Hà Nội qua những khuôn hình

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hữu Nền sinh ra ở xã An Thượng, huyện Hoài Đức. Mặc dù được bố hướng nghiệp cho đủ nghề khác nhau nhưng nghề nào chàng thanh niên trẻ cũng không thích. Người anh là Hữu Cấy làm nghề ảnh, "rủ rê". Hữu Nền bước vào nghề ảnh năm 1957 và cầm máy đến bây giờ. Có thời kỳ, ông công tác tại Thông tấn xã Việt Nam, trở thành phóng viên chiến trường. Sau này, ông chuyển công tác đến Nhà Xuất bản Văn hóa - Thông tin và làm việc đến khi về hưu. Công tác ở một cơ quan văn hóa, cùng với chụp phong cảnh, cuộc sống, ông dành nhiều sự quan tâm đến di tích, di sản. Khi nói về Hữu Nền, đồng nghiệp thường rất nể ông ở sự tìm tòi, ở niềm đam mê. Những năm 1970 - 1980, kinh tế còn khó khăn, mua được vài cuộn phim để chụp riêng cũng phải chắt chiu, thế mà nhiều chuyến công tác, ông nhịn ăn, nhịn tiêu, mang theo vài chục cuộn phim để sáng tác. Ngày ấy, cũng chưa có công nghệ hiện đại, nhưng Hữu Nền rất chịu khó mày mò những góc chụp từ trên cao. Một trong những bức hình kinh điển đã được nhiều báo, tạp chí đăng tải là khung cảnh Hà Nội mừng Ngày giải phóng miền nam 30-4-1975 tại quảng trường Cách mạng Tháng Tám. Hữu Nền đã bắc thang trèo lên nóc một tòa nhà cao cạnh đó để chụp. Từ trên cao, bức hình bao quát khung cảnh hùng tráng của ngày lễ. Cũng vì ham chụp ảnh từ trên cao mà nhiều lần ông bị ngã hay bị kiến, ong đốt.

Năm 2003, nghệ sĩ nhiếp ảnh Hữu Nền cho ra mắt cuốn sách ảnh Chùa Hương. Đã nhiều năm trôi qua, giở lại cuốn sách, nhiều người vẫn thán phục cái góc nhìn "đi trước thời đại" của ông. Các cảnh đẹp của chùa Hương được ông chụp bằng những góc độ khác nhau, những khoảng thời gian khác nhau. Bây giờ, nhiều tác giả vẫn sử dụng lại những góc nhìn về chùa Hương mà Hữu Nền khám phá hàng chục năm về trước. Năm 2014, sau gần cả đời gắn bó với nghề ảnh, ông cho ra đời cuốn sách ảnh về mảnh đất ông mến yêu. Tựa đề rất giản dị Thủ đô Hà Nội, nhưng 178 bức ảnh trong đó là 178 câu chuyện khác nhau về Hà Nội. Ông đã chắt chiu những khoảnh khắc, dành dụm những cuốn phim qua bao nhiêu tháng năm. Câu chuyện về Hà Nội được Hữu Nền bắt đầu kể từ những di tích, danh thắng nổi tiếng ở trung tâm như Lăng Bác, Hoàng thành Thăng Long... cho đến những góc nhìn về thành cổ Sơn Tây, đình Chu Quyến, những lễ hội thả chim, nghề truyền thống hay nét đẹp của bến gốm sông Hồng… Bức ảnh đầu tiên trong cuốn sách được bấm máy năm 1974. Bức ảnh cuối cùng được ghi năm 2014. 178 tấm ảnh cũng là câu chuyện về Hà Nội suốt 40 năm xây dựng và đổi mới. Những hình ảnh khiến kỷ niệm trong mỗi người cứ ùa về. Ảnh của Hữu Nền không hào nhoáng, mà nó lắng đọng những điều sâu thẳm, của một con người trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, khiến chỉ thoáng qua, người ta đã thấy cái "chất Hà Nội" trong mỗi tấm hình. Năm 2017, ông cho ra mắt cuốn sách ảnh Việt Nam - Di tích, văn hóa, thắng cảnh. Mở cuốn sách ra, những bức ảnh đầu tiên cũng chính là những bức ông tâm huyết nhất khi chụp về Hà Nội.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hữu Nền sống trong một căn nhà nhỏ trên phố Đặng Thái Thân. Câu chuyện chỗ ở của ông cũng là câu chuyện tình cảm với Hà Nội. Khi mới ra Hà Nội năm 1957, ông sống ở số 9 Tràng Tiền, ngay bên hồ Hoàn Kiếm. Sau này chuyển đi nơi khác, chỉ được vài năm, phần vì ngại đi lại, phần vì nhớ hồ Hoàn Kiếm, ông lại tìm cách quay lại khu vực trung tâm, bất chấp chỗ ở chật chội hơn. Việc xuất bản cuốn sách ảnh về hồ Hoàn Kiếm là chuyện không thể không làm khi gần trọn đời ông và gia đình gắn bó chốn này. Tuổi 80, việc nhà còn bề bộn khi bạn đời bị bệnh nặng, dẫu vậy, hễ có thời gian, ông lại xách máy ảnh, lang thang khắp phố phường...