Hà Nội xưa - nay

Đền Lê bên dòng sông Tích

Nguyễn Thị Thiện 17:30 19/07/2023

Đền Lê nằm ở tả ngạn sông Tích, thuộc địa phận thôn Lại Thượng, xã Lại Thương, huyện Thạch Thất, Hà Nội. Xưa đây gọi là thôn Hạnh Đàn (hay Kẻ Sàn), cách trung tâm Hà Nội khoảng 40km về phía Tây.

anh-3-pho-tuong.jpg
Pho tượng Trịnh Kiểm làm bằng đất nện dù trải qua gần 400 năm nay vẫn còn nguyên vẹn.

Đền thờ danh nhân Trịnh Kiểm (1503 – 1570). Ông là con của Trịnh Lâu và bà Hoàng Thị Dốc đều làm nghề nông ở Thanh Hóa. Lên 6 tuổi, Trịnh Kiểm mồ côi cha, đến năm ông 16 tuổi thì mẹ ông qua đời, nên ông đi ở cho nhà quan võ trong vùng, đảm nhiệm việc chính là chăn và huấn luyện ngựa. Năm ông 25 tuổi, nghe tin Nguyễn Kim dựng cờ phò Lê diệt Mạc, ông mang một con ngựa tốt trốn đi theo. Được Nguyễn Kim tin dùng, ông càng phấn chấn và quyết tâm, tỏ rõ năng lực quân sự và tài năng nhiều mặt của mình. Ông được chủ yêu quý, gả con gái cho và tiếp tục giao nhiều trọng trách, việc gì ông cũng hoàn thành xuất sắc. Khi Nguyễn Kim bị hạ độc chết, ông được vua Lê giao thống lĩnh quân đội. Trong nhiều trận chỉ huy tướng sĩ đánh quân nhà Mạc, ông đều giành chiến thắng.

cong-vao-den-le.jpg
Một góc không gian đền Lê.

Trong trận đánh quan trọng nhất (diễn ra những năm 1549 – 1550) giữa quân đội nhà Lê do Trịnh Kiểm làm thống soái (gồm 6 vạn tướng sĩ) và quân đội nhà Mạc do Mạc Kinh Điển chỉ huy, ông cho quân sĩ hành quân từ Thanh Hóa ra, hạ trại đóng trú ở vùng Lại Thượng và khu vực Thạch Thất, Sơn Tây. Từ đây, ông cho đào hào, đắp lũy, mai phục. Cuộc giao tranh diễn ra rất quyết liệt và kết thúc thắng lợi về phía Trịnh Kiểm, góp phần quyết định chấm dứt cuộc nội chiến Lê - Mạc. Nước nhà được bình yên, ông lại dốc sức chăm lo việc triều chính và chấn hưng đất nước: cho người đo đạc ruộng đất, lập chế độ thuế khóa, khuyến khích phát triển nông tang, mở các khóa thi chọn người hiền tài. Ông được vua Lê Anh Tông phong làm Thái sư, chức Thượng Tướng quân Thái quốc công, tôn phong Thượng phụ. Năm Canh Ngọ, ông bị ốm nặng vì quá lao lực việc dân việc nước và mất (ngày 10/2/1570 Âm lịch), thọ 68 tuổi. Do có công lao 40 năm giúp sức, xả thân cho sự nghiệp Lê Trung hưng, phục vụ 3 đời vua Lê là: Lê Trang Tông, Lê Trung Tông, Lê Anh Tông, nên khi ông mất ông được vua Lê Anh Tông phong là Minh Khang Thái Vương và ban hiệu Thụy Trung Huân.

Năm Mậu Thìn (1623), Thanh Đô vương Trịnh Tráng (cháu nội của Trịnh Kiểm) đã tâu trình với vua Lê và được chuẩn y. Tưởng nhớ và tri ân công lao các bậc tiền nhân trong cuộc diệt Mạc, vua Lê cho xây cất, dựng Đế miếu ở Thanh Hóa, Nghệ An và các nơi khác, rước bài vị hoàng đế và tiên vương về phụng thờ. Do được vua ban và cấp tiền của xây cất đền nên dân trong vùng gọi là đền Lê. Hằng năm cứ đến ngày 18/2, ngày kỵ của Thái Vương Trịnh Kiểm, vua Lê lại cắt cử các quan về tổ chức lễ hội trọng thể và đông vui. Các địa điểm bia đá ong hiện nay vẫn còn in dấu: nơi các quan binh Hạ mã (xuống ngựa), nhà Quan cư (nơi các quan ở), ao Quan (3 thửa, nơi các quan tắm rửa trước khi vào làm lễ), Văn chỉ… Đặc biệt, bức tượng Trịnh Kiểm làm bằng đất nện dù trải qua gần 400 năm nay vẫn còn nguyên vẹn. Ngắm pho tượng sống động, dáng ngồi đường bệ, thư thái nhưng vẫn toát lên vẻ uy dũng, quyết đoán, người về lễ càng thêm ngưỡng mộ, khâm phục Trịnh Kiểm. Ông quả là một danh tướng, để lại cho con cháu một vương nghiệp truyền nối kéo dài 188 năm tính từ đời chúa Trịnh Tùng đến Trịnh Khải (năm 1787). Vào thời ông, hành dinh khu vực Lại Thượng được gọi là Biện Dinh và sau đó, lễ hội Đền Lê được xem là Quốc lễ.

Hội đền Lê thường diễn ra trong 3 ngày, được tổ chức đông vui. Phần lễ tiến hành trang trọng, tôn nghiêm, phần hội đảm bảo vui tươi, lành mạnh. Vào ngày 16/2, diễn ra Hội bắt đầu bằng cuộc thi dập sào đánh cá trên sông Tích. Hôm đó cũng tổ chức giao lưu văn nghệ quần chúng giữa các thôn. Ngày 17/2, nhân dân và du khách dâng lễ vào đền. Các xóm rước kiệu, cỗ chay và dâng hương. Sau đó tổ chức các trò chơi: thi vòng loại kéo co nam, nữ, thổi cơm thi; trao giải thưởng các môn thi đấu. Trước khi diễn ra lễ hội ít ngày, Lại Thượng tổ chức các giải: Bóng đá thanh niên mở rộng, Bóng đá lão niên, Bóng chuyền hơi nữ… chào mừng lễ hội đền Lê. Đúng ngày 18/2 (chính hội) thì tổ chức tế chính tiệc (buổi sáng) và tế tạ (buổi chiều).

Lễ vật dâng cúng trong hội đền Lê gồm hai loại chính: lễ chay và lễ mặn. Lễ mặn đặt ở ban trong cung còn lễ chay dâng ban bên ngoài. Mâm lễ chính cả mặn và chay được giao cho Ban Khánh tiết và Ban Câu đương chuẩn bị.

Lễ mặn gồm xôi trắng và thủ lợn, phải đủ cả đầu và đuôi. Thủ lợn từ 6 đến 8kg cùng đuôi lợn kèm theo, có ý nghĩa là toàn phần con lợn, được lựa chọn từ con lợn to vừa phải của gia đình song toàn, đề huề con cháu, có phẩm chất đạo đức tốt chăn nuôi. Gia đình nào được lựa chọn có thủ lợn tiến lễ là một niềm vinh dự. Xôi trắng được làm từ loại gạo nếp cái hoa vàng trước đây, giờ là loại nếp nhung thơm, hạt mẩy đều, những hạt gãy được loại đi. Gạo nếp được đãi thật sạch, ngâm kỹ để có xôi dẻo thơm. Xôi được dỡ ra mâm, nén chặt, dàn tròn đều. Thủ lợn bày lên trên mâm xôi ép chặt, dàn tròn đều. Lễ chay thường là mâm ngũ quả gồm những sản vật quý ở địa phương như: chuối, phật thủ, bưởi, cam quýt, thanh long và hoa tươi, được sắp xếp khéo léo, cách điệu đẹp mắt. Có khi còn được sắp xếp theo hình linh vật rồng phượng, cá. Toàn bộ lễ vật được dâng cúng vào sáng sớm ngày kỵ của ngài Đức Thái Minh Trịnh Kiểm hiệu Thuỵ Trung Huân, cầu cho quốc thái dân an, nhà nhà, người người có cuộc sống hạnh phúc, ấm no, xóm làng đoàn kết.

Ngoài những mâm lễ vật do Ban Khánh tiết chuẩn bị, các thôn xóm gia đình và du khách cũng dâng lễ rất nhiều loại: bánh, oản, hoa tươi, quả ngọt, phần nhiều lựa từ cây trái vườn nhà dâng thánh: cam quýt, bưởi, na, chuối, oản, bánh kẹo, nến hương...

Dù trải qua nhiều lần trùng tu nhưng đền Lê vẫn giữ được tường, móng, hình dáng không thay đổi. Tượng thần và đồ thờ vẫn được bảo lưu nguyên vẹn. Vào những ngày tuần tiết, đền mở cửa đón khách, nhân dân địa phương và con cháu các chi họ Trịnh về tế lễ, chiêm bái. Đền Lê được xếp hạng Di tích Lịch sử, Văn hóa cấp tỉnh năm 2005. Sau khi sáp nhập về Hà Nội, năm 2016, Sở Văn hóa và Thể thao cấp phép sửa chữa và trùng tu đền phần gỗ. Nhân dân địa phương, doanh nghiệp, các chi họ Trịnh, nhà hảo tâm đã công đức: tiền, rồng đá, bậc đá, chiếu Cửu long tranh châu đá, bức bình phong đá có giá lớn./.

Bài liên quan
  • Đánh thức nghề thủ công khu phố cổ Hà Nội
    Tìm hiểu về làng nghề, phố nghề Thăng Long - Hà Nội không thể không nhắc tới khu phố cổ Hà Nội - nơi xưa kia thợ thủ công tứ xứ kéo về mang theo những đặc sắc của nghề truyền thống quê hương mình tới nội đô. Trải qua thời gian, nghề truyền thống nơi đây đã mai một đáng kể. Trong bối cảnh TP. Hà Nội tập trung đầu tư trọng điểm vào 6 lĩnh vực để trở thành nền kinh tế mũi nhọn trong phát triển công nghiệp văn hóa thì việc đánh thức nghề thủ công mỹ nghệ trong khu phố cổ là hết sức cần thiết.
(0) Bình luận
  • Một thoáng ký ức Hà Nội xưa
    Nếu mang nắng chiều chiếu nghiêng nghiêng vào ngăn ký ức của người Hà Nội, dễ sẽ thấy gói hàng Tết thời xa vắng, thấy chiếc áo chần bông xúng xính chờ cái rét ngọt để diện đi chơi… Thời gian có khả năng diệu kỳ, đôi khi có thể biến những khoảnh khắc tưởng chừng như thiếu thốn, khó khăn nhất trở thành tình cảm nhất, vui vẻ nhất; biến những điều răn dạy khắt khe nay trở thành lời vàng thước ngọc muốn gửi gắm lại cho thế hệ sau…
  • Lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống qua chương trình "Tết Việt - Tết Phố 2025"
    Hòa chung không khí đón chào Xuân mới, Ban Quản lý Hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội sẽ tổ chức chương trình hoạt động văn hóa với chủ đề “Tết Việt - Tết Phố 2025” nhằm lan tỏa những giá trị văn hóa độc đáo, kết nối cộng đồng và quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.
  • Xôi cây làng Tây Mỗ
    Phường Tây Mỗ (quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) có ba thôn là Miêu Nha, Phú Thứ và Tây Mỗ. Nhắc đến Mỗ, người ta nhớ câu “Mỗ, La, Canh, Cót tứ danh hương”. Có danh hương từ bốn làng khoa bảng và hương nếp từ ngày hội thi xôi cây. Đình làng thờ Thủy Hải Long vương, Ả Lã nàng Đê - nữ tướng thời Hai Bà Trưng; đền làng thờ Phúc Vương Tranh - người con của vua Lê Thánh Tông.
  • Hà Nội - 36 khúc giao thời: Khám phá sự giao thoa quá khứ và hiện tại của 36 phố phường
    “Hà Nội - 36 khúc giao thời” - chuỗi hoạt động khám phá 36 phố phường Hà Nội và những nét văn hóa đặc sắc từ Hà Nội xưa sẽ diễn ra vào ngày 15/12/2024 tại Cafe Phố Hàng (251 Phố Hồng Hà, Phường Phúc Tân, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội). Đến với không gian mang đậm dấu ấn đặc trưng của từng góc phố cổ Hà Nội, công chúng, đặc biệt là giới trẻ sẽ có cơ hội khám phá và hiểu hơn những giá trị văn hóa của Thủ đô.
  • Ký ức Hà Nội thời bao cấp qua di sản kiến trúc
    Lịch sử đô thị Hà Nội có tầng tầng, lớp lớp các công trình kiến trúc được chia thành nhiều giai đoạn. Nếu như các công trình kiến trúc Pháp là minh chứng cho bước đầu du nhập văn minh phương Tây thì những công trình mang phong cách kiến trúc Đông Dương lại là sự kết hợp độc đáo giữa văn hóa phương Đông và phương Tây. Những công trình kiến trúc thời kì 1954 - 1986 đã thể hiện một tiếng nói mới, có sự kế thừa, học hỏi và sáng tạo, mang bản sắc kiến trúc Việt Nam, góp phần kiến tạo xã hội trong tâm thế một dân tộc được làm chủ vận mệnh của mình.
  • Đô thị sinh thái Thăng Long - Hà Nội là cơ sở hình thành văn hóa thanh lịch, giá trị sống hướng tới sự an bình
    GS-TS. Đặng Cảnh Khanh - Viện trưởng Viện nghiên cứu truyền thống và phát triển, nhận định, đô thị sinh thái Thăng Long - Hà Nội chính là cơ sở cho sự hình thành văn hóa thanh lịch và giá trị sống hướng tới sự an bình. Sự thanh lịch của con người đô thị Thăng Long, trước hết có lẽ được bắt đầu hình thành từ chính cảnh sắc của Thăng Long – Hà Nội.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Nhà văn Phan Thị Vàng Anh tái ngộ bạn đọc với "Chuyện nhà Tí"
    Mùa xuân này, nhà văn Phan Thị Vàng Anh tái ngộ bạn đọc với tập truyện ngắn - tản văn Chuyện nhà Tí (và chuyện nhiều nhà khác). Tập sách vừa ra mắt, đánh dấu sự trở lại của một trong những cây bút được yêu thích nhất trong văn chương Việt Nam đương đại. Tác phẩm nhẹ nhàng ghi lại những câu chuyện đời thường với lối viết tinh tế, làm nổi bật những điều quen thuộc trong cuộc sống qua một góc nhìn mới mẻ.
  • Hà Nội: Lan tỏa văn hóa đọc từ Lễ hội Xuân Ất Tỵ chùa Bối Khê
    Tại Lễ hội xuân Ất Tỵ chùa Bối Khê (xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai, TP. Hà Nội) từ ngày 10 đến 12 tháng Giêng, cạnh ngôi chùa cổ kính vừa đón nhận Bằng xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt là không gian văn hóa đọc đặc sắc thu hút đông đảo nhân dân, các em nhỏ.
  • Một ngày với chùa Hương…
    Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Một ngày với chùa Hương… của tác giả Đào Ngọc Chung.
  • Ấn tượng nữ thủ khoa HSG môn Văn đa tài
    Thủ khoa Kỳ thi chọn Học sinh giỏi Thành phố lớp 9 môn Ngữ văn năm nay là em Phạm Hà Anh (Học sinh lớp 9A1, trường THCS Trưng Vương, Hoàn Kiếm, Hà Nội). Hà Anh đạt số điểm 18,5/20. Trước đó, em đã giành giải Nhì cấp Quận với số điểm 14/20.
  • Bảo tồn nét đẹp văn hoá tâm linh tại Lễ hội đền Đức Thánh Cả
    Lễ hội đền Đức Thánh Cả, xã Hồng Quang, huyện Ứng Hoà, TP Hà Nội được tổ chức trong 3 ngày 10, 11, và 12 tháng Giêng xuân Ất Tỵ 2025.
Đừng bỏ lỡ
  • Cận cảnh xe tăng lưu giữ những dấu tích lịch sử và di tích Lô cốt - Nhà ga Đông Hà
    Khuôn viên di tích Lô cốt và nhà ga Đông Hà (TP Đông Hà, tỉnh Quảng Trị) trưng bày hai chiếc xe tăng thu được trên chiến trường Quảng Trị năm 1972 để lưu giữ những dấu tích lịch sử của quân và dân Đông Hà.
  • Tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số trong toàn Đảng bộ Thành phố Hà Nội
    Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội vừa ban hành Chỉ thị Số 42-CT/TU về việc tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số trong toàn Đảng bộ Thành phố Hà Nội, xây dựng, phát triển Thủ đô thông minh và triển khai có hiệu quả Đề án Chuyển đổi số trong các cơ quan đảng.
  • Cục Di sản Văn hóa chỉ đạo khắc phục vụ cháy chùa Vẽ
    Liên quan đến vụ cháy chùa Vẽ 300 năm tuổi, vào chiều 10/2, Cục Di sản văn hoá đã đề nghị Sở VHTT&DL Bắc Giang phối hợp để có ngay biện pháp bảo vệ, đánh giá thiệt hại và đề xuất phương án xử lý ngay lập tức.
  • Khai mạc triển lãm Mỹ thuật “Khai Xuân”
    Chiều 10-2, tại Trung tâm Giám định và Triển lãm tác phẩm mỹ thuật, nhiếp ảnh (29 Hàng Bài, Hoàn Kiếm, Hà Nội) đã diễn ra Triển lãm Khai Xuân 2025, sự kiện mang đến một không gian nghệ thuật rực rỡ sắc màu.
  • Phát động thi đua cao điểm chào mừng kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ TP Hà Nội
    UBND Thành phố Hà Nội vừa ký ban hành Kế hoạch số 33/KH-UBND ngày 07/02/2025 về việc Tổ chức phong trào thi đua cao điểm chào mừng kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ Thành phố Hà Nội (17/3/1930 – 17/3/2025).
  • Du khách nô nức trẩy hội Lim, đắm chìm trong làn Quan họ
    Hội Lim năm nay diễn ra trong hai ngày 9-10/2 (tức ngày 12 và 13 tháng Giêng năm Ất Tỵ) tại 3 xã thuộc tổng Nội Duệ xưa, nay là thị trấn Lim, xã Nội Duệ và xã Liên Bão, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.
  • Lễ hội đền Và nối nhịp cầu giao lưu văn hóa nhân dân hai vùng bên bờ sông Hồng
    Chủ tịch UBND phường Trung Hưng (thị xã Sơn Tây, TP. Hà Nội) Nguyễn Anh Thương cho biết, sáng 12/2 (Rằm tháng Giêng năm Ất Tỵ), Lễ hội truyền thống di tích lịch sử Quốc gia đền Và xuân Ất Tỵ 2025 sẽ được tổ chức. Lễ hội là cầu nối giữa hiện tại – quá khứ - tương lai, giao lưu văn hóa giữa nhân dân 2 vùng Sơn Tây (Hà Nội) với Vĩnh Tường (Vĩnh Phúc).
  • Triển lãm “Di sản Hà Nội - Sapa" của giảng viên, sinh viên kiến trúc Thái Lan
    Triển lãm trưng bày giới thiệu 26 bức tranh được vẽ bằng chất liệu màu nước. Đây là những tác phẩm được lựa chọn từ hơn 100 tác phẩm của các giáo sư và sinh viên các trường kiến trúc trên khắp Thái Lan. Triễn lãm diễn ra tại Bảo tàng Hà Nội đến hết ngày 31/3.
  • Tín ngưỡng thờ rắn ở làng Kim Bài và làng Đại Từ
    Truyền rằng ở làng Đại Từ (xã Lam Điền, huyện Chương Mỹ) có một chàng trai nghèo rời làng đi đánh giậm kiếm ăn. Chàng đến làng Kim Bài và bén duyên với một cô gái làng Cát Động cùng xã cũng nghèo khổ như chàng. Hai bên làm nhà trên một bãi đất cạnh hồ lớn, sáng thường ra hồ đánh giậm kiếm cá tôm.
  • [Podcast] Phủ Tây Hồ - Điểm đến linh thiêng của Thủ đô hơn nghìn năm tuổi
    Đi lễ chùa đầu xuân năm mới là một nét văn hóa truyền thống của người dân Việt Nam. Ai ai cũng gửi gắm ước nguyện bình an, may mắn, hạnh phúc, sức khỏe dồi dào và an khang thịnh vượng cho bản thân cũng như gia đình trong năm mới, hơn nữa đây cũng là nét đẹp của người Việt khi hướng về tổ tiên cũng như các bậc thánh hiền. Và Phủ Tây Hồ (Hà Nội) là một trong địa danh được người dân Thủ đô, du khách tìm đến dâng lễ, cầu bình an dịp đầu xuân năm mới, nhất là Tết cổ truyền của dân tộc.
Đền Lê bên dòng sông Tích
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO