Tác giả - tác phẩm

Khám phá vẻ đẹp từ sự biến hóa đa dạng của tiếng Việt

Thụy Phương 19:52 08/08/2024

NXB Trẻ vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách “Tiếng Việt - Lắt léo và lịch lãm” của nhà thơ Lê Minh Quốc. Tác phẩm mới nhất thuộc bộ sách “Tiếng Việt giàu đẹp” này giúp bạn đọc khám phá vẻ đẹp từ sự biến hóa đa dạng của tiếng Việt qua nhiều bối cảnh giao tiếp sinh động, từ văn chương đến đời thường, từ đó biết cách làm giàu ngôn ngữ giao tiếp của chính mình để sử dụng trong cuộc sống.

Tiếng Việt - Lắt léo và lịch lãm” gồm 4 tiểu mục (Ăn theo thuở, ở theo thời; Nhập gia tùy tục; Rào rú ngái ngôi mô nỏ chộ; Rành sáu câu... mút mùa Lệ Thủy), tương ứng với 4 khía cạnh của tiếng Việt mà tác giả tập trung khảo sát. Cụ thể, tác giả bàn về sự biến hóa của tiếng Việt theo thời gian, thể hiện qua các hiện tượng: từ mới hình thành, từ cũ chuyển nghĩa trong bối cảnh mới, cách diễn đạt mới với từ cũ…; Hiện tượng sử dụng từ mượn rồi “Việt hóa”, tạo nên sắc thái ngữ nghĩa riêng, lâu dần khiến người sử dụng tưởng là “thuần Việt”; Sự phong phú của tiếng Việt thể hiện qua từ địa phương được sử dụng ở miền Trung; Sự đa dạng của tiếng Việt thể hiện qua phương ngữ Nam Bộ xưa nay.

b1b81ba37193d4cd8d82.jpg
Cuốn sách giúp bạn đọc khám phá vẻ đẹp từ sự biến hóa đa dạng của tiếng Việt.

Ở mỗi phần, Lê Minh Quốc khảo sát rất nhiều đối tượng ngôn ngữ, cả văn nói và văn viết, văn chương bình dân và bác học, đặt trong nhiều bối cảnh giao tiếp khác nhau. Sau đó, tác giả tra cứu, tham khảo và đối chiếu với hàng chục từ điển và tư liệu khảo cứu để truy tìm về nguồn gốc và quá trình biến chuyển của từng từ, chỉ ra nghĩa gốc và nghĩa chuyển. Qua đó, giúp bạn đọc thấy được sự muôn màu muôn vẻ, sự vận động và phát triển của ngôn ngữ.

Trong những đối tượng được khảo sát, Lê Minh Quốc đặc biệt ưu ái văn chương bình dân, đặc biệt là ca dao, tục ngữ. Ngoài ra, anh cũng đặc biệt thích thú với từ địa phương, dành đến 2/3 cuốn sách để đào sâu và khám phá phương ngữ Trung Bộ và Nam Bộ, đặc biệt là Nam Bộ.

Lưu ý đến tính bình dân và tính địa phương, các tác phẩm văn học viết mà Lê Minh Quốc trích dẫn cũng mang đậm hai tính chất này, các nhà văn được đề cập cũng là những đại diện tiêu biểu cho ngôn ngữ một vùng miền hay ngôn ngữ đời thường: Vương Hồng Sển, Sơn Nam, Bình Nguyên Lộc, Hồ Xuân Hương, Tú Mỡ, Vũ Trọng Phụng, Phan Bội Châu,...

Bên cạnh đó, độc giả còn bắt gặp các tên tuổi văn chương có phong cách ngôn ngữ bác học hay trí thức hơn, như vua Lê Thánh Tôn, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Du, Hàn Mặc Tử,...

Một nhóm từ ngữ khác cũng được tác giả Lê Minh Quốc nhấn mạnh là nhóm từ ngữ xuất hiện gần đây, trong đời sống hằng ngày: trẻ trâu, bỉm sữa, ảo tung chảo, thổi giá, lùa gà, bom hàng, bóc phốt… Thú vị hơn, tác giả tìm thấy rất nhiều trường hợp vay mượn từ nước ngoài đã đi vào trong đời sống, ca dao, thi ca, thậm chí là cả… đờn ca tài từ…

Những khía cạnh trên của tiếng Việt được tác giả minh họa bởi một lượng tư liệu phong phú vừa rộng vừa sâu. Số lượng từ điển và sách khảo cứu mà Lê Minh Quốc tham khảo lên tới gần 50, được liệt kê rõ ở phần tài liệu tham khảo cuối sách. Đó là chưa tính số lượng khổng lồ những câu ca dao tục ngữ, cải lương, những câu thơ câu văn, các tư liệu báo chí đơn lẻ.

Đặc biệt, tác giả thể hiện sự trân trọng đối với những đóng góp của người trẻ vào việc làm phong phú thêm tiếng mẹ đẻ, một điều khá hiếm và thật đáng quý, thể hiện tư duy khá cởi mở của người làm khảo cứu.

Với sự dày dặn về tư liệu và dẫn chứng, “Tiếng Việt - Lắt léo và lịch lãm” là một nguồn tư liệu quý cho người yêu ngôn ngữ, đang học hoặc nghiên cứu về ngôn ngữ. Cuốn sách đã góp một bước trên hành trình đi tìm “linh hồn tiếng Việt”./.

Bộ sách “Tiếng Việt giàu đẹp” của NXB Trẻ là cẩm nang rất hữu ích cho những người làm nội dung, truyền thông, marketing và bất cứ ai yêu thích tiếng Việt. Hiện bộ sách đã xuất bản 11 tựa, bao gồm: Tình ca tiếng nước ta (Dương Thành Truyền), Tiếng Việt lắt léo và lịch lãm (Lê Minh Quốc), Triết lý tiếng Việt (Nguyễn Đức Dân), Tiếng Việt Phương Nam (Trần Thị Ngọc Lang), Từ câu sai đến câu hay (Nguyễn Đức Dân), Đi tìm bản sắc tiếng Việt (Trịnh Sâm), Muôn màu lập luận (Nguyễn Đức Dân), Ăn, Uống, Nói, Cười, & Khóc (Trần Huiền Ân), Cuộc sống ở trong ngôn ngữ (Hoàng Tuệ), Nỗi oan thì, là mà (Nguyễn Đức Dân), Vẻ đẹp ngôn ngữ, vẻ đẹp văn chương (Lê Xuân Mậu).

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Gợi mở tư duy cải cách từ những thăng trầm của kinh tế Việt Nam
    Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang đối diện với nhiều thách thức: tăng trưởng chậm lại, thị trường bất động sản trầm lắng, yêu cầu cải cách thể chế ngày càng rõ rệt…, việc nhìn lại những bài học từ lịch sử là điều cần thiết hơn bao giờ hết. Cuốn sách “Kinh tế Việt Nam – Thăng trầm và đột phá” (NXB Chính trị Quốc gia Sự thật, 2025) của hai tác giả Phạm Minh Chính và Vương Quân Hoàng mang đến một nền tảng tri thức khoa học và thực tiễn để suy ngẫm, định hướng cho hiện tại và tương lai.
  • Sách “Người Hà Nội, chuyện ăn, chuyện uống một thời” được vinh danh tại Trung Quốc
    Cuốn sách “Người Hà Nội, chuyện ăn, chuyện uống một thời” của tác giả Vũ Thế Long, ấn bản tiếng Trung do Công ty Cổ phần Văn hóa Chi – Chibooks thực hiện và bán bản quyền cho Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật Quảng Tây, vừa chính thức được trao giải thưởng “Sách Đông Nam Á có sức ảnh hưởng tại Trung Quốc năm 2025”.
  • Ra mắt hai ấn phẩm pháp lý phục vụ triển khai sắp xếp đơn vị hành chính
    Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật vừa phát hành hai ấn phẩm: “Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 (sửa đổi, bổ sung năm 2025)” và “Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025”. Đây là những tài liệu có tính thời sự, cung cấp cơ sở pháp lý đầy đủ, chính thống, hỗ trợ cán bộ, đảng viên và nhân dân trong quá trình triển khai sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố theo định hướng cải cách bộ máy nhà nước.
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống
  • "Lời từ biệt bầu trời" – Tự sự của một cựu tiếp viên hàng không
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách "Lời từ biệt bầu trời" của tác giả Đinh Lê Hương – cựu tiếp viên Hãng Hàng không Quốc gia Việt Nam. Cuốn tự truyện mang đến những lát cắt chân thực, xúc động về nghề tiếp viên hàng không qua góc nhìn của người trong cuộc.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Gợi mở tư duy cải cách từ những thăng trầm của kinh tế Việt Nam
    Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang đối diện với nhiều thách thức: tăng trưởng chậm lại, thị trường bất động sản trầm lắng, yêu cầu cải cách thể chế ngày càng rõ rệt…, việc nhìn lại những bài học từ lịch sử là điều cần thiết hơn bao giờ hết. Cuốn sách “Kinh tế Việt Nam – Thăng trầm và đột phá” (NXB Chính trị Quốc gia Sự thật, 2025) của hai tác giả Phạm Minh Chính và Vương Quân Hoàng mang đến một nền tảng tri thức khoa học và thực tiễn để suy ngẫm, định hướng cho hiện tại và tương lai.
  • Sách “Người Hà Nội, chuyện ăn, chuyện uống một thời” được vinh danh tại Trung Quốc
    Cuốn sách “Người Hà Nội, chuyện ăn, chuyện uống một thời” của tác giả Vũ Thế Long, ấn bản tiếng Trung do Công ty Cổ phần Văn hóa Chi – Chibooks thực hiện và bán bản quyền cho Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật Quảng Tây, vừa chính thức được trao giải thưởng “Sách Đông Nam Á có sức ảnh hưởng tại Trung Quốc năm 2025”.
  • Chương trình nghệ thuật đặc biệt kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Ngành Văn hóa
    Chương trình sẽ diễn ra với nhiều tiết mục hấp dẫn. Các tác phẩm tập trung nhấn mạnh và khẳng định những thành tựu văn hóa của đất nước; ý nghĩa lịch sử, ý nghĩa thời đại, những giá trị to lớn, sự trường tồn và tầm ảnh hưởng của văn hóa qua 80 năm...
  • SeABankers Vì trẻ thơ - Một thập kỷ yêu thương khởi nguồn từ trái tim
    “Hành động nhỏ hôm nay sẽ làm nên điều diệu kỳ cho thế hệ trẻ mai sau” là tinh thần xuyên suốt hành trình 10 năm của chương trình “SeABankers Vì trẻ thơ” - sáng kiến thiện nguyện đầy tính nhân văn do chính cán bộ nhân viên (CBNV) SeABank khởi xướng và thực hiện từ năm 2015 đến nay.
  • Hà Nội đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp
    Trong bối cảnh thị trường lao động không ngừng biến động bởi chuyển đổi số, cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, Thành phố Hà Nội đang tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của toàn xã hội về vai trò, vị trí và tầm quan trọng của giáo dục nghề nghiệp (GDNN). Đây là một trong những giải pháp chiến lược nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững Thủ đô trong giai đoạn mới.
Đừng bỏ lỡ
Khám phá vẻ đẹp từ sự biến hóa đa dạng của tiếng Việt
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO