Tác giả - tác phẩm

Khúc ca tình mẫu tử khi đối thoại với thời gian

Hà Vinh Tâm 20/11/2024 13:01

Bài thơ “Mẹ” của Đỗ Trung Lai thuộc đề tài quen thuộc nhưng luôn mang sức gợi lớn: đề tài người mẹ. Bài thơ được chọn vào sách giáo khoa Ngữ văn 7 (tập 1, bộ Cánh diều). Xuyên suốt bài thơ là bóng dáng vất vả, tảo tần của người mẹ gắn liền với tình cảm thiêng liêng, sâu đậm mà người con dành cho mẹ. Bằng nét bút tinh tế và nghệ thuật biểu đạt đầy sáng tạo, bài thơ tựa như một khúc ru trầm, nhẹ nhàng mà da diết, chạm đến từng góc khuất trong tâm hồn người đọc.

img_7092.jpg

Lưng mẹ còng rồi
Cau thì vẫn thẳng
Cau - ngọn xanh rờn
Mẹ - đầu bạc trắng

Cau ngày càng cao
Mẹ ngày một thấp
Cau gần với giời
Mẹ thì gần đất!

Ngày con còn bé
Cau mẹ bổ tư
Giờ cau bổ tám
Mẹ còn ngại to!

Một miếng cau khô
Khô gầy như mẹ
Con nâng trên tay
Không cầm được lệ

Ngẩng hỏi giời vậy
- Sao mẹ ta già?
Không một lời đáp
Mây bay về xa./.

(Mẹ -Đỗ Trung Lai)

Bài thơ “Mẹ” của Đỗ Trung Lai thuộc đề tài quen thuộc nhưng luôn mang sức gợi lớn: đề tài người mẹ. Bài thơ được chọn vào sách giáo khoa Ngữ văn 7 (tập 1, bộ Cánh diều). Xuyên suốt bài thơ là bóng dáng vất vả, tảo tần của người mẹ gắn liền với tình cảm thiêng liêng, sâu đậm mà người con dành cho mẹ. Bằng nét bút tinh tế và nghệ thuật biểu đạt đầy sáng tạo, bài thơ tựa như một khúc ru trầm, nhẹ nhàng mà da diết, chạm đến từng góc khuất trong tâm hồn người đọc. Từng câu thơ chảy trôi, vừa dịu dàng, vừa như một lời tâm sự chân thành của người con trước sự “tàn phai” của mẹ!
Tứ thơ của Đỗ Trung Lai được xây dựng như một dòng chảy cảm xúc, từ nỗi nhớ thương về người mẹ sang sự trăn trở, bất lực trước quy luật khắc nghiệt của thời gian. Xoay quanh bài thơ là sự đối lập giữa hình ảnh người mẹ già nua, hao mòn theo thời gian và sự xanh tươi, bền bỉ của cây cau.

Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh giản dị mà sâu lắng: “Lưng mẹ còng rồi/ Cau thì vẫn thẳng”. Đây không chỉ là lời kể đơn thuần mà còn chứa đựng cảm giác ngậm ngùi, xót xa của người con khi nhận ra sự thay đổi của mẹ. Chọn cây cau - hình ảnh mang đậm chất dân gian gắn với tục lệ ăn trầu của người Việt để nói về mẹ là một sự lựa chọn đầy tinh tế và khéo léo của nhà thơ. Bằng cách đối sánh này, Đỗ Trung Lai không chỉ tôn vinh mẹ như một biểu tượng của sự sống, mà còn cho thấy mẹ chính là hiện thân của những giá trị văn hóa truyền thống, của cội nguồn tâm thức, là bóng mát che chở tâm hồn người con.

Một trong những điểm nhấn nghệ thuật nổi bật của bài thơ là sự tương phản. Hình ảnh tương phản giữa cau và mẹ còn là sự đối lập giữa cái vô hạn và cái hữu hạn, giữa sự phát triển mạnh mẽ của thiên nhiên và sự tàn phai của con người. Câu thơ “Cau gần với giời/ Mẹ thì gần đất!” vang lên như một tiếng thở dài nặng trĩu, ẩn chứa sự đau đớn và chua xót của người con trước thực tại phũ phàng. Ở đây, Đỗ Trung Lai đã rất khéo léo khi lựa chọn các chi tiết về hình dáng và màu sắc để đối sánh, làm bật lên sự tương phản giữa sức sống mãnh liệt của cau và sự lụi tàn của mẹ. Cây cau “ngọn xanh rờn” gợi lên sự mạnh mẽ, dẻo dai của tự nhiên, còn mẹ thì “đầu bạc trắng”, dần già đi và yếu đi theo năm tháng. Sự tương phản ấy tạo nên một bức tranh đối lập đầy ám ảnh về sự mong manh của kiếp người, bật lên sự tàn nhẫn của thời gian, gợi lên nỗi đau thầm lặng khi người con nhận ra mẹ đang già đi và dần xa rời thế gian.

Từ hình ảnh đối lập ấy, tứ thơ tiếp tục chuyển sang những kỷ niệm về sự thay đổi của mẹ theo thời gian: “Ngày con còn bé/ Cau mẹ bổ tư/ Giờ cau bổ tám/ Mẹ còn ngại to!”. Hình ảnh “cau mẹ bổ tư” khi con còn nhỏ, rồi “cau bổ tám” khi mẹ đã già vừa gợi nhớ về những kỷ niệm thời thơ ấu của người con, vừa nhấn mạnh sự thay đổi không thể tránh khỏi của mẹ với sự tàn phai của tuổi tác khiến người con càng thêm day dứt, thương mẹ. Cách sử dụng hình ảnh cau như một thước đo thời gian và sức khỏe của mẹ là một nét độc đáo trong tứ thơ của Đỗ Trung Lai. Ở đây, tác giả đã khéo léo lồng ghép những chi tiết quen thuộc trong đời sống vào sự suy ngẫm về thời gian, về sự thay đổi của mẹ. Điều này giúp bài thơ trở nên gần gũi, thân thuộc, nhưng lại chứa đựng những cảm xúc lắng đọng, sâu sắc.

Khi đối diện với sự tàn phai của mẹ, tứ thơ tiếp tục dâng lên thành một nỗi niềm đau đớn, bất lực của người con trước quy luật thời gian: “Một miếng cau khô/ Khô gầy như mẹ/ Con nâng trên tay/ Không cầm được lệ”. Phép so sánh “Khô gầy như mẹ” thật giản dị nhưng chứa đựng bao nỗi đau, xót xa, bao cảm xúc chất chứa. Hình ảnh ẩn dụ “miếng cau khô” đậm chất hiện thực, trở thành điểm nhấn gợi lên dáng người mẹ hao gầy, nhỏ bé, nếm trải bao sương gió cuộc đời nhưng vẫn đầy sự kiên nhẫn, yêu thương. Khi người con nâng miếng cau trên tay, nỗi xót xa trào dâng, những giọt nước mắt không thể kìm nén mà rơi xuống, như dòng cảm xúc tuôn trào không kìm lại được. Ẩn sau hình ảnh ấy là sự thương cảm sâu sắc dành cho mẹ, là nỗi tiếc nuối của người con khi nhận ra rằng thời gian đã vô tình cướp đi sức khỏe và tuổi trẻ của mẹ.

Câu hỏi “Sao mẹ ta già?” vang lên như một lời tự vấn, như một tiếng nấc, một tiếng thở dài gửi vào không trung đầy khắc khoải. Nhịp thơ của bài thơ như nhịp lòng đầy cảm xúc của người con, lúc nhẹ nhàng, lúc nghẹn ngào, đầy nỗi niềm thương cảm. Hình ảnh “mây bay về xa” kết lại bài thơ như một nốt trầm, gợi lên sự xa xôi, cách biệt không thể tránh khỏi giữa mẹ và con khi vòng quay của đời người dần khép lại; đồng thời cũng gợi lên nỗi buồn, sự cô đơn của người con khi phải đối diện với sự ra đi không tránh khỏi của mẹ.
Có thể nói, bằng ngôn ngữ giản dị, hình ảnh gần gũi nhưng chứa đựng chiều sâu cảm xúc và triết lý, nhà thơ Đỗ Trung Lai đã thành công khi viết về tình mẫu tử thiêng liêng. Bài thơ không chỉ gợi lên những cảm xúc đầy xót xa, trăn trở nhưng cũng đầy sâu lắng, thiêng liêng về mẹ mà còn hướng tới cách ứng xử đẹp, đầy nâng niu, xúc động đối với mẹ. Những vần thơ như những tia nắng ấm áp chiếu rọi vào độc giả với lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng sâu sắc: hãy trân trọng mẹ, hãy biết ơn những hi sinh thầm lặng mà mẹ dành cho ta, bởi mẹ chính là miền ký ức tuổi thơ, là bầu trời yêu thương, là cội nguồn tinh thần của mỗi người!

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • “Con rối hát ngoài rừng xa”: Bước chuyển trong hành trình sáng tác của Khải Đơn
    Tác giả Khải Đơn từ lâu đã được biết đến như một cây bút sắc sảo trong địa hạt tản văn, ký và du ký với văn phong giàu chiều sâu nội tâm, sự cô đơn, bản dạng, ký ức và cảm thức di cư. Năm 2025, chị đánh dấu một bước chuyển mới táo bạo khi lần đầu tiên ra mắt độc giả ở thể loại truyện ngắn qua tác phẩm “Con rối hát ngoài rừng xa”. Sách vừa được Nhã Nam giới thiệu tới bạn đọc.
  • Tiểu thuyết “Khi bà nội mặc bikini” ra mắt độc giả Việt
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt độc giả tiểu thuyết thiếu nhi “Khi bà nội mặc bikini” của tác giả Đài Loan Bành Tố Hoa. Với lối viết hóm hỉnh, tác phẩm chuyển tải tinh thần nữ quyền qua lăng kính thiếu nhi, một hướng tiếp cận hiếm gặp nhưng giàu sức gợi.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
Khúc ca tình mẫu tử khi đối thoại với thời gian
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO