Lý luận - phê bình

Một nhu cầu khác của văn học thị trường Việt Nam đương đại

Yến Ly 09/10/2023 11:52

Nằm trong chuỗi hoạt động của Hội sách Hà Nội lần thứ VIII - 2023, “Bản địa, thuần Việt, dân gian: Một nhu cầu của thị trường văn học đương đại” là chủ đề của buổi tọa đàm sôi nổi giữa TS. Đỗ Anh Vũ, nhà văn Thảo Trang và nhà văn Đức Anh cùng đông đảo độc giả. Sự kiện do Linh Lan Books tổ chức, diễn ra chiều ngày 8/10/2023 tại phố Đinh Tiên Hoàng, Hà Nội.

Chất “bản địa”, “thuần Việt”, “dân gian” trong văn học trẻ đương đại

Trong khoảng vài năm qua, dòng văn học dã sử, tiểu thuyết kinh dị, truyền kỳ tại Việt Nam đã có sự góp mặt của nhiều tác giả trẻ thuộc thế hệ cuối 8X và 9X. Có thể nói rằng, họ như một luồng gió mới mang đến những góc nhìn thú vị cho văn học Việt Nam đương đại. Trong số các tác giả đó, Thảo Trang là cây viết nổi lên với hai tác phẩm được nhiều người biết đến là Tết ở làng Địa NgụcNgủ cùng người chết.

Tết ở làng Địa Ngục là cuốn sách đầu tay của Thảo Trang, hiện đã được đạo diễn Trần Hữu Tấn chuyển thể thành phim truyền hình cùng tên dài 12 tập, phát sóng trong tháng 10/2023 trên kênh K+Cine. Đây là câu chuyện xoay quanh những cái chết kỳ lạ ở làng Địa Ngục, mang nhiều yếu tố kinh dị với các nút thắt mở đầy kịch tính. Cuốn sách thứ hai của Thảo Trang là Ngủ cùng người chết tiếp tục hội tụ các yếu tố trinh thám và kinh dị đầy chất tâm linh, tác giả đã dấn thân khai phá đề tài về nạn buôn người và các hủ tục ở vùng biên.

quang-canh-bui-toa-dam.jpg
Quang cảnh buổi tọa đàm.

Đề cập đến khái niệm “thuần Việt” trong văn học, TS. Đỗ Anh Vũ (Đài Tiếng nói Việt Nam) cho rằng: Đơn giản thì “thuần” trong “thuần Việt” có nghĩa là không pha trộn, không lai tạp. Đặt “thuần Việt” trong văn học, đó chính là câu chuyện văn hóa dân tộc, là cái đánh thức ta bằng sự gần gũi, là cái ta mà cần nhấn mạnh đậm đặc. Một tác phẩm/ trang văn được coi là “thuần Việt” khi nó mang đến cho người đọc sự quen thuộc với nhiều cảm xúc bằng văn hóa, đời sống của người Việt. Là nét in dấu cách cảm cách nghĩ của người Việt. Là câu chuyện của người Việt chứ không phải là yếu tố vay mượn ngoại lai. Được như vậy thì trang viết đó đã đủ thành công ở mức “thuần Việt”.

“Số lượng từ Hán Việt trong từ ngữ ta dùng rất lớn, dễ đến khoảng hơn 60% nhưng quan trọng là văn hóa của ta vẫn không bị đồng hóa. Việc xác định ngôn ngữ không dựa trên thống kê số lượng từ ngữ chịu ảnh hưởng hay vay mượn bao nhiêu phần trăm mà ở hai yếu tố “từ vựng cơ bản” và “ngữ âm”. Từ vựng cơ bản của ta không phải vay mượn và dù mang sự ảnh hưởng ngôn ngữ khác thì nó vẫn tồn tại song song giữa hai yếu tố của từ ngữ. Điều quan trọng là sử dụng từ phải thật đúng lúc đúng chỗ”, TS. Đỗ Anh Vũ nhấn mạnh.

Đại diện Linh Lan Books, nhà văn Đức Anh cho biết: Có nhiều đánh giá cho rằng, cách khai thác đề tài, xây dựng bối cảnh đậm màu văn hóa bản địa Việt Nam với lối hành văn dung dị, gần gũi chính là yếu tố làm nên thành công của các tác giả như Thảo Trang. Và trong hơn 120 bài bình luận về tác phẩm của Thảo Trang, có tới hơn 100 bài viết có nhắc tới các từ khóa “văn hóa bản địa”, “chất dân gian”, “tính thuần Việt”. Cùng lúc đó, đã có những góc nhìn, những bình luận từ giới chuyên môn đề cập tới “tính thuần Việt” trong các sáng tác trẻ gần đây.

Nhà văn Thảo Trang đề cập, từ khóa “tính thuần Việt” dường như mang tính chất của sự chuyển giao thế hệ? Chị chia sẻ, theo quan sát của chị thì trong các sáng tác của thế hệ nhà văn Đỗ Bích Thúy trở về trước, các từ khóa hay định hướng “thuần Việt” trong sáng tác không được nhắc đến nhiều, thậm chí là chưa xuất hiện.

“Thế hệ nhà văn Đỗ Bích Thúy trở về trước nằm trong bối cảnh xã hội khác bây giờ. Khi nước ta bước vào cuộc giao lưu quốc tế về văn hóa và đa lĩnh vực, sự du nhập văn hóa thế giới có ảnh hưởng nhất định đến quá trình sáng tác. Từ đó không tránh khỏi dẫn tới những đề tài, cách sử dụng ngôn ngữ hay xây dựng tính cách nhân vật… có phần xa rời văn hóa con người Việt Nam. Thậm chí, có không ít những sáng tác bị ảnh hưởng đến mức lậm văn phong hoặc bối cảnh nước ngoài, trái với thuần phong mỹ tục Việt Nam. Vì thế, tính “thuần Việt” và cảnh báo về tính “thuần Việt” chắc chắn cần thiết trong những trường hợp này”, TS. Đỗ Anh Vũ khẳng định.

cac-dien-gia-toa-dam.jpg
Từ trái qua: TS. Đỗ Anh Vũ, nhà văn Thảo Trang, nhà văn Đức Anh.

Sức mạnh của “văn hóa bản địa”

Nhắc tới câu chuyện “văn hóa bản địa”, tính “thuần Việt” hay “chất dân gian” trong tác phẩm của mình, nhà văn Thảo Trang cho rằng, dù thế hệ của chị có được tiếp xúc/ học nhiều với ngoại ngữ hơn các thế hệ trước nhưng chất Việt chính là ở nguồn cội. Đó là ngôn ngữ và cuộc sống hằng ngày từ lúc chào đời. Đó là huyết mạch tổ tiên và gia đình vẫn chảy và kết nối trong mỗi người. Đó là những áng văn chương của các bậc đi trước như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến, Nam Cao, Nguyễn Đình Thi,… mà mọi người đều được học trên ghế nhà trường. Vì thế, với riêng chị, “chất dân gian”, “văn hóa bản địa” hay tính “thuần Việt” vừa là bản năng nhưng cũng vừa là một chủ đích. “Tôi thấy như thế phù hợp với mình hơn. “Thuần Việt” luôn có sẵn trong mỗi chúng ta, tôi chỉ là may mắn tỉnh giấc sớm hơn trong số những người thi thoảng bị ngủ quên”, nhà văn Thảo Trang chia sẻ.

TS. Đỗ Anh Vũ khẳng định, nhà văn nào sinh sống ở đâu mà viết được những tác phẩm mang đậm văn hóa vùng miền đó, đã là một thành công của chất “thuần Việt” và “bản địa”. Như văn chương Đỗ Bích Thúy, ta có thể đọc ra ngay được văn hóa miền núi phía Bắc. Hay như trong thơ Thạch Quỳ, Vương Trọng mang đậm phong vị quê hương xứ Nghệ là nơi họ sinh ra và lớn lên. Sự ảnh hưởng của quê hương chính là bản năng tiềm ẩn, chỉ chờ cơ hội của các yếu tố khác để cùng kết hợp mà tạo nên thành công. “Trong khoảng 15 - 20 năm trở lại đây, thể thơ tự do phát triển rất mạnh. Các cây viết trẻ phần lớn đều làm thơ tự do. Nhưng vẫn có nhiều người viết bằng thể thơ lục bát truyền thống. Lục bát “thuần Việt” vì gợi nhớ đến ca dao và những áng văn chương tuổi thơ. Đó là một lựa chọn của người viết”, TS. Đỗ Anh Vũ chia sẻ thêm.

Nhà văn Đức Anh đặt ra một vấn đề: “Liệu có phải trong cuộc sống vội vã của thời đại công nghệ và thế giới phẳng này, con người đều tự thấy cô đơn. Và khi đó, việc quay về với các giá trị truyền thống, các giá trị văn hóa bản địa như một nhu cầu, như một nơi cho họ an trú, chữa lành? Những năm gần đây, các câu chuyện văn hóa bản địa khu vực Á Đông nói chung, Thái Lan hay Việt Nam đều gợi sự tò mò và thích thú với thế giới. Chúng ta có thể thấy sự dịch chuyển của mối quan tâm này trong các lĩnh vực điện ảnh, âm nhạc… bằng các cảnh quay/ phim trường hay nhân vật nguồn gốc châu Á xuất hiện trong phim Hollywood… Liệu có phải thế giới đang có xu hướng chuyển dịch mối quan tâm về châu Á?”.

sach.-anh-nguyet-ngot-ngao.jpg
Hai cuốn sách "Tết ở làng Địa Ngục" và "Ngủ cùng người chết". Ảnh: Nguyệt Ngọt Ngào.

Là người đã có kinh nghiệm học tập tại môi trường quốc tế và làm việc với các đối tác nước ngoài, nhà văn Thảo Trang cho biết: “Sau những cuộc đàm phán công việc hay trao đổi học tập, điều mà người nước ngoài hỏi tôi đó là các câu chuyện văn hóa bản địa. Họ chỉ muốn biết người Việt Nam đón giao thừa như thế nào, ăn tết ra sao, cử hành tang lễ gồm các thủ tục gì… Và họ đã rất ngạc nhiên, thích thú trước những câu chuyện văn hóa bản địa mà tôi chia sẻ. Đặc biệt, họ rất thích nghe những chuyện tâm linh của người Việt hoặc về văn hóa tín ngưỡng của người Việt. Điều này cho thấy thế giới rất “khát” nghe những câu chuyện về văn hóa bản địa và họ thích thú với điều đó. Theo quan sát của tôi, nội dung châu Á đang rất “đắt tiền” trên thị trường thế giới. Giá trị thương mại ở đây không phải là “tiền” ở nghĩa đen, mà là sự thu hút mọi người, là thị hiếu. Và đối với một tác phẩm văn học “thuần Việt”, ngoài ngôn ngữ, còn là đề tài, bối cảnh, cách diễn đạt… phải làm sao để hình thành nhân sinh quan bản địa, mang nét văn hóa bản địa, thì tôi nghĩ việc giới thiệu ra quốc tế là khả quan. Đó chính là sức mạnh của văn hóa”.

Tại buổi tọa đàm, đã có nhiều chia sẻ khác đến từ các độc giả là người hâm mộ Thảo Trang hoặc vẫn theo dõi văn học đương đại Việt Nam cũng như người yêu sách./.

Nhà văn Thảo Trang sinh năm 1991, là một doanh nhân trẻ, đồng sáng lập của một công ty sản xuất thực phẩm tại nước ngoài. Bắt đầu từ một tác giả văn học mạng, cô hiện là nhà văn, nhà biên kịch. Từ năm 2021 - 2022, cô liên tiếp ra mắt 2 tiểu thuyết có yếu tố kỳ ảo và kinh dị là "Tết ở làng Địa Ngục" và "Ngủ cùng người chết".

Bài liên quan
  • “Heidi” - Cuốn sách dành cho trẻ em và những ai yêu trẻ em
    Trong khuôn khổ Hội sách Hà Nội lần thứ VIII - 2023, tối ngày 7/10/2023, tại phố Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội), Nxb Phụ nữ Việt Nam đã tổ chức buổi giao lưu với dịch giả Nguyễn Bích Lan nhân dịp ra mắt tác phẩm văn học thiếu nhi kinh điển “Heidi” do chị chuyển ngữ. Cuốn sách vừa được Nxb Phụ nữ Việt Nam ấn hành vào quý III, năm 2023.
(0) Bình luận
  • “Con đường tương lai ” – Hành trình trí tuệ nối dài khát vọng Việt
    Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, ngày 19/6, tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội, Viện Nhân học Văn hóa, Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường kết hợp với Sàn văn hóa Học và Đọc Việt Nam, Nhà xuất bản Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo khoa học đánh giá tập 1 và định hướng tập tiếp theo của dự án sách “Con đường tương lai”.
  • Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc”
    Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam tổ chức Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc” tại Thành phố Huế.
  • Thơ Lữ Hồng - vị buồn dưới một đồng cỏ thơm
    Tình yêu trong thơ Lữ Hồng không ồn ào hay cháy lửa. Nó là thứ tình thì thầm, âm ỉ từ bên trong, càng đọc càng cảm nhận được sự đằm sâu, nồng nàn và chân thật. Đó không chỉ là cảm xúc của một cô gái trẻ lần đầu biết yêu mà là tâm hồn của người phụ nữ đã trải qua những mất mát thấu hiểu lặng im và khát vọng được yêu trọn vẹn.
  • Nguyễn Chính và những trăn trở “nắng đã qua thu”
    “Nắng đã qua thu” là tập thơ thứ 10 của nhà thơ Nguyễn Chính - hội viên Hội Nhà văn Hà Nội, được Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành đầu năm 2025, với lời giới thiệu trang trọng, hấp dẫn của nhà thơ Đặng Huy Giang.
  • Tình đất đai xứ sở ngả bóng trong văn chương
    Ngày 20/7/1954, Hiệp định Genève được ký kết, nước ta tạm thời chia cắt làm hai miền và 21 năm sau (năm 1975) mới tái thống nhất. Tình cảm ấy ngả bóng vào văn chương tạo nên một không gian cảm xúc trùng điệp nỗi nhớ thương đất đai sông núi, chưa từng có trong tiến trình văn chương nước nhà, cả văn xuôi lẫn thơ.
  • Thế hệ nhà văn 1975 trong không gian văn học đương đại
    Lớp nhà văn sinh từ 1975, chúng tôi gọi là “Thế hệ 1975”, một lực lượng đông đảo (sinh ra trong vòng 20 năm, sau giải phóng miền Nam), các tác giả là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hoặc những cây bút nhiều triển vọng.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
Một nhu cầu khác của văn học thị trường Việt Nam đương đại
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO