • Tô thắm Hà Nội bốn mùa hoa
    Có lẽ hiếm có Thủ đô của đất nước nào trên thế giới lại có đủ thời tiết đặc trưng của bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, cùng với đó là thiên nhiên tuần hoàn luân chuyển quay vòng bốn mùa như Hà Nội. Để tạo nên diện mạo của Thủ đô, ngoài các công trình kiến trúc, danh lam thắng cảnh… thì còn có cả hệ thống cây xanh và hoa cỏ được trồng khắp các nẻo đường của Hà Nội.
  • Một thoáng Thủ đô, một đời vương vấn
    Tôi đến Thủ đô vào một ngày hè chói chang nắng lửa. Cảm giác nóng nực không ngăn nổi sự hiếu kì trong tôi về mảnh đất ngàn năm văn hiến, về những con người tao nhã, văn minh. Tôi thả hồn phiêu diêu qua từng con phố, lắng tai nghe nhịp thở của Hà thành mà nao nao hồi tưởng về những điều mình đã đọc, đã biết về lịch sử, con người nhân kiệt nơi đây.
  • Giai nhân trong bức ảnh Hà thành bất tử
    Nhân dịp 70 năm giải phóng Thủ đô xin được dâng truyện ngắn này như một nén nhang thơm để tưởng nhớ những nghĩa sĩ anh hùng đã dâng hiến đời mình cho cuộc chiến đấu giải phóng Thủ đô. Trong đó có vợ chồng ông Hai Hiên. Hai Hiên - vị lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa “Hà thành đầu độc” năm 1908. Cuộc khởi nghĩa tuy thất bại nhưng đã làm chấn động 3 cõi Đông Dương khiến Paris phải run sợ. Ông Hai Hiên lúc đó mới ngoài 30 tuổi, bị thực dân Pháp xử tử chặt đầu, rồi treo thủ cấp ở Cửa Đông thành, nhằm uy hiếp tinh th
  • Nắng thu theo lối tôi về Hà Nội
    7 giờ sáng, đáp xuống nơi Thủ đô, trái tim của cả nước, tôi lại càng tự hào vì là người con Việt Nam. Đã lâu lắm rồi, kể từ ngày tôi xa nơi đây, hân hoan lắm, 7 tiếng trên máy bay đem tôi về quê nhà. 7 năm xa nhà, tôi từ nơi xa học và làm việc trở về nhưng ký ức của tôi và nơi này không thể xóa nhòa. Từ trên máy bay và từ sân bay về trung tâm, tôi càng thấy sự thay đổi rõ rệt của một Hà Nội chuyển mình, hiện đại, văn minh.
  • Cả nhà ước năm mới
    Đêm 30, sau khi tôi và Thạo (con cả của tôi) chuẩn bị xong mâm cúng giao thừa, như đã thống nhất, cả nhà quây quần bên bàn trà để cùng nhau mơ ước.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
Khu Thập Tam Trại dấu tích thành Thăng Long
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO