Hà Nội xưa - nay

Những hồi ức và khoảnh khắc thấm đậm tình yêu Hà Nội

Thụy Phương 13/10/2023 05:39

Lễ trao Giải Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2023 đã khép lại mùa giải thứ 16 với 5 giải thưởng ở 4 hạng mục được trao. Ở hạng mục Giải Tác phẩm - Vì tình yêu Hà Nội, thay vì một giải như mọi năm thì năm nay có đến 2 đề cử đoạt giải. Đó là cuốn sách “Phố Hàng Bột, chuyện "tầm phào" mà nhớ” của cố tác giả Hồ Công Thiết (1952 - 2023) và triển lãm ảnh Hanoi Streets 1985-2015: In the Years of Forgetting (Hà Nội 1985 - 2015: Những năm tháng bị lãng quên) của nhiếp ảnh gia người Mỹ William E. Crawford.

Mặc dù thuộc hai loại hình khác nhau (văn học và nhiếp ảnh) nhưng cả hai đề cử này đều mang những giá trị lịch sử, tư liệu, nghệ thuật và thấm đậm tình yêu Hà Nội.

Hàng Bột và những hồi ức chất chứa bao thương nhớ

Gắn bó với phố Hàng Bột từ những ngày thơ bé, với tác giả Hồ Công Thiết, con phố này tuy nhỏ nhưng mang đủ đầy nét đặc trưng của Hà Nội, từ yếu tố lịch sử, địa lý, con người đều như một Hà Nội thu nhỏ được chắt lọc mà nên. Và trong “Hà Nội chuyện chuyện “tầm phào” mà nhớ” (NXB Lao Động và Chibooks ấn hành năm 2023) tác giả đã đưa bạn đọc khám phá một Hà Nội thu nhỏ ấy qua những những hồi ức chất chứa bao thương nhớ.

bia-sach.jpg
Cuốn sách "Phố Hàng Bột chuyện "tầm phào" mà nhớ của tác giả Hồ Công Thiết.

Men theo dọc vỉa hè, từng cửa ngõ đến tận từng hiên nhà ở phố Hàng Bột từ những năm đầu thế kỷ 20 cho đến thời bao cấp, ngòi bút ông tái hiện lại vô vàn những câu chuyện độc đáo và thú vị về đời sống bình dân thời ấy. Có những gánh gồng mưu sinh đã một thời trở thành nét văn hóa đặc thù đất Kẻ Chợ. Có những món ăn, thức uống đặc biệt đến độ vài chục năm sau vẫn còn đọng lại cả mùi lẫn vị trong ký ức con người.

Sống động hơn cả là ký ức về những trò chơi xưa của trẻ con phố Hàng Bột. Tất cả được tác giả lưu giữ bằng hai chữ “tầm phào” - như cách ông vẫn gọi vui về những câu chuyện vụn vặt thời thơ ấu của mình. Nhưng chính những "tầm phào" ấy nhưng lại là hồn cốt của đời sống Hà Nội, là thứ khiến người ta nhớ nhất trong dòng chảy sinh hoạt thời bao cấp.

Lật giở cuốn sách, dễ dàng có thể lấy ra như một ví dụ đặc trưng cho đời sống Hà Nội một thời: thế hệ người lớn tuổi luôn kỹ càng, trau chuốt trong cách làm nghề và tinh tế nhưng hào sảng trong cách sống; lớp thanh niên xông xáo, thức thời đầy nhiệt huyết, dám nghĩ dám làm với bao gánh nghề lập nghiệp và mưu sinh; đến cả lớp con trẻ hồn nhiên, tinh nghịch trong những trò chơi dân gian, trò chơi tập thể giản dị nhưng có sức hút dữ dội.

Qua chất văn tỉ mỉ của tác giả Hồ Công Thiết, phố Hàng Bột hiện lên chân thực đến độ tưởng như sờ được, nếm được và hòa mình vào được cái bầu không khí đương thời. Từ món ăn, cách nấu đến nghề sửa xe, làm thủy tinh, tưởng như ông chính là “kẻ đa tài” đã từng kinh qua hết các ngón nghề trên hè phố Hàng Bột ấy mà gom nhặt được kiến thức sát sao như vậy. Ông kể lại những câu chuyện tản mạn, nhưng trong mỗi câu chuyện đều có độ nén rất cao về văn hóa, lịch sử, địa lý, phong tục tập quán và cả góc nhìn, cảm xúc của con người.

Bao quát hơn, tập sách cho bạn đọc có một hình dung toàn diện về cơ cấu xã hội – đời sống của một con phố ở Hà Nội. Đó là lối kiến trúc đặc trưng với vỉa hè rộng kéo theo không gian tích hợp sinh hoạt và buôn bán tạo nên trăm nghề mưu sinh phong phú. Những khu nhà tập thể kiểu cũ luôn nhộn nhịp bầu không khí nghĩa tình gần gũi, thân thiết. Tất cả được toát lên từ những mẩu chuyện be bé, vu vơ từ ký ức của một tâm hồn đã yêu con phố này đến mê man từng nóc nhà, say sưa từng ngõ hẻm.

Tác giả Hồ Công Thiết từng là cầu thủ bóng đá của đội Công an Hà Nội và Phó giám đốc Công ty Thương mại và Lữ hành Bắc Sơn. Ông là "cây bút" lão thành xuất hiện thường xuyên trên các báo, từng có các tác phẩm đã xuất bản: “Kim Sơn - Điệp viên lãng tử”, “Tản mạn Bóng đá Hà thành”, “Chuyện người Hà Nội” - tập 1, 2, 3 (đồng tác giả), “Thăng Long văn Việt” (đồng tác giả), “Chuyện làng quê” - tập 1 (đồng tác giả). Cuốn sách "Phố Hàng Bột, chuyện “tầm phào” mà nhớ" là tác phẩm cuối đời của tác giả Hồ Công Thiết.

trao-giai.jpg
Nhà thơ Bằng Việt, nguyên Chủ tịch Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội, Chủ tịch Hội đồng giám khảo Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội trao giải cho anh Hồ Minh Tuấn, con trai tác giả Hồ Công Thiết.

Tại lễ trao giải Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội, anh Hồ Minh Tuấn xúc động khi nhắc tới cuốn sách cuối cùng của bố mình: "Những ngày cuối cùng, bố tôi vẫn thường hỏi: Sách in xong chưa?". Câu hỏi của bố khiến cho tôi cảm nhận được những tâm huyết, những chất chứa trong lòng bố về con phố Hàng Bột. Rất tiếc là sau 35 ngày bố tôi mất, cuốn sách mới xuất bản. Cuốn sách mà bố để lại thực sự là những tâm tư, tình cảm đặc biệt dành cho con phố Hàng Bột, nơi bố tôi sinh ra, lớn lên nói riêng, cũng như thể hiện tình yêu dành cho Hà Nội nói chung".

Theo nhận xét của Hội đồng Giám khảo Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội, những câu chuyện mà tác giả khiêm tốn cho là “tầm phào” ở quanh ông trên phố Hàng Bột chính là một phần của lịch sử, văn hóa Hà Nội. Càng nhiều những ký ức như thế được ghi lại thì bức tranh lịch sử văn hóa và tâm hồn người Hà Nội sẽ hiện lên càng rõ nét. Cuốn sách dù không đồ sộ nhưng chứa đựng một chiều kích sâu rộng về văn hóa – đời sống – con người ở phố Hàng Bột qua góc nhìn mộc mạc, bình dị đầy bất ngờ của tác giả. Đấy cũng là lý do mà tác phẩm này được Hội đồng nghệ thuật lựa chọn trao giải.

Cảm xúc về một Hà Nội vắt qua 2 thế kỷ

William Crawford sinh năm 1949 là một trong những nhiếp ảnh gia phương Tây đầu tiên đến Việt Nam thời kỳ sau chiến tranh và quay trở lại rất nhiều lần sau đó. Đều đặn trong ba thập kỷ từ năm 1985, ông đã chụp ảnh Thủ đô Hà Nội, tập trung vào kiến trúc thuộc địa và bản địa, các chi tiết đô thị, cảnh quan và chân dung thân mật của người dân trong không gian nhà riêng, trên đường phố và khu vực nông thôn rìa thành phố.

william-crawford-hanoi-streets_001(1).jpg
Cuốn sách ảnh “Hanoi Streets 1985-2015: In the Years of Forgetting” của nhiếp ảnh gia William Crawford.

Cuốn sách ảnh về Hà Nội có tên “Hanoi Streets 1985-2015: In the Years of Forgetting” (Hà Nội 1985 - 2015: Những năm tháng bị lãng quên) cũng chính là minh chứng rõ nét cho sự gắn kết và tình yêu với Hà Nội của William Crawford trong suốt chặng đường 30 năm. Cuốn sách tổng hợp những bức ảnh màu đầy gợi mở kèm bài hồi ký của chính tác giả về trải nghiệm và con người nơi đây, đưa tới góc nhìn trực quan về sự phát triển của thành phố và cư dân, đặc biệt là khu vực với bề dày lịch sử mang tên 36 phố phường. Cách đây không lâu (từ 26/4 - 20/5/2023) một triển lãm cùng tên với cuốn sách của ông cũng đã được tổ chức tại không gian Manzi Art Space, 14 Phan Huy Ích, Hà Nội trong khuôn khổ của Biennale Nhiếp ảnh Quốc tế Photo Hanoi’23.

pho-ta-hien-nam-1999.jpg
Phố Tạ Hiện năm 1999 - Ảnh: William Crawford
canh-hai-nguoi-dan-ong-uong-nuoc-che-ben-canh-la-quay-bom-ga-bat-lua-o-so-8-ly-thai-to-nam-1988.jpg
Một cửa hàng nước trên phố Lý Thái Tổ năm 1988 - Ảnh: William Crawford
sap-ban-bao-pho-hang-bong-nam-1986.jpg
Sạp bán báo trên phố Hàng Bông năm 1986 - Ảnh: William Crawford

Triển lãm Hà Nội 1985 – 2015, những năm tháng bị lãng quên giới thiệu tới công chúng 18 bức ảnh đường phố được William Crawford chụp trong khoảng thời gian từ 1985 đến 2015. Mỗi bức ảnh tựa như một cuốn nhật ký của dòng chảy thời gian, cho thấy quá trình đổi thay của đất nước từ một nền kinh tế bao cấp với hàng hóa và dịch vụ hạn chế, vươn lên thành một trong những nền kinh tế thành công nhất ở Đông Nam Á. Và đặc biệt, những khoảnh khắc bình dị về cuộc sống đời thường Hà Nội như: quầy bán báo trên phố Hàng Bông, quán nước trên phố Lý Thái Tổ, quán ăn nhỏ trên phố Mã Mây, rồi góc phố Hàng Dầu, Tạ Hiện, Hàng Gai… được William Crawford ghi lại đã góp phần tái hiện lại hình ảnh Hà Nội một thời.

"Tôi tin tôi là nhiếp ảnh gia đầu tiên, cho dù là phương Tây hay Việt Nam, chụp ảnh Hà Nội qua các thời kỳ như một nghiên cứu và ghi chép”, William Crawford từng chia sẻ. Với ông, Hà Nội là mối quan tâm đặc biệt, ông muốn ghi lại những gì diễn ra trong nội tại của thành phố. Dẫu nhận ra sự quyến rũ của Hà Nội cũng đã vơi đi phần nào theo năm tháng và trước sự chuyển động của xã hội nhưng ông vẫn bày tỏ tình yêu Hà Nội theo cách của mình.

Anh Crawford Junior - con trai của nhiếp ảnh gia William Crawford, người đã rất tâm huyết giúp bố thực hiện triển lãm “Hanoi Streets 1985-2015: In the Years of Forgetting” cho hay cha mình luôn cảm thấy rất vinh dự được chào đón ở Hà Nội và tham gia vào hành trình nghệ thuật luôn tiếp diễn ở nơi đây. Đó là lý do tại sao giải thưởng Bùi Xuân Phái có ý nghĩa đặc biệt lớn đối với gia đình anh./.

Bài liên quan
  • Festival Thu Hà Nội đạt giải thưởng "Việc làm - Vì tình yêu Hà Nội"
    "Festival Thu Hà Nội - Đến để yêu" vừa diễn ra lần đầu tiên hồi cuối tháng 9, đầu tháng 10 do Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch thành phố Hà Nội (HPA) tổ chức đã được vinh danh "Việc làm - Vì tình yêu Hà Nội" năm 2023 của giải thưởng "Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội".
(0) Bình luận
  • Tự hào Hoàn Kiếm - Nối mạch nguồn xưa, tri ân và tiếp bước
    Tối 13/6/2025, UBND quận Hoàn Kiếm tổ chức chương trình “Tự hào Hoàn Kiếm – Nối mạch truyền thống, tri ân và tiếp bước” tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ Hà Nội (số 50 Đào Duy Từ, phường Hàng Buồm), nhân kỷ niệm 64 năm Ngày thành lập quận. Sự kiện nhằm tri ân các tổ chức, cá nhân tiêu biểu đã có nhiều đóng góp trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn.
  • Bách hóa Tổng hợp Hà Nội - Ký ức một thời
    Mỗi lần có dịp qua phố Tràng Tiền, ngắm nhìn tòa nhà Tràng Tiền Plaza lộng lẫy, trong tôi lại tràn về những hoài niệm một thời xa xưa - khi nơi đây còn là Bách hóa Tổng hợp. Vẫn con phố ấy, góc quen ấy mà không gian giờ đã đổi thay.
  • Xứ Đoài - miền đất thiêng, vùng đất thơ
    Có những vùng đất chỉ cần thầm nhắc tên đã khơi dậy bao xúc cảm thi ca như sông Hương - núi Ngự, sông Lam - núi Hồng. Và xứ Đoài, với tâm điểm là núi Tản - sông Đà, cũng là một miền đất thiêng, một vùng đất thơ như thế.
  • Phục dựng nghi lễ tế Đinh tại đền Đức Thánh Cả
    Ngày 9/3/2025, nghi lễ tế Đinh đã điễn ra tại đền Đức Thánh Cả, thôn Hữu Vĩnh, xã Bình Lưu Quang, huyện Ứng Hòa, TP. Hà Nội. Việc phục dựng nghi lễ là một phần trong chiến lược bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của địa phương.
  • Tây Hồ – Nơi giao thoa giữa quá khứ và hiện tại trong bảo tồn văn hóa
    Quận Tây Hồ, một trong những quận trung tâm của Thủ đô Hà Nội, không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp tự nhiên mà còn là nơi chứa đựng nhiều giá trị văn hóa lịch sử. Quận Tây Hồ là một khu vực đặc biệt với sự kết hợp hài hòa giữa không gian xanh mát của các hồ, làng nghề truyền thống và các di sản văn hóa phong phú. Những năm qua, Tây Hồ đã và đang thực hiện công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, tạo nên một hình ảnh đầy bản sắc và thu hút du khách.
  • Một thoáng ký ức Hà Nội xưa
    Nếu mang nắng chiều chiếu nghiêng nghiêng vào ngăn ký ức của người Hà Nội, dễ sẽ thấy gói hàng Tết thời xa vắng, thấy chiếc áo chần bông xúng xính chờ cái rét ngọt để diện đi chơi… Thời gian có khả năng diệu kỳ, đôi khi có thể biến những khoảnh khắc tưởng chừng như thiếu thốn, khó khăn nhất trở thành tình cảm nhất, vui vẻ nhất; biến những điều răn dạy khắt khe nay trở thành lời vàng thước ngọc muốn gửi gắm lại cho thế hệ sau…
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống trong nghiên cứu cũng như nhận thức xã hội về loại hình di sản đặc biệt này.
  • Phường Sơn Tây (mới) ngày đầu thực hiện tổ chức chính quyền 2 cấp: Vì Nhân dân phục vụ
    Từ ngày 1/7/2025, cùng với cả nước, phường Sơn Tây (thị xã Sơn Tây cũ - thành phố Hà Nội) thực hiện hoạt động chính quyền 2 cấp. Từ đầu giờ sáng nay, 1/7, toàn bộ cán bộ, công chức Phục vụ hành chính công phường Sơn Tây đã có mặt đầy đủ, đã bắt tay ngay vào thực hiện nhiệm vụ.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Cửa Nam: Không để đứt gãy công việc khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp
    Thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, sáng 1/7, HĐND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 tổ chức kỳ họp thứ nhất để xem xét, quyết định công tác nhân sự và thực hiện các nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền. Đây là kỳ họp đặc biệt của phường Cửa Nam để hoàn thiện tổ chức bộ máy, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu lực, hiệu quả góp phần xây dựng và phát triển Thủ đô Văn hiến – Văn minh – Hiện đại.
  • Ngày đầu tiên vận hành chính quyền 2 cấp tại phường Ba Đình diễn ra thông suốt
    Sáng 1/7, 126 xã, phường trên địa bàn Thành phố Hà Nội chính thức vận hành theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được đánh giá diễn ra thuận lợi, người dân đánh giá cao tinh thần phục vụ chu đáo của đội ngũ cán bộ, công chức.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Phú Thượng: Nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân
    Sáng 1/7, HĐND phường Phú Thượng (Hà Nội) khóa I tổ chức kỳ họp thứ Nhất, nhiệm kỳ 2021-2026, thông qua nhiều nghị quyết quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Đừng bỏ lỡ
Những hồi ức và khoảnh khắc thấm đậm tình yêu Hà Nội
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO