Bát nước vối quê nhà

Hanoimoicuoituan| 25/07/2022 06:59

Trước đây, mỗi khi có khách ở xa tới, người dân quê tôi - thôn Đại Lan (xã Duyên Hà, huyện Thanh Trì, Hà Nội) mới uống chè mạn, còn vào ngày thường, người ta chỉ uống nước vối. Không ai biết cây vối trồng ở vùng đất bãi bờ Nam sông Hồng này có từ khi nào. Chỉ biết rằng, từ khi lớn lên, bọn trẻ chúng tôi đã thấy mỗi nhà trồng một hai cây vối bên bờ ao...

Bát nước vối quê nhà
Nước vối, thức uống dân dã quen thuộc của người Việt Nam suốt nhiều đời.

Trồng cây vối không cần đất rộng, chúng chỉ cần được trồng cạnh bụi tre và các loại cây lâu năm khác. Để đón ánh sáng mặt trời, thân cây và cành thường phải vươn ra mặt ao nên mỗi cây đều có dáng huyền rất đẹp. Những cây vối lâu năm thân nứt từng mảng lớn, nổi mốc trắng, xù xì.

Hằng năm, vào đầu tháng Hai âm lịch, khi hoa bưởi trong các vườn nhà rụng xuống thì cây vối bắt đầu ra hoa. Sang tháng Tư, vối bắt đầu ra nụ. Nụ vối thon nhỏ như hạt đậu xanh. Vào sáng sớm ngày Tết Đoan ngọ mùng 5 tháng Năm, lúc mặt trời chưa mọc, người ta hái lá và nụ vối. Người làng bảo, chỉ hái lá và nụ vào khoảng giờ đó thì sau này nấu nước mới ngon. Những nụ còn sót lại sẽ ra quả. Quả vối nhỏ như quả sim, đến tầm tháng Bảy thì chín đỏ, ăn ngọt ngọt chua chua.

Lá vối hái xong cho vào sọt, xung quanh sọt và bên trên phủ lá ráy hoặc lá chuối tươi. Cuộng vối cho vào thúng cái, bên trên phủ vỉ buồm. Lá và nụ ủ 3 - 4 ngày, mở lá chuối thấy nóng tay là lá vối đã chín và cho vào nong phơi khô. Phơi 3 - 4 nắng, thấy giòn tay, người ta cho lá vào giỏ tre để lên gác bếp. Còn cuộng và nụ vối để riêng. Nụ cho vào các vò sành, nút lá chuối khô.

Khi dùng, người ta lấy một lượng lá vối vừa đủ, đem rửa sạch cho vào ấm đất để đun. Và người ta chỉ đun nước vối bằng ấm đất, tôi chưa thấy ai đun bằng nồi nhôm, nồi đồng bao giờ. Đun sôi dăm phút rồi để trên bếp cho nguội dần. Nước vối lần đầu đặc sánh, vàng óng như mật ong, gọi là nước cốt. Người nghiện nước vối, cứ thế rót ra bát sứ hoặc bát đàn để uống, còn phần lớn phải chế thêm nước sôi vào, dùng 3 lần mới bỏ.

Đúc rút từ dân gian cho biết, nước vối uống lành, dễ tiêu hóa, không mất ngủ. Phụ nữ sinh con uống không sôi bụng. Nước vối còn có tác dụng diệt trùng, người xưa dùng nước vối để lau rửa vết thương, các bà mẹ thường đun nước lá vối tắm cho trẻ sơ sinh.

Hằng ngày, ở mỗi nhà, nước vối là loại nước uống chính. Khi có khách đến chơi, nếu hết nước vối, các cụ mới pha nụ vối cho nhanh. Nụ vối cho vào một cái lồng nhỏ đan bằng tre, hoặc một cái túi nhỏ may bằng vải phin trắng rồi cho vào ấm tích để hãm. Khi rót nước, lồng tre và túi vải ngăn không cho nụ vối chảy vào chén.

Bát nước vối quê nhà

Ấm đất và bát nước vối từ bao đời nay đã trở nên vô cùng thân thuộc với người dân quê tôi. Mỗi năm, vào cữ tháng Một, tháng Chạp, từ khi trời tờ mờ sương, người làng tôi đã ra đồng để đập đất gieo ngô. Buổi chiều, khi sương buông, mọi người mới lục tục trở về nhà. Khi ra đồng, người ta mang theo cơm bột ngô để ăn, và trong đồ ăn, thể nào cũng có ấm nước vối. Ngoài ra, vào lúc nông nhàn, các ông các bà lại gặp nhau trò chuyện, bao giờ cũng mời nhau bát nước vối. Uống mãi thành quen, người ta có thể bình phẩm, nước vối nhà này phơi và bảo quản khéo, nước có vị ngọt và bùi; còn nhà kia, nước uống có mùi ngai ngái.

Nhưng rồi cuộc sống mấy chục năm qua có nhiều đổi thay. Các ao hồ bị san lấp dần, tiện tay người ta chặt luôn các cây vối. Cảnh cũ dẫu không còn, nhưng lạ thay, bát nước vối gắn bó với tôi từ thuở thiếu thời đã gợi tôi nhớ lại cuộc sống đạm bạc nơi quê hương trước đây. Tháng trước về quê, tôi tìm mua mấy lạng nụ vối, một người làng bảo: “Bây giờ cả làng chẳng còn cây vối nào. Ông đi qua đê, vào nhà ông Ca làng Tương Chúc (xã Ngũ Hiệp), còn một cây vối to lắm. Không biết ông có bán nụ vối không?”. Ngần ngừ mấy giây, người đó nói tiếp: “Làng sang năm lên phố rồi, bây giờ người ta uống chè Thái Nguyên cho tiện ông ạ!”.

Tôi cũng tìm đến nhà ông Nhì Uyên, năm nay gần 90 tuổi, ở xóm Một, thôn Đại Lan, là người vẫn giữ được cái thú uống nước vối. Gần đây, ông kỳ công thu hái cây vối “bỏ hoang” ở làng Vạn Phúc bên cạnh và tặng tôi món "đặc sản" để gửi cho con đang ở Hàn Quốc. Cầm món quà dân dã, tôi chợt nghĩ, trong những năm gần đây, nhiều giá trị về ăn uống đã được khôi phục. Tại nhiều nhà hàng và các quán nước bên đường, cùng với trà nóng, trà đá, các loại nước có ga, nay có thêm nước vối đá được khách ưa dùng. Tại khắp các chợ ở Hà Nội, đâu cũng có hàng bán lá vối tươi. Khác với xưa, lá vối ngày nay không được ủ phơi nên khi uống, khách tinh ý vẫn thấy có mùi khác lạ.

Bâng khuâng nghĩ lại chuyện uống của làng thay đổi theo thời gian khiến tôi xúc động. Dù sao, không ít người hôm nay vẫn còn lưu luyến một nét hồn cốt của thời đã qua, một thói quen mộc mạc đáng quý có từ nghìn đời.

(0) Bình luận
  • Họa mi vương vấn
    Chọn cho mình một góc quán cà phê ngoài trời, tôi nhìn dọc theo Phố sách Hà Nội. Vài ba người có lẽ là khách du lịch đang thích thú chụp ảnh và lựa sách, thi thoảng so vai, sửa lại khăn choàng khi có cơn gió ngang qua.
  • Thân thương căn bếp mùa đông
    Ngoài kia, gió mùa Đông Bắc ào ạt tìm về, bập bùng trên mái tôn, hun hút luồn vào khe cửa. Những chiếc lá cuối thu lặng lẽ buông mình. Đất trời hanh hao đón một mùa đông mới. Chị em tôi chui ra khỏi chăn chờ mẹ tìm quần áo ấm.
  • Phố cũ
    Chiều. Làn gió se lạnh vời vợi dọc theo những con phố. Gió về cuốn đi cái oi nồng của những ngày nắng hanh hao. Bỗng vòng xe vô tình rẽ vào phố cũ. Lâu lắm không về phố, hình như đã không còn cảm giác thân thuộc ngày nào. Phố cũ hiện ra trước mặt là lạ, quen quen…
  • Yêu Hà Nội từ những trang văn
    Dẫu không sinh ra và lớn lên ở Hà Nội nhưng tôi yêu Hà Nội tha thiết. Tình yêu này có lẽ đã có trong tôi từ khi còn thơ bé. Thuở ấy, Hà Nội còn là giấc mơ xa xỉ với một đứa trẻ suốt ngày quanh quẩn bên ruộng đồng vườn tược, bên những dòng sông tít tắp miền Tây Nam Bộ xa xôi.
  • Cô giáo chủ nhiệm mới
    Ngày đầu tiên tới trường luôn là ngày hồi hộp nhất trong cả năm học. Nhưng đối với Hà, cứ nghĩ đến việc phải từ bỏ mọi sự thoải mái trong những ngày hè để lê người đi học là thấy ngại.
  • Có phải em, mùa thu…
    Bầu trời hôm nay như rộng hơn, mây như xanh hơn, gió như thanh mát hơn, mênh mang đến tận cùng. Gió cuối hạ lang thang đầu dãy phố, la đà trên vòm phượng xanh biếc còn sót lại những bông hoa cuối mùa bừng lên rực rỡ. Có phải em, mùa thu…!
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • [Podcast] Truyện ngắn: Xa - gần & tình yêu
    Reng. Reng. Reng. Là tiếng chuông điện thoại chứ không phải báo thức. Thơ giật mình, một lo lắng vơ vẩn cồn lên. Từ ngày ba mất, cô vốn sợ những tiếng chuông điện thoại vào những giờ bất thường, sáng sớm hoặc là tối khuya. Nhìn thấy số của Yên, Thơ hơi bất ngờ. Chưa bao giờ cô ấy gọi cho cô vào giờ này...
  • "Đám cưới chuột" lên sân khấu xiếc
    Chiều 13/12, Nhà hát Nghệ thuật xiếc và tạp kỹ Hà Nội đã tổ chức họp báo, giới thiệu vở diễn "Đám cưới chuột", vở diễn lấy cảm hứng từ bức tranh dân gian Đông Hồ chuẩn bị ra mắt khán giả...
  • Phi công Nguyễn Đức Soát ra mắt sách kể chuyện hồi ức “đời bay”
    Hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1944 – 22/12/2024), Nhà xuất bản Trẻ ra mắt bạn đọc cuốn sách “Bầu trời - Trường đại học của tôi” của Trung tướng Nguyễn Đức Soát.
  • Lịch nghỉ học kỳ I và nghỉ Tết Dương lịch 2025 của học sinh
    Bộ GD&ĐT đã công bố lịch nghỉ Tết dương lịch năm 2025 và lịch nghỉ học kỳ một của học sinh cả nước.
  • Cơ sở định vị mục tiêu, vận hội lịch sử đưa đất nước bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
    Tổng Bí thư Tô Lâm trong các bài viết, bài nói gần đây đã nhấn mạnh đây là thời điểm Việt Nam “hội tụ” tổng hòa các lợi thế, sức mạnh để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc tiếp sau kỷ nguyên độc lập, tự do, xây dựng chủ nghĩa xã hội và kỷ nguyên đổi mới. Đồng chí Tổng Bí thư đã chỉ rõ cơ sở định vị mục tiêu, vận hội lịch sử đưa đất nước bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Đừng bỏ lỡ
Bát nước vối quê nhà
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO