Lý luận - phê bình

Vừa tỉnh vừa mê với “Thuốc mê” của Thâm Tâm

Nhà thơ Nguyễn Quang Hưng 11:08 04/07/2024

Câu chuyện mỏng mảnh, ngắn gọn, mà nhà thơ Thâm Tâm gợi ra được những sắc thái ly kỳ, hồi hộp. Nhưng vừa ngả theo hướng truyện phiêu lưu, điều tra, lại vừa gài được chất tình của chuyện yêu đương quyến luyến nam nữ, mà không ngả ngớn, “sến sẩm” ướt át. Liên tưởng trong đời sống hiện đại hôm nay, tiểu thuyết “Thuốc mê” vẫn nhắc hỏi ta về việc sống như thế nào cho ra con người, giữa biết bao nhiêu áp lực và ràng buộc.

thuoc-me-tham-tam.jpg

1. Đọc, cảm nhận được cái tình thật của con người thương mến, lưỡng lự, dằn vặt trước tình yêu song hành với tội lỗi, với nguy cơ đánh mất bản thân. Nhưng cũng mở ra những ngẫm ngợi, triết lý và ẩn ý trong sự nhắn nhủ người ta nên sống thế nào cho đàng hoàng, đứng đắn, lương thiện ở đời. Ấy là cái tài sáng tạo của người viết khi phác thảo cốt truyện, dụng công tháo lắp trong điều hòa mạch truyện và trau chuốt ngôn ngữ, văn phong.

Đó là vài cảm nhận khi đọc tiểu thuyết ngắn “Thuốc mê” của nhà thơ Thâm Tâm từng xuất bản trước năm 1945, thời gian qua được Công ty Linh Lan Books và NXB Lao động ấn hành, đưa trở lại bạn đọc hôm nay. Từ đây vừa hé mở thêm về văn tài của một nhà thơ tài hoa, cũng trình lại cho công chúng một ví dụ độc đáo của lao động nhà văn trong vòng xoay tìm tòi sáng tác cá nhân - nắm bắt xu hướng sáng tạo của đời sống văn chương và đồng nghiệp - tìm hiểu thị hiếu độc giả.

2. Chia sẻ từ ông Nguyễn Tuấn Khoa (con trai nhà thơ) và PGS. TS Ngô Văn Giá cho thấy, Thâm Tâm là người ham học hỏi, thích thử sức với những thể loại, chủ đề mới. Đồng thời trong quãng những năm nửa cuối thập niên 30, mấy năm đầu thập niên 40 của thế kỷ XX, Thâm Tâm cùng một số đồng nghiệp đã bước vào nghề viết và hoạt động văn chương như những người viết chuyên nghiệp, vừa để thỏa đam mê sáng tác vừa để mưu sinh. Nhiều tác phẩm song hành với quá trình làm văn, làm báo của nhóm các thi nhân, văn nhân khi ấy, là sự phản chiếu nhất định mối quan hệ người viết - người đọc qua việc sáng tác, phục vụ khách hàng bằng hàng hóa văn chương trong cơ chế đã mang tính thị trường thời bấy giờ. Cùng với đó, cũng phản chiếu tác động qua lại giữa những người cầm bút cùng thời hoặc chênh nhau chút ít trong ý tưởng, đề tài, sự ảnh hưởng và có thể cả cạnh tranh, đua tài sáng tạo.

Nhìn rộng ra, trong đời sống văn chương nước nhà những năm trước 1945, xuất hiện những sáng tác về các nội dung yêu đương lãng mạn, lại có những tác phẩm mang tính luận đề, hướng về mục đích răn dạy đạo lý, nhắc nhở thanh niên sửa sang đạo đức, lối sống như các sáng tác của một số nhà văn trong nhóm Tự Lực văn đoàn. Có loạt tác phẩm mang màu sắc trinh thám, phiêu lưu, ký sự ly kỳ và còn mang cả chất rùng rợn… Và người viết trẻ Thâm Tâm, khả năng cao, đã có những lắng đọng từ trước, những tham khảo nhất định từ các bậc đàn anh đó, cũng như từ người bạn tâm giao Trần Huyền Trân, để sáng tác nên tác phẩm “Thuốc mê” đặc sắc của mình.

3. Câu chuyện “Thuốc mê” của Thâm Tâm bắt đầu từ cuộc rời làng quê Lữ Xá êm đềm của Tý - cô gái bán lụa. Tưởng chừng cô lên chợ Bái để bày hàng như lẽ thường. Nhưng không, chuyến đi của cô gắn với một tập tục… khủng khiếp! Mỗi năm, người con gái được chọn của làng Lữ Xá phải dùng thuốc mê làm đắm say lú lẫn rồi sau đó là dùng thuốc độc để hại một mạng trai ở nơi khác, làng khác. Rồi cô phải trở về làng để báo cáo trước một thời hạn nhất định. Nếu không thực hiện được việc này, thì chính người con gái đó sẽ phải chịu hậu quả thảm khốc do người làng bí mật đi theo, giám sát và… ra tay. Ngôi làng Lữ Xá ấy lại có sự ràng buộc mang tính bắt buộc đối với những người được giao đi làm cái nhiệm vụ… hại người đó, là bởi, trước kia từng có tiền lệ, nếu không hại được người làng khác, thì cả làng sẽ gặp tai họa. Nếu hại được người, thì đời sống, mọi công lên việc xuống của người làng diễn ra bình thường, và người con gái đi làm việc ác kia sẽ lập gia đình êm xuôi như bao nhà khác.

Những lý do quái đản ấy đưa đẩy bước chân người con gái để theo đó mà mọc lên những mầm mống của tội ác, những nguy cơ nhiễu loạn đời sống và lòng người do hủ tục hôn ám bao đời. Và từ đây những rắc rối cứ theo nhau nảy sinh. Tác giả đẩy những mâu thuẫn, xung đột của câu chuyện ngày càng cao khi đối chọi giữa tình yêu với cô gái bán lụa và tình bạn của những người nam giới; giữa lý trí kìm hãm dục vọng để giữ gìn bản thân với niềm yêu đắm đuối dẫn đến buông thả; giữa tình cảm gia đình thắm thiết với sự rắp tâm còn lẩn khuất trong kẻ manh tâm gây tội; thậm chí là mâu thuẫn của chính người con gái đi làm việc ác khi trong thâm tâm vẫn le lói tính thiện và sự ân hận…

Chuyện tình của cô bán lụa với anh chàng thư sinh nọ ăn phải miếng trầu bùa mê thuốc lú cứ bị giằng néo, dan díu, dây dưa không dứt. Để rồi qua những sự vụ cãi vã, thề bồi, tranh đua, ẩu đả, trốn tránh, đau ốm tương tư ngơ ngơ ngẩn ngẩn… cũng đã phải dẫn đến một kết thúc khá bất ngờ. Một kết cục bi thương nhưng cũng hợp lý cho sự triệt tiêu cái mầm họa hại người, hại mình từ hủ tục ác nghiệt của ngôi làng kia gieo nên. Ở đây, người đọc thấy tác giả Thâm Tâm thể hiện sự dũng cảm và kiên quyết của mình khi không cho các nhân vật tìm lấy một kết quả thỏa hiệp, để cho êm xuôi mọi bề và hài lòng bạn đọc bằng tình yêu êm ái. Mà một cái chết buộc phải xảy ra trên cao trào sự việc, khiến cho người trong cuộc tỉnh ngộ, dù đau đớn, và người đọc cũng phải thấy chạnh lòng.

Một lời nhắc, một bài học vẫn còn lơ lửng sau khi khép lại câu chuyện. Rằng hãy sống nhân, sống thiện, sống lành. Đừng vì một lợi ích chính đáng nào đó như sự yên ấm, thanh bình mà lại đi làm việc ác. Như vậy thì rõ ràng cái hiệu quả thanh bình, yên ấm kia cũng đâu còn chính đáng nữa. Và từ cá nhân cho đến một cộng đồng nào đó, cũng không xứng đáng được hưởng niềm hạnh phúc được bảo đảm bằng mầm đen của hành vi ác hại. Tiểu thuyết “Thuốc mê” của Thâm Tâm đặt trong bối cảnh đầu những năm 1940, dường như cũng nằm trong dụng ý sáng tác của tác giả, lan truyền những quan điểm tiến bộ, những suy nghĩ văn minh, chống lại những hủ tục của đời sống cũ. Liên tưởng trong đời sống hiện đại hôm nay, cũng vẫn nhắc hỏi ta về việc sống như thế nào cho ra con người, khi ở giữa biết bao nhiêu áp lực và ràng buộc./.

Theo ông Nguyễn Tuấn Khoa, từ sự giúp đỡ, động viên của các nhà văn, nhà nghiên cứu, bạn bè, gia đình đã tìm kiếm, sưu tầm được nhiều truyện ngắn, truyện vừa, kịch ngắn của Thâm Tâm đăng trên các ấn phẩm Tiểu thuyết thứ bảy, Phổ thông bán nguyệt san, Truyền bá những năm trước 1945. Rất may mắn, ông Khoa cho biết, trong đó có bản gốc tiểu thuyết “Thuốc mê” in trong Phổ thông bán nguyệt san số 133 ngày 16/6/1943. Cũng theo ông Khoa, hai tiểu thuyết “Thuốc mê” và “Nỗi ân hận dài” của nhà thơ Thâm Tâm từng được in lại vài lần từ năm 1970 ở Sài Gòn, và năm 1989 tại NXB Long An…

Bài liên quan
  • Thêm một nỗi niềm cho Tây Bắc
    Trước khi đọc “Ta còn em Tây Bắc” của Nguyễn Việt Chiến, tôi tự hỏi: đây là bài thơ viết về điều còn lại của “ta” hay là bài thơ ngợi ca Tây Bắc? Nhưng có lẽ, bài thơ không đơn thuần gợi mở chừng ấy cách nghĩ.
(0) Bình luận
  • “Con đường tương lai ” – Hành trình trí tuệ nối dài khát vọng Việt
    Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, ngày 19/6, tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội, Viện Nhân học Văn hóa, Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường kết hợp với Sàn văn hóa Học và Đọc Việt Nam, Nhà xuất bản Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo khoa học đánh giá tập 1 và định hướng tập tiếp theo của dự án sách “Con đường tương lai”.
  • Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc”
    Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam tổ chức Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc” tại Thành phố Huế.
  • Thơ Lữ Hồng - vị buồn dưới một đồng cỏ thơm
    Tình yêu trong thơ Lữ Hồng không ồn ào hay cháy lửa. Nó là thứ tình thì thầm, âm ỉ từ bên trong, càng đọc càng cảm nhận được sự đằm sâu, nồng nàn và chân thật. Đó không chỉ là cảm xúc của một cô gái trẻ lần đầu biết yêu mà là tâm hồn của người phụ nữ đã trải qua những mất mát thấu hiểu lặng im và khát vọng được yêu trọn vẹn.
  • Nguyễn Chính và những trăn trở “nắng đã qua thu”
    “Nắng đã qua thu” là tập thơ thứ 10 của nhà thơ Nguyễn Chính - hội viên Hội Nhà văn Hà Nội, được Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành đầu năm 2025, với lời giới thiệu trang trọng, hấp dẫn của nhà thơ Đặng Huy Giang.
  • Tình đất đai xứ sở ngả bóng trong văn chương
    Ngày 20/7/1954, Hiệp định Genève được ký kết, nước ta tạm thời chia cắt làm hai miền và 21 năm sau (năm 1975) mới tái thống nhất. Tình cảm ấy ngả bóng vào văn chương tạo nên một không gian cảm xúc trùng điệp nỗi nhớ thương đất đai sông núi, chưa từng có trong tiến trình văn chương nước nhà, cả văn xuôi lẫn thơ.
  • Thế hệ nhà văn 1975 trong không gian văn học đương đại
    Lớp nhà văn sinh từ 1975, chúng tôi gọi là “Thế hệ 1975”, một lực lượng đông đảo (sinh ra trong vòng 20 năm, sau giải phóng miền Nam), các tác giả là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hoặc những cây bút nhiều triển vọng.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
Vừa tỉnh vừa mê với “Thuốc mê” của Thâm Tâm
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO