Chuyển động Hà Nội

Hà Nội - Thủ đô của kỷ nguyên độc lập tự do và văn minh, hiện đại

Quỳnh Hoa 07:10 08/10/2024

Tại Hội thảo quốc gia “Tầm nhìn mới, cơ hội mới xây dựng Thủ đô Hà Nội văn hiến - văn minh - hiện đại, thành phố kết nối toàn cầu” vừa được tổ chức tại Hà Nội nhân dịp Kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024), GS.TS, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Quang Ngọc (Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam) đã có những phân tích chứng minh Hà Nội - Thủ đô của kỷ nguyên độc lập tự do và văn minh, hiện đại.

Nhà giáo nhân dân Nguyễn Quang Ngọc, cho biết, tên Hà Nội chỉ xuất hiện từ năm 1831, khi vua Minh Mệnh quyết định chia đặt các tỉnh, trong đó tỉnh Hà Nội bao gồm 4 phủ (Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hòa, Lý Nhân), mà hạt nhân là khu đô thị cổ truyền tương đương với địa bàn 2 huyện Thọ Xương, Vĩnh Thuận. Quy mô và phạm vi khu phố thị về hình thức chưa có sự thay đổi nhiều, nhưng trong thực chất đang có xu hướng nông thôn hóa với các thôn trại nông nghiệp đan cài vào cả khu phố phường và thành cổ.

bac-ngoc.jpg
GS.TS, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Quang Ngọc đánh giá mô hình phát triển thành phố, Thủ đô Văn hiến - Văn minh - Hiện đại đang căn bản trở thành hiện thực.

Trong thời Pháp thuộc, Hà Nội vừa là thủ phủ của Liên bang Đông Dương, vừa là thủ phủ của Bắc Kỳ, đã trở thành thành phố nhượng địa gồm khu đô thị cổ truyền và một phần huyện Từ Liêm, một phần huyện Thanh Trì. Năm 1903, địa bàn Hà Nội được mở rộng sang phía bờ Bắc sông Hồng, bao lấy một số xã thuộc tổng Gia Thụy, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh. Hà Nội chuyển dần thành đô thị hiện đại, trung tâm giao lưu và tiếp biến văn hóa, tri thức Đông - Tây, kết nối truyền thống với hiện đại, trung tâm của nhiều phong trào yêu nước và cách mạng, nhất là từ khi Đảng Công sản Việt Nam thành lập.

“Cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công, Hà Nội trở thành Thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tại quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản “Tuyên ngôn độc lập” khẳng định sự ra đời của Kỷ nguyên độc lập tự do, tiến lên văn minh hiện đại. Bước sang kỷ nguyên mới, Hà Nội lại tiếp tục đi đầu trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Ngày 10/10/1954, Hà Nội được hoàn toàn giải phóng. Ngay từ ngày đầu tiếp quản, Hà Nội đã phải tiến hành đồng thời hai nhiệm vụ cải tạo xã hội chủ nghĩa, xây dựng chủ nghĩa xã hội và trở thành hậu phương lớn của tiền tuyến lớn miền Nam”, GS.TS, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Quang Ngọc phân tích.

Năm 1961, Thành phố Hà Nội được tích hợp thêm 18 xã, 6 thôn, 1 thị trấn thuộc tỉnh Hà Đông, 29 xã, thị trấn thuộc tỉnh Bắc Ninh, 17 xã và một nửa thôn của tỉnh Vĩnh Phúc, 1 xã của huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên. Quy mô này về cơ bản được giữ ổn định trong suốt thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ngày 30/4/1975, công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và thống nhất đất nước đã giành được thắng lợi hoàn toàn. Đây là một thành tựu vĩ đại, đã đưa Việt Nam lên vị trí tiên phong của phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, giải phóng dân tộc trên phạm vi thế giới.

Trong những năm tháng này Hà Nội trở thành quê hương của phong trào thanh niên Ba sẵn sàng, phụ nữ Ba đảm đang, chiếc gậy Trường Sơn, chi viện sức người sức của cho tiền tuyến lớn miền Nam, đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại vô cùng thảm khốc của đế quốc Mỹ, làm nên một trận Điện Biên Phủ trên bầu trời Hà Nội vào cuối năm 1972. Sau ngày đất nước thống nhất, Hà Nội trở thành Thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khắc phục hậu quả chiến tranh xây dựng thành phố Thủ đô xứng tầm của cả nước.

Ngày 29/12/1978, Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã phê chuẩn việc sáp nhập các huyện Ba Vì, Phúc Thọ, Thạch Thất, Đan Phượng, Hoài Đức, thị xã Sơn Tây và thị xã Hà Đông cùng 17 xã của các huyện Chương Mỹ, Thanh Oai, Thường Tín, Quốc Oai tỉnh Hà Sơn Bình; toàn bộ huyện Sóc Sơn, 18 xã và 1 thị trấn của huyện Mê Linh tỉnh Vĩnh Phú vào thành phố Hà Nội. Tháng 8/1991, Quốc hội lại có nghị quyết chia tỉnh Hà Sơn Bình thành hai tỉnh Hòa Bình và Hà Tây, trong đó toàn bộ phần đất của tỉnh Hà Sơn Bình mới nhập vào Hà Nội 13 năm trước được chuyển về tỉnh Hà Tây. Huyện Mê Linh dịp này cũng được chuyển trả về tỉnh Vĩnh Phú. Quy mô thành phố Hà Nội về cơ bản được quay trở lại thời kỳ 1961-1978, chất lượng đô thị tuy có được cải thiện phần nào, nhưng xem ra Hà Nội vẫn còn là thành phố thủ đô nghèo so với các thành phố thủ đô trong khu vực Đông Nam Á.

hanoi-so-do.jpg
Sơ đồ Thành Thăng Long thời Lý Trần trong mối quan hệ với sông Hồng, Hồ Tây và các sông Tô Lịch, Kim Ngưu. (Ảnh: nhân vật cung cấp).

Từ năm 1986, Hà Nội đi đầu trong sự nghiệp đổi mới, xóa bỏ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp, chuyển dần sang cơ chế thị trường, từng bước thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Những năm cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI chứng kiến quá trình phát triển đô thị và đô thị hóa rất nhanh ở cả hai bên bờ sông Hồng thuộc địa bàn thành phố Hà Nội. Lúc này bên cạnh hệ thống cầu đường được xây dựng từ trước vẫn phát huy tác dụng (cầu Long Biên, Thăng Long, Chương Dương) đã liên tục xuất hiện các cầu Trung Hà, Thanh Trì, Vĩnh Tuy, Vĩnh Thịnh, Nhật Tân, cùng các đường vành đai 2, 3, 4 và hệ thống các tuyến đường giao thông hai bên bờ sông, nội đô, nội thị được nâng cấp, đã không chỉ kết nối hai bên bờ sông, mà dần dần đã kéo sông Hồng trở lại vị trí trung tâm phát triển đô thị Hà Nội.

Ngày 29/5/2008, theo quyết định điều chỉnh địa giới hành chính thành phố Hà Nội đã đưa toàn bộ tỉnh Hà Tây, toàn bộ huyện Mê Linh tỉnh Vĩnh Phúc và 4 xã của huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình sáp nhập vào thành phố Hà Nội. Địa bàn thành phố Hà Nội trải rộng ra hai bên bờ sông Hồng với diện tích 334.470,2ha, gồm 10 quận, 1 thị xã, 18 huyện, 154 phường, 22 thị trấn, 401 xã và dân số trên 6,8 người.

Năm 2011, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, xác định khu vực hai bên sông Hồng là trục không gian cảnh quan trung tâm của Thủ đô. Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 khẳng định mô hình Thủ đô Văn hiến - Văn minh - Hiện đại với 3 trục phát triển là Sông Hồng, Hồ Tây - Ba Vì và Nhật Tân - Nội Bài, trong đó Sông Hồng là trục trung tâm và chủ đạo.

hanoi-lung-linh-dem.jpg
Tác phẩm ảnh Hà Nội lung linh về đêm trưng bày trong triển lãm Hà Nội trong tôi tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám vừa qua.

Hiện nay Thủ đô Hà Nội là đô thị đặc biệt, thành phố trực thuộc trung ương gồm 12 quận, 17 huyện và 1 thị xã. Ngày 3/3/2023, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 68/KH-UBND triển khai thực hiện đề án đầu tư xây dựng 5 huyện Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì, Hoài Đức, Đan Phượng đến năm 2025 thành các quận nội thành. Trên cơ sở thành tựu phát triển đô thị và đô thị hóa, thành phố Hà Nội đang xúc tiến xây dựng 2 thành phố trực thuộc Thủ đô: Thành phố phía Bắc (Đông Anh, Mê Linh, Sóc Sơn) thiên về dịch vụ, hội nhập quốc tế, đô thị thông minh và thành phố phía Tây (Xuân Mai, Hòa Lạc) thiên về khoa học, công nghệ và giáo dục đào tạo, trung tâm kết nối trí tuệ toàn cầu.

“Như vậy mô hình phát triển thành phố, Thủ đô Văn hiến - Văn minh - Hiện đại; trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế, trung tâm động lực thúc đẩy phát triển vùng châu thổ sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước; thành phố kết nối toàn cầu và sánh ngang với thủ đô các nước phát triển trong khu vực trên căn bản đã trở thành hiện thực” - GS.TS, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Quang Ngọc, nhận định./.

Bài liên quan
  • Hà Nội đang bừng sáng với một diện mạo mới, sức sống mới, tiếp tục thực hiện khát vọng hóa Rồng
    Đó là phát biểu của GS.TS Nguyễn Xuân Thắng - Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương tại Hội thảo khoa học quốc gia “Tầm nhìn mới, cơ hội mới xây dựng Thủ đô Hà Nội văn hiến - văn minh - hiện đại, thành phố kết nối toàn cầu” diễn ra sáng 7/10 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia. Hội thảo là sự kiện trọng tâm trong chuỗi các sự kiện chào mừng Kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024).
(0) Bình luận
  • Hà Nội thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa
    Sáng 10/7, tại kỳ họp thứ 25, HĐND TP. Hà Nội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nghị quyết được thông qua nhằm cụ thể hóa quy định tại khoản 8 Điều 21 Luật Thủ đô, mở đường cho mô hình phát triển kinh tế - văn hóa gắn với bảo tồn di sản, gìn giữ bản sắc Thủ đô.
  • Nhiều chính sách ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải
    Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, sáng 10/7, với tỷ lệ tán thành cao, HĐND Thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định biện pháp hỗ trợ, ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải sử dụng kỹ thuật hiện có tốt nhất trên địa bàn Thành phố Hà Nội (thực hiện điểm d khoản 2 Điều 28 của Luật Thủ đô).
  • Hà Nội: Quan tâm chăm lo chu đáo gia đình chính sách, người có công
    Hướng tới Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô thực hiện những hoạt động thiết thực, ý nghĩa để thể hiện tình cảm, trách nhiệm, sự tri ân sâu sắc đối với những người có công với cách mạng.
  • “Bệ phóng” cho doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội phát triển, đóng góp nhiều hơn vào GRDP Thủ đô
    “Nghị quyết quy định một số nội dung chi và mức chi đặc thù hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2026-2030” đã được HĐND Thành phố Hà Nội thông qua vào chiều ngày 9/7, tại kỳ họp thứ 25. Đây là “bệ phóng” cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) Hà Nội đóng góp nhiều hơn vào GRDP thành phố, phát triển kinh tế tư nhân theo định hướng của Trung ương và Thành ủy Hà Nội đặt ra.
  • Phường Cửa Nam sử dụng Robot AI hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính
    Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) Trịnh Ngọc Trâm vừa chia sẻ: “Từ ngày 10/7, phường Cửa Nam sử dụng Robot AI áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để nhằm hỗ trợ tự động hoá trong việc hướng dẫn, hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục hành chính”.
  • Diện mạo khu vực Quảng An, Tây Hồ sẽ “lột xác” như nào sau cải tạo?
    Nhằm giải quyết vấn đề môi trường và đưa Hồ Tây thành một trung tâm văn hoá – du lịch mới của thủ đô, UBND thành Phố Hà Nội đang quyết liệt làm mới Hồ Tây với loạt dự án cải tạo nâng cấp đường xá, hệ thống thoát nước cùng các dự án văn hoá quy mô.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách “Trở về từ hỗn loạn” của tác giả Trần Nhật Minh
    Công ty TNHH Sách và Truyền thông Việt Nam (Tri Thức Trẻ Books) phối hợp cùng NXB Thông tin và Truyền thông vừa ra mắt độc giả cuốn sách “Trở về từ hỗn loạn” của tác giả Trần Nhật Minh. Cuốn sách thuộc thể loại tâm lý ứng dụng, tập trung giải mã các biểu hiện tâm lý cực đoan, các hội chứng rối loạn thường gặp và hướng dẫn người đọc thực hành phương pháp Inner Role Therapy – Trị liệu nội vai.
  • Khởi dựng hai chương trình nghệ thuật đặc biệt Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Ngày 9/7, tại Hà Nội, Nhà hát Kịch Việt Nam khởi dựng chương trình nghệ thuật “Bác Hồ một tình yêu bao la” và vở nhạc kịch “Café bánh mì” có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ Hàn Quốc.
  • Nhiều hoạt động văn hóa - nghệ thuật kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Kế hoạch số 3283/KH-BVHTTDL ngày 7/7/2025 về việc tổ chức các hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
  • Nhiều chính sách ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải
    Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, sáng 10/7, với tỷ lệ tán thành cao, HĐND Thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định biện pháp hỗ trợ, ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải sử dụng kỹ thuật hiện có tốt nhất trên địa bàn Thành phố Hà Nội (thực hiện điểm d khoản 2 Điều 28 của Luật Thủ đô).
  • HĐND Thành phố Hà Nội: Những dấu ấn 6 tháng đầu năm 2025 (Bài cuối)
    Trong 6 tháng đầu năm 2025, Thường trực HĐND Thành phố Hà Nội đã bám sát các quy định của luật, Quy chế làm việc, nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy tinh thần đoàn kết, trí tuệ, tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, đảm bảo chủ động, khoa học, linh hoạt, thiết thực, tăng cường phối hợp hoạt động giữa các cấp HĐND và giữa HĐND với các cơ quan trong hệ thống chính trị thường xuyên và chặt chẽ hơn.
Đừng bỏ lỡ
  • Hà Nội thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa
    Sáng 10/7, tại kỳ họp thứ 25, HĐND TP. Hà Nội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nghị quyết được thông qua nhằm cụ thể hóa quy định tại khoản 8 Điều 21 Luật Thủ đô, mở đường cho mô hình phát triển kinh tế - văn hóa gắn với bảo tồn di sản, gìn giữ bản sắc Thủ đô.
  • Hà Nội: Quan tâm chăm lo chu đáo gia đình chính sách, người có công
    Hướng tới Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô thực hiện những hoạt động thiết thực, ý nghĩa để thể hiện tình cảm, trách nhiệm, sự tri ân sâu sắc đối với những người có công với cách mạng.
  • Phường Cửa Nam sử dụng Robot AI hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính
    Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) Trịnh Ngọc Trâm vừa chia sẻ: “Từ ngày 10/7, phường Cửa Nam sử dụng Robot AI áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để nhằm hỗ trợ tự động hoá trong việc hướng dẫn, hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục hành chính”.
  • Hà Nội lắp màn hình LED phục vụ Nhân dân theo dõi Lễ diễu binh, diễu hành Quốc khánh 2/9
    Ngày 9/7/2025 UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 82/KH-UBND Lắp đặt màn hình LED và hệ thống loa truyền thanh Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) phục vụ Lễ kỷ niệm, diễu binh, diễu hành 80 năm và Quốc khánh nước Cộng hoà XHCN Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025) trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
  • Phường Láng tổ chức chương trình nghệ thuật chào mừng chính quyền địa phương 2 cấp
    Tối 9/7, tại Di tích cách mạng Pháo đài Láng, Đảng ủy – HĐND – UBND – Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Láng (Hà Nội) tổ chức chương trình nghệ thuật, chào mừng sáp nhập địa giới hành chính, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp.
  • Hà Nội thông qua Đề án kiện toàn Quỹ Phát triển đất phục vụ tiến trình vươn mình
    Tại ngày làm việc thứ hai, kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã thông qua Nghị quyết Đề án kiện toàn Quỹ Phát triển đất thành phố Hà Nội, từ đó phục vụ tiến trình vươn mình, phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.
  • Cam kết mạnh mẽ của Hà Nội trong bảo đảm an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau
    Việc HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI thông qua Nghị quyết quy định nội dung, mức hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế cho các đối tượng chính sách xã hội của thành phố (thực hiện điểm a, điểm b khoản 3, khoản 4 Điều 27 Luật Thủ đô 2024) tại kỳ họp thứ 25, đã khẳng định cam kết mạnh mẽ của Hà Nội về việc đảm bảo an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau.
  • “Cho muôn đời sau” - Đêm nhạc tôn vinh nhạc sĩ Hoàng Vân
    Nhiều tác phẩm nổi bật trong bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân – bộ sưu tập đã được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới, sẽ được giới thiệu đến người yêu âm nhạc trong chương trình nghệ thuật “Cho muôn đời sau”, sự kiện diễn ra tại Nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội) vào tối 24/7 tới đây.
  • Xã Nội Bài (Hà Nội): Điểm sáng trong triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp
    Ngay trong ngày đầu triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp 1/7/2025; điểm phục vụ hành chính công xã Nội Bài đã đi vào hoạt động, với không khí làm việc diễn ra khẩn trương, nền nếp, tinh thần phục vụ nhân dân thân thiện, nghiêm túc và hiệu quả, với khẩu hiệu: “Khoa học - Hiệu quả - Hiện đại – Sẵn sàng – Thân thiện”; trong khuôn khổ mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
  • Vừa phát hành “Totto-chan bên cửa sổ” phần 2 lập tức tái bản
    Sau hơn bốn thập kỷ kể từ khi “Totto-chan bên cửa sổ” ra đời và trở thành hiện tượng xuất bản toàn cầu, tác giả Kuroyanagi Tetsuko đã hoàn thành phần tiếp theo mang tên “Totto-chan bên cửa sổ: Những chuyện tiếp theo”. Ngay khi ra mắt tại Việt Nam, tác phẩm đã tạo nên cơn sốt với 3.000 bản in đầu tiên được bán hết chỉ trong ba ngày, cho thấy sức hút bền vững của một trong những nhân vật văn học thiếu nhi được yêu thích nhất thế giới.
Hà Nội - Thủ đô của kỷ nguyên độc lập tự do và văn minh, hiện đại
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO