Tác giả - tác phẩm

“Vực trắng” đường gươm sắc trong hành trình sáng tạo của Lữ Mai

Nguyễn Thị Hương Giang 06:31 11/08/2024

Trên hành trình sáng tạo của Lữ Mai, đến “Vực trắng” có điều gì mới hơn những điều đã mới trong chị? Có thể là một không gian, hoặc nhiều hơn thế nhưng vẫn là thế giới của núi rừng, phố thị, người lính như cách mà chị vài năm gần đây “đóng đinh” vào phần lớn bạn đọc của mình? Nghĩ mãi, cuối cùng tôi cũng vỡ lẽ ra, “Vực trắng” ấy còn có thể là “vực” của những mảnh hồn được ghép lại: “Từng mảng khăn xô/ ghép nên mặt ta/ rất rõ” (Đi lạc). Vực cứ đứng đấy, hiện hữu, đau và yên, để “trắng” chuyển động, ấy là điều mới và khác trong tập này của chị.

l_1012262640_lm1.jpg
Nhà thơ Lữ Mai.

“Vực trắng” của Lữ Mai gồm 54 bài thơ, được chia làm 6 phần: Từ núi, Đi lạc, Nói bằng gai sắc, Trở về chạng vạng, Gửi Huế và Cánh tàn bừng giấc. Thực ra, đọc kĩ một chút ta sẽ thấy tên các phần chính là sự tiếp nối cho một hành trình tuyến tính của thời gian và tâm lý: hành trình từ núi mà đi lạc, trong tình thế lạc ấy người nói bằng gai sắc, bằng đau đớn. Và sau cuộc tìm kiếm lối thoát đau đớn ấy, người đã trở về trong chạng vạng. Lắng trong tâm tư, kẻ lữ hành nhớ hoài kỉ niệm sâu sắc với Huế và sau cùng là một cuộc hồi sinh, bừng giấc của cánh tàn để khép lại và để mở ra. Mặc dù tuyến tính nhưng phản ánh đủ đầy ý thức, phẩm chất của người sáng tạo. Ấy là Lữ Mai luôn và đang dụng sức mạnh của “linh giác” để nhìn sâu vào thế giới, khiến tất cả những vực núi, vực người trở mình sinh động, độc đáo, màu nhiệm, nhưng vẫn rất tự nhiên như thuộc tính nguyên sơ của nó.

bia-sach-1.jpg

Vực trắng là vực của thiên nhiên. Điều này đúng. Xuyên suốt tập thơ là những bức tranh quen mà lạ. Từ núi là điểm khởi nguồn, từ vực trắng mà xuất phát, ta đến với “con đường ma mị”, nơi “trà sơn cước non mềm mở búp”, “mỏm núi tím”; từ núi biết mây mang bóng dáng tàn tro; từ núi mà đến gió đèo trinh nguyên bịn rịn, suối cạn chân đồi, bí ngô lăn lóc gầm sàn; từ núi đến với Sài Gòn xa xôi, đêm sông Hồng chật sương, phố chật đèn, phố nhà binh; từ núi dừng ở Huế mà vẽ:

nghe từ mây khói
khe khẽ run trong vắt dấu hài
bức tranh ấy nào ai vẽ nổi
dòng Hương lặng lờ
toan thở xanh sâu
(Vẽ)

Đáng chú ý là hệ thống động từ được tác giả đặt vào cảnh vật, tạo tình thế cho thiên nhiên để sự vật ấy có một sự sống, một tinh thần, một tình cảm,… cựa quậy và run rẩy. Ví như “bầy trăng say ngủ”, “mây khói khe khẽ run”, “sỏi đá reo tiếng mèo rừng”, “suối bắt đầu bập bẹ”, “đất nấc vào sâu trũng những giấc mơ”, “mặt lá say đỏ dại sang chiều”, “trà nguội lãng quên hò hẹn”, “đôi hài rêu bật khóc”,… Lữ Mai đã đưa người đọc đến những địa danh thật xa nhưng cũng lắm khi kéo ta về gần với những nơi chốn gần gụi, thân thuộc như chợ, ngõ quen, phố nhà binh, nhà mẹ... Có thể tất cả đều là hoặc không là “chuyến du hành tưởng tượng” nhưng từ chính những “chuyến đi thoát cơn trầm mặc” ấy mà ta dễ dàng thấy thiên nhiên trong thơ chị đầy sức sống, luôn có điều gì nóng rẫy, sáng nét và nổi bật. Đó không là những điều đã phong kín bấy lâu, không là những cách thể hiện thường thấy xưa nay mà được nhìn bởi đôi mắt tinh tế, nhạy cảm, luôn như “sương vừa hé mắt” thanh khiết, tươi mới.
Vực trắng là vực người. Đọc tập thơ độc giả sẽ bắt gặp những thân phận người mà trên hành trình “từ núi” đến “cánh tàn bừng giấc” lắm ưu tư nỗi niềm. Những nhân vật trữ tình và chủ thể “ta”, “mình” như luôn đứng sau một lép cửa, quan sát sâu, xúc động và viết:

lại nghe tiếng người trong đất
đất nấc vào sâu trũng những giấc mơ
biết phải nói gì
đồi núi sông hồ
vết thương vừa mở
(Ngược gió)
người săn mây quên lãng mọi nguyên do
giữ toàn điều mộng tưởng
(Vực trắng)
vẫn gặp những người con gái thêu khăn
rút từng sợi bình minh se chỉ đỏ
(Ngỏ cùng sông)
những bóng người tìm nhau thôi run rẩy
nhẹ hơn bóng núi
và bay
(Từ núi)
cô gái Dao Tiền ít nói
thả nụ cười sau nhịp bước rung reng
(Hò hẹn)
mẹ bạn trò chuyện cùng lửa
sáng phơ phất lau rừng
niềm khúc khuỷu trũng buồn đáy mắt
(Từ Khuổi My)

Như mở hết những vết thương của kiếp người, nhà thơ bước vào và cố gắng nhập cuộc như là vết thương của mình mà nức nở. Thành công của chị là biết cách bộc lộ cảm giác siêu nghiệm ấy bằng ngôn ngữ khác biệt, không sáo mòn, giả tạo mà chân thực sinh động. Tưởng như khách thể hóa đối tượng sẽ không đau buốt nhưng chính chị đã đau như một lẽ đã tồn tại từ sâu thẳm trong hồn.
Với ý thức của người nghệ sĩ, thêm nội lực tài hoa chữ, căng tràn thêm những thăng hoa về mặt cảm xúc, Lữ Mai không để mình đi lạc hay rơi vào bi lụy. Cách chị nhận thức mình “lạc” như phủ định của phủ định, là một cách ý thức cao độ về chính mình để hiểu rất rõ ta là ai. “Trò chơi Ma sói” ấy thế mà không ngẫu nhiên đặt đầu phần đi lạc, và “Bình minh” không tình cờ mà đặt cuối cùng của tập thơ. Sự sắp đặt đầy dụng ý ấy cho bạn đọc ngẫm về một hiện thực và lẽ sống:

cuối trò
thiện cũng chết mà ác thì cũng chết
chiến thắng thuộc về vẻ mặt thơ ngây
bởi họ chọn tin vào những điều rất dở
đầu tiên
là lãng quên con sói ở trong mình.
(Trò chơi Ma sói)

Lữ Mai từng chia sẻ: “Nghiệp chữ nhọc nhằn nhưng cao hơn tất cả đó là hạnh phúc. Trên cánh đồng chữ nghĩa, tôi tìm được chính mình”. Đọc thơ chị, độc giả cũng dễ thấy được những chính mình trong đó. Trước một thế giới nghệ thuật đậm tính siêu thực được tạo bởi tư duy thẩm mỹ khác lạ, thơ chị mở ra nhiều chiều, nhiều cách gợi khác nhau, nhưng một cảm giác thân thuộc luôn hiện hữu - điều mà có thể dùng ngay bằng cách diễn đạt của chị để gọi tên đó là linh giác. Linh giác đi đến cùng là tiếng nói bên trong mách bảo chỉ dẫn con người sống một đời sống đơn giản, đẹp và tự nhiên. Nhưng ở Lữ Mai, linh giác còn gắn liền với quan niệm về thế giới, về con người và về cái đẹp. Sống thực với linh giác, đồng nghĩa với tự do khám phá, chiếm lĩnh thế giới. Dẫu là linh giác của người, vật hay bất kì đối tượng nào, “Vực trắng” vẫn thuộc về đôi mắt nhìn tinh tế, một tư duy sâu sắc và tâm hồn nhạy cảm của nhà thơ:

khi nàng đã không còn nhớ nổi
khi tình yêu rơi bằng đôi cánh của mình
linh giác sẽ theo trăng
khúc nhạc trắng vào mây khói
(Bạch quyên)
cánh đồng tháng năm oai oải
tiếng cuốc đầy linh giác
(Nhà mẹ)
những bậc thềm cũng biết mến khách xa
cũng linh giác trước đau buồn hờn tủi
(Bậc thềm Đá Bia)

“Vực trắng” của Lữ Mai dẫn người đọc đi vào thế giới nhiều sắc màu, nơi có sự dẫn dắt không chỉ của bản năng, vô thức mà còn là những cảm giác linh ứng, không thể giải thích, cắt nghĩa nhưng chắc chắn là sự thăng hoa “cơn nhiệt hứng của tâm hồn”. Ấy là sự chuyên nghiệp của người viết và những trăn trở của người nghệ sĩ đích thực. Trong không gian tưởng như vô trùng ấy ta thấy được những chuyển động rõ rệt về hành trình sáng tạo của đóa bạch mai ở phố nhà binh. Dù là cơn mê hay ác mộng khiến con người ngộp thở, người nghệ sĩ vẫn khát khao sáng tạo, khám phá và đổi mới chính mình.

Nhà phê bình Văn Giá từng viết: “Nhất quán và đa dạng chính là phẩm chất để định giá một tác giả. Vậy nên, những nghệ sĩ có ý thức cao về nghề bao giờ cũng đi theo tinh thần này. Họ không ngừng nới rộng, đào sâu, làm khác những gì mình đã có. Kết quả cuối cùng là vẫn một phong cách ấy, nhưng luôn được làm đầy lên, phong nhiêu hơn, đa sắc hơn cả về lối viết và tư tưởng”. Điều này rất đúng với Lữ Mai. Với “Vực trắng”, Lữ Mai đã một lần nữa vạch thêm một đường gươm sắc bén trên hành trình sáng tạo nghệ thuật của mình, về thiên nhiên về con người và về quan niệm sống, sáng tạo của mình. Là Lữ Mai mà không thể là ai khác./.

Bài liên quan
  • Khám phá vẻ đẹp từ sự biến hóa đa dạng của tiếng Việt
    NXB Trẻ vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách “Tiếng Việt - Lắt léo và lịch lãm” của nhà thơ Lê Minh Quốc. Tác phẩm mới nhất thuộc bộ sách “Tiếng Việt giàu đẹp” này giúp bạn đọc khám phá vẻ đẹp từ sự biến hóa đa dạng của tiếng Việt qua nhiều bối cảnh giao tiếp sinh động, từ văn chương đến đời thường, từ đó biết cách làm giàu ngôn ngữ giao tiếp của chính mình để sử dụng trong cuộc sống.
(0) Bình luận
  • Muôn màu thơ thiếu nhi chào mừng Ngày thơ Việt Nam 2025
    Chào mừng Ngày thơ Việt Nam 2025, Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu nhiều tập thơ thiếu nhi mới của các nhà thơ nhiều thế hệ. Đó là tuyển tập như "Đỗ trắng, đỗ đen" (Phạm Hổ), "Viết trên lá mới" (Lê Minh Quốc), "Cháu là cổ tích" (Đoàn Vị Thượng), "Chú dế đêm trăng" (Mai Quyên), "Hạt bắp vỗ tay" (Nguyễn Thánh Ngã), "Trắng mây tóc mẹ" (Trương Anh Tú), "Một cái ôm thật to" (Hoàng Ngọc Diệp)... Những tập thơ trong trẻo, ấm áp cùng minh họa màu sống động sẽ góp phần nuôi dưỡng tâm hồn, bồi đắp ngôn ngữ tiếng Việt giàu đẹp cho các bạn nhỏ.
  • Nhà văn Phan Thị Vàng Anh tái ngộ bạn đọc với "Chuyện nhà Tí"
    Mùa xuân này, nhà văn Phan Thị Vàng Anh tái ngộ bạn đọc với tập truyện ngắn - tản văn Chuyện nhà Tí (và chuyện nhiều nhà khác). Tập sách vừa ra mắt, đánh dấu sự trở lại của một trong những cây bút được yêu thích nhất trong văn chương Việt Nam đương đại. Tác phẩm nhẹ nhàng ghi lại những câu chuyện đời thường với lối viết tinh tế, làm nổi bật những điều quen thuộc trong cuộc sống qua một góc nhìn mới mẻ.
  • Xuân về, trò chuyện với tác giả “Mùa xuân, làng lúa làng hoa”
    “Lúa ơi thơm ngát cho em hát cùng người/ Bởi lúa yêu cuộc đời nên xanh thắm tươi ruộng đồng/ Sóng lấp lánh mặt hồ cho hoa em ngào ngạt/ Hương hoa bay dào dạt/ Làng hoa em gọi mùa - Mùa xuân...”
  • Khám phá địa danh lịch sử, văn hoá qua bộ sách song ngữ "Hà Nội - Sài Gòn du ký"
    Bộ sách song ngữ Hà Nội - Sài Gòn du ký là bộ sách độc đáo kết hợp giữa yếu tố du ký, tranh truyện, mang đến cho độc giả một hành trình thú vị khám phá vẻ đẹp và văn hóa đặc sắc của hai thành phố nổi tiếng nhất Việt Nam: Hà Nội và Sài Gòn.
  • “Dạ thưa, xứ Huế bây chừ”: Góc nhìn trữ tình và chân thực về xứ Huế
    Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách “Dạ thưa, xứ Huế bây chừ”. Đây là tác phẩm mới nhất trong sê-ri sách du lịch, được viết bởi tác giả Nguyễn Thái Bình cùng với nhóm biên soạn. “Dạ thưa, xứ Huế bây chừ” không chỉ đơn thuần là một cuốn du ký, mà còn là một bộ bách khoa toàn thư mini về Huế - một trong những địa danh văn hóa đặc sắc của Việt Nam.
  • GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính: “Người không cũ” của Hà Nội
    GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính đã dành cả cuộc đời của mình cho kiến trúc, dành tình yêu cho Hà Nội - mảnh đất ông sinh ra và lớn lên. Sau khi tốt nghiệp Đại học kiến trúc Matxcơva năm 1967 và bảo vệ luận án Phó tiến sĩ kiến trúc về di sản và trùng tu năm 1977, ông trở về nước. 20 năm giữ chức Giám đốc Trung tâm thiết kế và tu bổ di tích Trung ương (nay là Viện Bảo tồn di tích), Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia, Phó Chủ tịch Hội kiến trúc sư Việt Nam,… ông đã dành trọn kiến thức, tâm huyết cho công tác bảo tồn, trùng tu di tích để gìn giữ và phát huy những di sản cha ông. Giải thưởng Lớn, Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội, năm 2024 vinh danh GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính như khẳng định lại những đóng góp của ông trong suốt hơn nửa thế kỉ qua.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Đình Hiệp - nét xưa bên dòng sông Đáy
    Làng Hạ Hiệp (tên gọi cổ xưa là kẻ Hiệp), xã Liên Hiệp, huyện Phúc Thọ là một trong số ít những ngôi làng Việt cổ nằm bên hữu ngạn sông Đáy còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc của xứ Đoài nói riêng và của đồng bằng Bắc Bộ nói chung. Trong đó nổi bật là ngôi đình cổ kính, linh thiêng thờ Thành hoàng Hoàng Đạo - một danh tướng nổi tiếng của Hai Bà Trưng.
  • [Podcast] Đậm nét thanh lịch trong Tết Nguyên tiêu của người Hà Nội
    Người xưa có câu "Cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng" để nói về tầm quan trọng của Tết Nguyên tiêu – một ngày lễ trọng trong năm của văn hóa truyền thống Việt. Chính vì vậy, vào Rằm tháng Giêng hầu hết các gia đình đều chuẩn bị chu đáo để làm lễ. Đi lễ đền, chùa ngày rằm không chỉ là việc gìn giữ nét đẹp truyền thống của người Việt mà còn của người Tràng An – Hà Nội nói riêng. Sự thanh lịch văn minh của người Hà Nội được thể hiện qua những nét ứng xử đẹp khi đến lễ chùa, hay sắp mâm cỗ cúng vào ngày Rằm tháng Giêng. Trong chuyên mục “Chuyện người Hà Nội” ngày hôm nay cúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về phong tục ăn Tết nguyên tiêu của người Hà Nội.
  • Tân binh Thị xã Sơn Tây lên đường nhập ngũ với ý chí, hành trang của Thủ đô anh hùng
    Đại diện cho hơn 100 tân binh thị xã Sơn Tây lên đường làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an Nhân dân năm 2025, công dân Nguyễn Duy Long đã hứa: Tiếp tục phát huy truyền thống quê hương Sơn Tây – Thủ đô anh hùng, luôn sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ Đảng, Nhà nước, Quân đội, Công an và nhân dân giao phó.
  • Soobin Hoàng Sơn nhận ba đề cử giải Cống hiến lần thứ 19 năm 2025
    Ban tổ chức Giải Cống hiến lần 19 năm 2025 vừa chính thức công bố đề cử vào chiều 13/2/2025 trên cả 2 hệ thống giải là Giải Âm nhạc Cống hiến và Giải Thể thao Cống hiến; đồng thời mở cổng bình chọn cho công chúng, để cùng với lá phiếu của các nhà báo, tìm ra những chủ nhân Cống hiến mùa giải năm nay.
  • Ngành giáo dục Hoàn Kiếm tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong trường học
    Giáo dục là một trong những lĩnh vực được ưu tiên trong Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, hướng đến xây dựng một nền giáo dục mở. Để nâng cao chất lượng giáo dục, Hà Nội nói chung và quận Hoàn Kiếm nói riêng đã chủ động tiên phong tham gia và nắm bắt cơ hội từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và đào tạo hướng đến chuyển đổi số toàn diện.
Đừng bỏ lỡ
“Vực trắng” đường gươm sắc trong hành trình sáng tạo của Lữ Mai
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO