Lý luận - phê bình

Làm báo nơi vùng giải phóng

Nhà văn Ngô Vĩnh Bình 07:36 22/06/2024

Tôi học và bắt đầu viết báo từ năm 1974, tại một vùng đất mới giải phóng - đó là Quảng Trị. Nơi ấy lúc bấy giờ là miền đất đói nghèo, đau thương nhưng cũng biết mấy can trường, biết bao thương nhớ… Nói như nhà thơ Chế Lan Viên, ấy là vùng quê: “Những đồi tranh ăn độc gió Lào/ Những ruộng đói mùa, những đồng đói cỏ/ Những đồi sim không đủ quả nuôi người/ Cuộc sống gian lao, ít tiếng nói cười/ Chỉ tiếng gió mù trời chen tiếng súng…”.

Nhưng, cũng vùng đất ấy, với tôi suốt đời nặng nợ: “Một tên làng Quảng Trị/ Suốt đời đâu dám quên”, nói như nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh.

nha-van-ngo-vinh-binh-thu-hai-tu-phai-sang-cung-dong-doi-nhap-ngu-nam-1979.jpg
Nhà văn Ngô Vĩnh Bình (thứ hai từ phải sang) cùng đồng đội nhập ngũ năm 1979

Tố Hữu, nhà thơ sinh ra tại Huế, nhưng lại có duyên nợ với Quảng Trị cũng sáng tác những câu thơ, bài thơ đầy da diết viết về miền thương nhớ này. Khi tóc đã ngả màu sương, ông mới có dịp “tìm đường thăm quê”. Đứng trước dòng sông một thời là ranh giới cắt chia đất nước, lòng nhà thơ xao xuyến bồi hồi: “Sông Bến Hải bên bồi bên lở/ Cầu Hiền Lương bên nhớ bên thương/ Cách ngăn mười tám năm trường/ Khi mô mới được nối đường vô ra?/ Bây giờ cầu lại bắc qua/ Ván thơm gỗ mới cho ta gặp mình”… Tuy thế, nhưng khi chúng tôi từ Hà Nội qua Vinh vào thì Quảng Trị vẫn là miền đất:

Anh về Quảng Trị... Gio Linh
Trèo lên dốc Miếu, lặng nhìn Quán Ngang
Bời bời cỏ lút đồng hoang
Chim kêu cành cụt, chang chang nắng cồn
Tả tơi mấy ấp khu dồn
Mái tôn, rào kẽm, tháp đồn chơ vơ!...

Khi ấy, chúng tôi còn là sinh viên năm thứ tư khoa Sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Anh em chúng tôi vượt qua cầu Hiền Lương vào Thành cổ Quảng Trị, lên mãi miền Tây mới giải phóng làm công tác dân vận, địch vận, hỏi chuyện bộ đội, xâm nhập thức tế lấy tài liệu viết luận văn tốt nghiệp và đi… cắm cờ Giải phóng (cờ nửa xanh nửa đỏ) ở những vùng đất vừa giải phóng! Tôi nhớ lúc ấy, các bạn ở ban Sử cận hiện đại thì làm luận văn về lịch sử Đảng bộ, lịch sử đấu tranh của quân dân các xã Trung Giang, Trung Hải (thuộc huyện Gio Linh), viết về các gương anh hùng liệt sĩ, các Mẹ Việt Nam anh hùng, những đơn vị anh hùng. Chúng tôi học chuyên ban Dân tộc học thì đi điền dã viết về các tộc người ở miền Tây như Pacô, Vân Kiều cùng những thành tích trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước của họ. Những anh em sinh viên chuyên ngành Lịch sử Thế giới khác hẳn với các năm trước chỉ được thực tập nghiên cứu qua kho sách của các thư viện thì lần này được đến các xã Triệu Phong, Triệu Trạch, ra chợ vào phố Đông Hà để thực hiện công trình “Khảo sát nghiên cứu tàn dư của chủ nghĩa thực dân mới tại Quảng Trị”… Vui và cảm động nhất là các cuộc hội ngộ: hội ngộ Nam - Bắc, hội ngộ quân - dân, hội ngộ bạn bè thời phổ thông, thời đại học…

bao-quang-tri-giai-phong.jpg
Báo Quảng Trị giải phóng

Năm ấy, tôi nhớ là năm đầu tiên hai miền Nam Bắc được tự do đi lại qua sông tuyến, qua cầu Hiền Lương. Những người thầy hướng dẫn chúng tôi đi thực tập như GS. Phan Hữu Dật (tổ bộ môn Dân tộc học), GS. Lê Mậu Hãn (tổ bộ môn Lịch sử Đảng)... cũng là những cán bộ miền Nam tập kết đã sống cảnh “ngày Bắc, đêm Nam” mấy chục năm trường. Lần ấy, cũng là lần đầu tiên chúng tôi gặp lại những người bạn cùng khoa, cùng trường mà hôm nào chúng tôi còn “ngồi chung một lớp” nay đã thành những người lính dạn dày. Chúng tôi bùi ngùi khi ngồi thuyền máy, đò máy từ Cửa Việt, Cửa Tùng ngược dòng Thạch Hãn về phố Đông Hà, lên Cam Lộ, lên miền Tây Đakrông, Hướng Hóa… và không ai giấu nổi được những giọt nước mắt khi nghe đâu đó giọng hò:

Hò…ơ…
Đò lên Thạch Hãn xin chèo nhẹ
Đáy sông còn đó bạn tôi nằm
Có tuổi hai mươi thành sóng nước
Vỗ yên bờ bãi mãi nghìn năm!

Tôi lại nhớ, trong một hồi ức, cô bạn tôi cũng trong đoàn sinh viên thực tập năm ấy từng chia sẻ:… Bạn ấy có hai người bạn cùng học cấp ba sau là sinh viên nhập ngũ, đang đóng quân tại Quảng Trị. Nhớ bạn, bạn ấy đã mượn xe đạp một mình tìm đến đơn vị bạn đang đóng quân ở gần sân bay Ái Tử. Lần đầu tiên đạp xe vun vút trên quốc lộ (còn được gọi là đường “Việt Nam hóa chiến tranh”) bạn ấy đã làm bài thơ “Thăm bạn cũ” được đăng báo tỉnh. Và bạn ấy không ngờ đó là bài thơ cuối cùng bạn trai của mình được đọc. Bởi chỉ ít tháng sau đó người bạn đã hy sinh trên đường cùng đơn vị tiến vào giải phóng thành phố Huế để lại niềm thương tiếc vô hạn cho gia đình bè bạn cùng ước mơ trở lại giảng đường đại học và trở thành nhà báo, nhà văn còn dang dở.

tac-pham-_may-cay-ve-a-xoc_-cua-nha-van-nha-bao-ngo-vinh-binh-dang-tren-bao-quang-tri-giai-phong.jpg
Tác phẩm “Máy cày về A xóc” của nhà văn nhà báo Ngô Vĩnh Bình đăng trên báo Quảng Trị giải phóng

Với riêng tôi, vào vùng giải phóng Quảng Trị năm ấy, tôi rất muốn tìm lại dấu chân của một người bạn đồng niên, đồng môn - nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm. Anh học khoa Văn, còn tôi khoa Sử, nhưng anh luôn là thần tượng của tôi.

Tôi biết Cầm và đọc thơ Cầm từ những năm đầu của thập kỷ 70, khi anh còn là một thiếu niên Hà Nội. Thơ anh được ký dưới các bút danh rất mùi mẫn như Hoài Thương, Ánh Biếc… Cầm vào đại học, học ngành Văn, đi bộ đội, được giải thơ báo Văn Nghệ và gắn bó tuổi trẻ với mảnh đất Quảng Trị.

tac-pham-xuong-voi-dakrong-dang-tren-bao-quang-tri-giai-phong-cua-tac-gia-ngo-vinh-binh.jpg

Tôi đọc thơ Cầm và cảm thấy Cầm luôn là Hoàng Nhuận Cầm, chẳng lẫn vào với ai được. Một giọng thơ của một người Hà Nội “gốc”, một quân nhân, một con người đã trải qua thời trận mạc. Vào Quảng Trị mùa hè đỏ lửa ấy, tôi tiếc đã không gặp được những người bạn K14, K15 Đại học Tổng hợp Hà Nội, những người lính sinh viên năm ấy, vì các anh còn phải cùng đơn vị đi truy kích địch, chống lấn chiếm, xây dựng và ổn định cuộc sống của nhân dân vùng mới giải phóng. Nhưng thú thật các anh đã truyền cho chúng tôi ngọn lửa yêu đời, yêu nghề mà chúng ta đã mơ ước và đang chập chững bước vào - nghề cầm bút. Và có thể nói, những điều được thấy, được biết và cảm nhận được ở vùng đất này đã nuôi dưỡng chúng tôi đến với nghề báo. Tôi nhớ những lần gặp các anh ở Thông tấn xã Giải phóng, ở báo Quảng Trị giải phóng đóng trụ sở tại thị xã Đông Hà tôi có nêu băn khoăn về cái sự khó của nghề báo. Anh Phân xã trưởng ân cần: “Khó mới phải học, học trong sách vở, học ngoài cuộc đời, học bạn bè anh em. Viết mãi rồi khắc được như người miền núi nói “khắc đi, khắc đến”. Các anh ngày trước cũng thế!”. Nghe theo các anh, về nhà tôi mày mò viết, viết đủ các loại: tin, bài, ghi chép, bút ký, thơ, truyện. Viết cho đài truyền thanh, cho báo huyện, báo tỉnh ở Quảng Trị, viết gửi ra Hà Nội. Nhớ nhất là cái “mũ” của những bài gửi ra Hà Nội với dòng “Từ miền Nam gửi ra” và cái hòm thư ghi địa chỉ người viết rặt những con số cùng những ký tự. Không biết có sự chiếu cố, ưu tiên nào không, các tin bài tôi gửi ra đều được dùng. Tôi nhớ những bài báo viết tại vùng giải phóng Quảng Trị: “Lòng dân các dân tộc Tây Nguyên với Bác Hồ qua thơ ca dân gian” (báo Cứu Quốc), “Chà chấp, tiếng hát của người Bru Vân Kiều” (báo Thống Nhất), “Máy cày về A xóc”, “Xuống với Đakrông” (báo Quảng Trị giải phóng)… Những bài báo này tôi còn giữ được và xem như “tác phẩm đầu tay” của mình trong cuộc đời 50 năm viết báo, làm báo…

image.daidoanket.jpg
Nhà văn Ngô Vĩnh Bình

Mới đây, trong một lần về lại Quảng Trị, gặp lại anh bạn đồng nghiệp từ thời mới tập tọe viết báo làm báo, nghe tôi “hồi ức” lại những ngày xưa thương mến, bạn bảo: “Quê tôi nghèo khó, xa xôi vậy, nhưng là mảnh đất nuôi ông thành nhà báo”. Tôi định “đính chính” gì đó, đại loại như “nhà báo gì, lều báo gì có” hay “nhà báo già rồi” lạc hậu rồi, nhưng không hiểu sao lại ôm ghì lấy bạn và nước mắt như chực ứa ra!

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • “Con đường tương lai ” – Hành trình trí tuệ nối dài khát vọng Việt
    Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, ngày 19/6, tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội, Viện Nhân học Văn hóa, Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường kết hợp với Sàn văn hóa Học và Đọc Việt Nam, Nhà xuất bản Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo khoa học đánh giá tập 1 và định hướng tập tiếp theo của dự án sách “Con đường tương lai”.
  • Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc”
    Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam tổ chức Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc” tại Thành phố Huế.
  • Thơ Lữ Hồng - vị buồn dưới một đồng cỏ thơm
    Tình yêu trong thơ Lữ Hồng không ồn ào hay cháy lửa. Nó là thứ tình thì thầm, âm ỉ từ bên trong, càng đọc càng cảm nhận được sự đằm sâu, nồng nàn và chân thật. Đó không chỉ là cảm xúc của một cô gái trẻ lần đầu biết yêu mà là tâm hồn của người phụ nữ đã trải qua những mất mát thấu hiểu lặng im và khát vọng được yêu trọn vẹn.
  • Nguyễn Chính và những trăn trở “nắng đã qua thu”
    “Nắng đã qua thu” là tập thơ thứ 10 của nhà thơ Nguyễn Chính - hội viên Hội Nhà văn Hà Nội, được Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành đầu năm 2025, với lời giới thiệu trang trọng, hấp dẫn của nhà thơ Đặng Huy Giang.
  • Tình đất đai xứ sở ngả bóng trong văn chương
    Ngày 20/7/1954, Hiệp định Genève được ký kết, nước ta tạm thời chia cắt làm hai miền và 21 năm sau (năm 1975) mới tái thống nhất. Tình cảm ấy ngả bóng vào văn chương tạo nên một không gian cảm xúc trùng điệp nỗi nhớ thương đất đai sông núi, chưa từng có trong tiến trình văn chương nước nhà, cả văn xuôi lẫn thơ.
  • Thế hệ nhà văn 1975 trong không gian văn học đương đại
    Lớp nhà văn sinh từ 1975, chúng tôi gọi là “Thế hệ 1975”, một lực lượng đông đảo (sinh ra trong vòng 20 năm, sau giải phóng miền Nam), các tác giả là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hoặc những cây bút nhiều triển vọng.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
Làm báo nơi vùng giải phóng
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO