Văn hóa – Di sản

Lễ cầu mát ở đình Mơ Táo

Bùi Phương Thảo 07:47 18/09/2023

Mơ Táo là một vùng dân cư xưa thuộc đất cổ Mai Động bên dòng sông Kim Ngưu, nay là khu dân cư số 9, số 10 phường Mai Động, quận Hoàng Mai, có truyền thống lâu đời gắn bó với lịch sử Thăng Long - Hà Nội.

dinh-mo-tao.jpg
Cổng đình Mơ Táo

Hơn 300 năm trước, Mơ Táo có tên là thôn An Việt với quần thể văn hóa tín ngưỡng hoàn chỉnh gồm đình, chùa, đền.

Đình Mơ Táo ở ngõ 139 đường Tam Trinh, quận Hoàng Mai thờ Thành hoàng làng là Đức thánh Tam Trinh, một danh tướng trong cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng chống lại sự cai trị hà khắc của nhà Đông Hán; ông còn là thầy dạy văn, võ và dạy nghề làm đậu phụ cho dân làng.

Không biết rõ đình Mơ Táo An Việt xây dựng vào thời gian nào nhưng hiện nay đình còn lưu giữ tấm bia niên hiệu Chính Hòa năm thứ 20 (1699) và bộ kiệu bát cống, chạm khắc long ngai còn khá nguyên vẹn và rất đẹp, niên đại khoảng thế kỉ 18.

Ở hai trụ cổng đình từ xa xưa đã ghi đôi câu đối liên quan đến công đức của thánh Tam Trinh:

Thành hoàng tổ nghiệp dân thừa tự

Đô úy triều phong thế vĩnh lưu.

Mỗi năm tại đình có hai lễ lớn, vào ngày mùng 5 Tết - ngày sinh thánh và ngày mùng 10 tháng Hai - ngày hóa thánh. Vào ngày mùng 5 Tết, lễ hội được tổ chức quy mô cho dân làng tham dự; còn ngày mùng 10 tháng Hai chỉ cúng tế chứ không tổ chức hội. Lễ vật ở hai ngày lễ này thường có mâm xôi trắng, thủ lợn luộc bày biện trang trọng, bây giờ làm xôi gà và làm cỗ cho nhân dân trong làng thụ lộc.

Ngoài hai lễ lớn trên, ban quản lý di tích đình Mơ Táo vẫn theo tục làng có từ đời xa xưa mà tổ chức lễ cầu mát vào ngày mồng 1 tháng Tư âm lịch hằng năm. Lễ cầu cho mưa thuận gió hòa và nhân dân qua nạn dịch bệnh thiên tai, phần do làng Mai Động xưa là nơi có rất nhiều dịch bệnh phát sinh. Từ mấy ngày trước, công việc chuẩn bị cũng như thời gian tổ chức ngày lễ đã được thông báo cho tổ dân phố biết để nhân dân sắp xếp công việc tham dự.

Năm nay, lễ cầu mát diễn ra đúng vào đợt nắng nóng nhưng là việc làng nên mọi người trong ban tổ chức buổi lễ đều có mặt đông đủ. Từ sáng sớm, sân đình đã vang lên tiếng nhạc với âm thanh náo nức của lễ hội, các ông trong hội lão làng gồm những người từ 70 tuổi trở lên đã có mặt, khăn áo chỉnh tề. Sau mấy tuần trà nước, chuyện trò, ông Nguyễn Thế Vinh, trưởng hội lão làng đứng dậy, xăng xái đi lại kiểm tra các công việc. Tổ bếp núc do các bà, các cô phụ trách đã lỉnh kỉnh nồi xoong, rau giá… chuẩn bị khai bếp, sắm sửa lễ vật dâng cúng. Ông Nguyễn Thế Bình - Trưởng ban di tích đình Mơ Táo cho biết trong lễ vật cầu mát ngày 1 tháng Tư âm lịch trước đây, nếu có điều kiện thì làng mua một con bê, làm thịt thui vàng để cúng thần, bây giờ sửa mâm cỗ đơn giản hơn nhưng vẫn có món bê và đủ bộ tam sinh.

Vào khoảng giờ Thìn (7 đến 9 giờ sáng), mâm lễ tươm tất đã được chuẩn bị xong gồm mâm xôi trắng đầy đặn và con gà trống với cái mào như một cánh hoa bên trên được bày biện đẹp đẽ, bên cạnh là chai rượu trắng. Trên các ban đã đầy đủ hoa, trái, bánh kẹo, và bát nước thanh… Các vị lão làng chỉnh trang lại bộ áo lễ màu xanh, mũ xanh; chủ tế trong trang phục áo màu tím đỏ in hoa văn và chiếc mũ đỏ khác biệt với các quan viên tế, trịnh trọng bê mâm lễ bước vào hậu cung đình với nét mặt thành kính.

Tiếng trống cái vang lên sau mỗi câu văn tế vọng ra ngoài sân đình như càng làm tăng thêm sự trang nghiêm của buổi lễ.

Sau các tuần tế, ngoài sân làm lễ cúng chúng sinh; ngô, khoai, sắn, gạo bỏng… bày la liệt dành cho các vong hồn lưu lạc.

Lễ tế ở đình Mơ Táo diễn ra gần hai giờ đồng hồ. Sau đó, dân làng sắp lễ vào dâng oản quả hương hoa tưởng niệm công đức vị thành hoàng làng và dự thụ lộc thánh trong không khí hoan hỉ, vui vẻ. Trong mâm cỗ ngày lễ ngoài những món xôi, thịt lợn, thịt gà… thì không thể thiếu đĩa bê tái chanh và đậu phụ rán chấm tương kèm chút rau kinh giới. Đó là hai đặc sản của làng nghề Mai Động mà từ xa xưa được thánh Tam Trinh truyền dạy và hiện nay còn nhiều nhà giữ nghề.

Nói đến đậu phụ ngon là người Hà Nội hay nhắc đến đậu phụ Kẻ Mơ, gốc tích là ở đây, do đậu được làm tại làng Mai Động nhưng làng này vốn thuộc Kẻ Mơ gồm: Hoàng Mai, Thanh Mai, Bạch Mai, Mai Động, Mơ Táo. Để làm được những khuôn đậu phụ thương hiệu đậu mơ những người thợ làng Mơ Táo cũng phải trải qua nhiều công đoạn rất kì công và khéo léo. Việc đãi đậu tương quyết định một nửa thành công của mẻ đậu. Sau khi chọn và sơ chế đậu kĩ càng, lúc chế biến cũng phải thật khéo để lấy được phần cốt đậu đạt tiêu chuẩn thơm ngon, béo ngậy. Chỉ cần nhìn miếng đậu phụ mơ Mai Động có màu trắng mịn, mềm mại, kích thước nhỏ trong lòng bàn tay, bìa đậu phụ không thẳng mà theo kiểu “vuông thành cong góc” là ta đã cảm nhận được sự khác biệt so với những loại đậu phụ khác. Mỗi cánh chế biến đậu phụ mơ mang lại những cảm nhận thú vị về hương vị khác nhau nhưng lại gắn liền với những mâm cơm gia đình, mâm cỗ sang trọng. Món đậu mơ dân dã, phổ biến nhưng vẫn luôn góp phần tạo nên nét đặc sắc của ẩm thực Hà Nội từ lâu nay.

Kỳ lễ cầu mát trong ngày đầu hè ở đình Mơ Táo có ý nghĩa thật tích cực, tăng thêm sự gắn kết cộng đồng và cùng lưu giữ, duy trì một cổ tục. Làng xưa đã lên phố từ lâu rồi, nhưng dù sau này dẫu làng có thay đổi thế nào thì mọi người vẫn tin rằng lễ cầu mát tháng Tư mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc vẫn được các thế hệ người dân nơi đây trân trọng giữ gìn./.

Bài liên quan
  • Kỳ 2 và hết: Gìn giữ hát múa Ải Lao lắm nỗi gian nan
    Năm 2016, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch ghi danh hát múa Ải Lao phường Phúc Lợi (quận Long Biên, TP. Hà Nội) là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Điều này mở ra cơ hội bảo tồn, phát triển, làm đậm hơn bản sắc hát múa Ải Lao. Nhưng thực tế việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị hát múa Ải Lao còn lắm nỗi gian nan…
(0) Bình luận
  • Giang Văn Minh và những giai thoại rạng danh xứ Đoài
    Nằm dưới chân núi Tổ, vùng đất cổ Đường Lâm, xứ Đoài không chỉ nổi tiếng là nơi sinh ra vua Phùng Hưng (cuối thế kỷ thứ VIII) và vua Ngô Quyền (thế kỷ thứ X) mà còn được biết đến là quê hương của Thám hoa Giang Văn Minh - một nhân vật lỗi lạc trong lịch sử ngoại giao của nước nhà, hồi cuối thế kỷ XVI - đầu thế kỷ XVII.
  • Tiếp thêm sức sống cho nghề truyền thống Thủ đô
    Là địa phương đứng đầu cả nước về số lượng các làng nghề truyền thống, các nghệ nhân và người làm nghề truyền thống Hà Nội đang không ngừng sáng tạo trong công tác gìn giữ, bảo tồn các làng nghề. Sự sáng tạo không chỉ mang lại một diện mạo mới, một sức sống mới cho các làng nghề mà còn gợi mở những không gian trải nghiệm văn hóa mới cho người dân Thủ đô và du khách.
  • Khởi công xây dựng đền thờ Đức vua Ngô Quyền
    Sáng 26/6, Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ khởi công dự án xây dựng đền thờ Đức vua Ngô Quyền tại Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Cổ Loa (xã Cổ Loa, huyện Đông Anh).
  • Trưng bày “Báo chí Huế trong dòng chảy Báo chí Cách mạng Việt Nam”
    Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, Hội Nhà báo Thành phố Huế phối hợp Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành uỷ, Sở Văn hoá Thể thao tổ chức Triển lãm trưng bày “Báo chí Huế trong dòng chảy Báo chí cách mạng Việt Nam”.
  • Hà Nội: Thêm 9 di tích được xếp hạng cấp thành phố
    Ngày 10/6, UBND Thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 2859/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích lịch sử-văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
  • Công nhận hội Lim ở Bắc Ninh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
    Hội Lim là nơi các giá trị lịch sử, tín ngưỡng và đặc biệt là Dân ca Quan họ Bắc Ninh được thực hành, bảo tồn và lan tỏa, thể hiện tính gắn kết bền chặt và tinh tế giữa các làng Quan họ.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Tăng cường giao lưu hợp tác văn hóa giữa Việt Nam và Kazakhstan giai đoạn 2025-2027
    Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định 2267/QÐ-BVHTTDL về việc triển khai “Bản ghi nhớ hợp tác văn hóa giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam và Bộ Văn hóa và Thông tin Kazakhstan” giai đoạn 2025-2027.
  • Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát động phong trào “Học tập trên các nền tảng số”
    Nhằm thực hiện đồng bộ các chủ trương, đường lối của Đảng và nhiệm vụ của Chính phủ về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành kế hoạch phát động phong trào “Học tập trên các nền tảng số” để trở thành phong trào “học tập số” thường xuyên, phổ cập, nâng cao kiến thức về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo... trong công chức, viên chức, người lao động của ngành.
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống
  • Trưng bày kỷ vật của danh hài Charlie Chaplin tại Hà Nội
    Diễn ra tại hai sảnh Heritage Wing và Opera Wing của khách sạn Sofitel Legend Metropole Hà Nội, trưng bày “Charlie Chaplin: Ký ức một Huyền thoại” sẽ giới thiệu nhiều kỷ vật, hình ảnh và ấn phẩm hiếm có như các áp phích phim, bản nhạc gốc từ thế kỷ trước...
  • [Infographic] Kinh tế - xã hội Thành phố Hà Nội 6 tháng đầu năm 2025
    Theo chi Cục thống kê thành phố Hà Nội, trong 6 tháng đầu năm 2025 kinh tế - xã hội TP. Hà Nội diễn ra diễn ra trong bối cảnh cùng cả nước đẩy mạnh cải cách thể chế, tinh gọn tổ chức-bộ máy, thực hiện hợp nhất tỉnh, thành, vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp... Trong bối cảnh này, kinh tế - xã hội TP. Hà Nội vẫn tiếp tục đà tăng trưởng, đạt được nhiều thành quả trong các lĩnh vực...
Đừng bỏ lỡ
Lễ cầu mát ở đình Mơ Táo
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO