Hoa Lư nỗi nhớ

1. Ký ức cố đô

Mới đây các nhà  khảo cổ đã phát hiện dấu vết nửn móng của cung vua nhà  Đinh. Bước và o khu nhà  gìn giữ kho báu đó có cô gái vẫn đang thong thả nói với những du khách đứng bên cạnh: Vâng đó chính là  nửn của thà nh phía Bắc thà nh cổ. Dấu vết ngà n năm nay hiển hiện những chiến công xây lũy xây thà nh bửn vững của ông cha ta. Ở nơi đây vua Аinh Tiên Hoà ng đã trị vì Nhà  nước Аại Cồ Việt thống nhất đầu tiên trong vòng 12 năm (968-980).

Аửn thử Аinh Tiên Hoà ng ở Hoa Lư

Năm 973 con trai của Аinh Tiên Hoà ng là  Đinh Liễn đã cho xây 100 cột đá khắc kinh phật, bởi Аinh Tiên Hoà ng là  người sùng đạo Phật. Trong thời gian nà y các nhà  sư trở thà nh tầng lớp trị giá có uy tín trong xã hội. Và o đửn vua Аinh những kỷ vật xưa cùng ngôi tượng Аinh Tiên Hoà ng đúc bằng đồng như vẫn uy nghi trên bệ rồng ngà y nà o.

Аứng bên lăng vua Аinh trên đỉnh Yên Mã, ta có thể hình dung ra hình ảnh của thà nh cổ với những dấu vết còn lưu giữ theo thời gian. Kia là  con sông Hồng Long chảy và o sông Аáy, tạo nên đường thủy rất thuận lợi cho trường thà nh Hoa Lư ở miệt Trường Yên. Bức tường thà nh kiên cố dựa và o chiửu cao của dãy núi đá vôi. Những đoạn thà nh dựng lên nối liửn những ngọn núi lại tạo nên hai lớp Thà nh Ngoà i và  Thà nh Trong. Và  dấu vết nửn móng phát hai thôn Yên Thà nh, Yên Thượng. Những dấu vết móng sâu hơn 2 mét ấy giử đây là  một bảo tà ng quý hiếm và  luôn luôn tửa lên vầng hà o quang sáng chói cho một thời kử³ đất nước độc lập đầu tiên mang tên Аại Cồ Việt.

Yên Mã đấy

Ghi dấu bao huyửn tích

Thà nh quách xưa hun hút núi dà y

Những bông lau phần phật cử bay...

Thà nh cổ Hoa Lư còn là  nơi ghi dấu tích huy hoà ng đầu tiên của Lý Công Uẩn, sau khi ông vua Lê Long Аĩnh (Lê Ngọa Triửu) mất đi. Vậy là  mảnh đất lịch sử­ ngà n năm nà y đã ghi dấu ba triửu vua Аinh-Lê (tiửn Lê)-Lý. Dù chỉ ở đây có một năm sau đó Lý Công Uẩn mới dời đô vử Thăng Long, nhưng khởi nghiệp trị vì, triửu nhà  Lý vẫn được coi là  bắt đầu từ thà nh quách Hoa Lư nà y.

Cố đô Hoa Lư chẳng những uy nghiêm với những dấu ấn lịch sử­ sáng chói mà  còn là  một khu danh lam thắng cảnh với chính những dãy núi thà nh quách kử³ thú.

2. Bâng khuâng gợn sóng ngô đồng

Nếu đi tắt từ đửn Vua Аinh vử phía Nam, theo con đường liên xã khoảng 9km, ta có thể ngỡ ngà ng với một Vịnh Hạ Long trên cạn. Cũng thuộc Hoa Lư thôi, xã Ninh Hải và  Ninh Thắng. Аó là  ấn tượng kử³ vử¹ khác mang cái tên Tam Cốc-Bích Аộng. Thật tình cái đẹp của trời đất ở đây là  sự giao hòa núi non sông nước. Người dân bản địa đã từng khẳng định nơi đây đáng mặt Nam Thiên Аệ Nhị Аộng. Nghĩa là  đẹp chỉ sau Hương Tích.

Tam cốc - Bích động

Trục dẫn lối chính là  dòng sông Ngô Аồng. Hà ng trăm thuyửn nhử dẫn du khách luồn lách theo con sông chui qua ba cái hang lớn. Аó là  hang Cả, hang Giữa và  hang Cuối. Riêng hang Cả kéo dà i hơn trăm mét. Những con thuyửn đưa khách và o chiửu sâu của hang động ôm trọn một khúc sông Ngô Аồng. Anh Nghĩa một người chèo thuyửn nói: Nếu mùa nước lên dễ bị mắc trong hang bởi khó tìm đường ra. Аôi khi con người ta bị suy sụp niửm tin và  hy vọng, nhưng sự trầm tĩnh và  thanh thản sẽ mách lối đường ra.

Tam Cốc còn có cái tên là  Xuyên Thúy Аộng do có nhiửu hang động quanh co hiểm trở đẹp như Bồng lai tiên cảnh. Bích Аộng cũng là  một hang đẹp nổi tiếng trên trục đường sông nà y... Tam Cốc đẹp nhưng lại không kém phần hiểm trở, do vậy có thời vua Trần đã chọn nơi đây là m căn cứ để chống giặc Nguyên Mông.

Vậy là  không chỉ thời vua Аinh, Lê mà  đến đời Trần, dòng sông Ngô Аồng cùng với 99 ngọn núi chạy dà i vẫn luôn là  một chiến lũy đem lại nhiửu chiến thắng thần kử³ của ông cha ta.

3. Huyửn thoại vử rừng cây

Vử với Hoa Lư tức là  nói tới Ninh Bình, nơi ghi dấu hà ng ngà n điểm thần kử³ của lịch sử­. Nói đến thà nh Hoa Lư là  nói tới những dãy núi Trường Yên trùng điệp thà nh quách lịch sử­ ngà n năm. Nhắc đến Tam Cốc là  hình dung một chiến lũy đường thủy cũng mang đậm dấu ấn khởi binh ngà n năm. Không thể không nhắc đến những bình nguyên bằng phẳng dẫn đến khu rừng Cúc Phương, một kho tà ng huyửn tích triệu năm.

Cúc phương

Nói đến núi, đến sông thì phải nói đến rừng, bởi lẽ, phía trước cử­a chiến lũy Trường Yên cố đô Hoa Lư là  những dãy núi cùng với con sông Ngô Аồng che chắn. Còn phía sau là  dãy núi của xã Cúc Phương. Аó là  vùng đệm Nho Quan, một cánh rừng núi hiểm trở, căn cứ địa cuối cùng của thà nh quách Hoa Lư.

Cái đẹp thẳm sâu của rừng Cúc Phương với những địa tầng sinh thái bí ẩn thật ra phải nhử và o các dãy núi thấp phía ngoà i cùng những bình nguyên rộng lớn bốn mùa cây trái. Khu rừng nà y rộng trên 2.500ha, gồm ba phần tư là  núi đá vôi, kéo dà i song song nhau như hai tường thà nh khổng lồ... Giữa chúng là  một thung lũng có vùng khí hậu đặc biệt. Cây ở đây lạ lắm, chúng mọc thà nh tầng tầng, lớp lớp cheo leo từ chân các ngọn núi lên tới đỉnh. Với nhiửu cây hiếm, nhiửu loại trên các rừng thế giới đã bị tuyệt chủng, nhưng ở đây vẫn còn.

Nói là  vùng địa căn cứ của cố đô Hoa Lư, bởi lẽ dãy núi của Cúc Phương rất hiểm trở và  điệp trùng với những ngọn núi cao. Hơn nữa từ đây cũng như thà nh Hoa Lư chỉ cách biển chừng 50 đến 60km. Аó là  Vịnh Bắc Bộ. Sự liên hoà n ấy cà ng nói lên sự chọn lựa đô xây thà nh quách và  cung điện của Аinh Tiên Hoà ng có những cơ sở khoa học quân sự. Lẽ dĩ nhiên sau nà y do sự phát triển nhà  Lý đã dựng đô ở Thăng Long muốn mở rộng sự giao lưu cho thuận tiện hơn vử phát triển là m ăn.