Góc nhìn

Câu mập mờ

Nhà thơ Phạm Đình Ân 07:59 06/09/2023

Vấn đề đem ra bàn bạc ở đây không phải là câu văn, câu thơ đa nghĩa, (hoặc mơ hồ), chứa nghĩa hàm ẩn, “ý tại ngôn ngoại”, mà là câu mập mờ.

Câu mập mờ về nghĩa thường thường do tác giả sơ ý, mải mê viết theo mạch suy nghĩ chủ quan mà quên đi trách nhiệm cần đưa đến người đọc câu văn trong sáng, giản dị, mạch lạc, không gây hiểu lầm. Đối với câu mập mờ, tác giả hiểu, độc giả có thể cũng hiểu (khi suy luận) nhưng do câu văn là sinh thể tồn tại độc lập, cho nên nó vẫn lộ ra những “khuyết tật”. Ý nghĩa của câu văn, lời nói cần luôn luôn ăn khớp với suy nghĩ của cả hai phía: phía tác giả người viết, người nói và phía người đọc, người nghe.

Câu mập mờ dễ xảy ra ở những trường hợp:

Diễn đạt rối rắm, cầu kỳ

Thí dụ: “Tôi ngạc nhiên thấy tác phẩm của mình được trao tặng phẩm, chứ không phải là ngược lại”. Đọc câu này, bất cứ ai cũng phải chú ý đến hai từ chốt là ngạc nhiênngược lại. Mệnh đề sau khẳng định mệnh đề trước bằng cách nói phủ định của phủ định. Theo đó, ý nghĩa còn lại của câu là: “Tôi ngạc nhiên thấy tác phẩm của mình được trao tặng phẩm”. Tuy nhiên, mệnh đề sau làm cho độc giả phải suy ra rằng, nếu ngược lại thì câu văn đã tạo ra hai nghĩa (giả định) ngược nhau: một là “Tôi không ngạc nhiên thấy tác phẩm của mình được trao tặng thưởng”, hai là: “Tôi không ngạc nhiên thấy tác phẩm của mình không được trao tặng thưởng”.

Không tách biệt mệnh đề

Thí dụ: - “Ông là người được đặt vào vị trí đứng đầu một ngành thuộc lĩnh vực “nóng” nhất, nhưng lại đang có nhiều yếu kém”. Độc giả có thể không hiểu lầm rằng sự yếu kém thuộc về người được nhắc đến, nhưng vẫn yêu cầu câu văn cần sáng rõ hơn. Bởi sau dấu phẩy có từ nhưng, thì muốn thêm mệnh đề, cần phải thêm từ ngành đó. Nên viết rõ là: “…thuộc lĩnh vực “nóng” nhất, nhưng ngành đó lại đang có nhiều yếu kém”.

- “Chỉ có duy nhất một nhân vật là đàn bà đã có chồng”. Người ta có thể hiểu theo cả hai hướng. Một là: chỉ có một người, người đó đã có chồng; hai là: ngoài một người đã có chồng, những người khác đều chưa chồng.

- “Tôi nói chuyện những kẻ ăn cắp tác phẩm của người khác để nhận giải thưởng (…) như trường hợp đối với họa sĩ X”. Cách diễn đạt này dễ gây hiểu rằng họa sĩ X là người bị phê phán, trong khi sự thật là ngược lại. Nên viết: (…) “như trường hợp gây ra tình trạng mất bản quyền đối với họa sĩ X”.

Diễn đạt không mạch lạc

Thí dụ: -“Anh ta bảo vợ phải lên thị xã thăm đứa bạn ốm”. Chồng đi hay là vợ đi? Nên viết: “Anh ta bảo rằng, vợ phải lên…”, hoặc: “Anh ta nói với vợ rằng, anh phải lên…”.

Một câu khác tương tự: “Tôi biết nó từ hồi còn học mẫu giáo”.Tôi học mẫu giáo hay là nó học mẫu giáo, hay là cả hai cùng học ? Có thể viết rõ hơn theo ba hướng. “Từ khi còn học mẫu giáo, tôi đã quen biết nó”. “Từ khi nó còn học mẫu giáo, tôi đã quen biết nó. Từ khi còn học mẫu giáo, chúng tôi đã quen nhau”.

- “Rút ngắn thời gian đưa luật vào cuộc sống”. Câu văn phản lại ý của tác giả. Câu này cũng mập mờ như câu: “Nên tăng tuổi nghỉ hưu của các nhà khoa học”. Nên viết: “Cần nhanh chóng đưa luật vào đời sống”. “Nên tăng tuổi làm việc cho các nhà khoa học” (hoặc tăng mốc năm được nghỉ hưu…”.

- “Tiếng trống trường mang tên Lê Quý Đôn”. Bản thân tiếng trống (âm thanh phát ra từ một vật thể bị người tác động vào) không thể mang tên một con người. Nên viết: “Tiếng trống vang lên ở một ngôi trường mang tên nhà văn hóa lớn Lê Quý Đôn”.

Chúng ta có thể nêu được nhiều thí dụ điển hình hơn hoặc phân loại chính xác hơn. Tác giả bài viết nhỏ này mong nhận được sự đồng cảm và sẻ chia của độc giả, nhằm giúp cho tiếng Việt càng ngày càng trong sáng hơn./.

Bài liên quan
  • Ấn tượng Vũ Minh Huệ
    Mấy năm gần đây, các hội viên mới được kết nạp vào Hội đồng Thơ của Hội Nhà văn Hà Nội có không ít gương mặt ấn tượng. Một trong số đó là nữ nhà thơ Vũ Minh Huệ, không chỉ xinh đẹp trẻ trung mà còn để lại dấu ấn bằng những sáng tác rất mới, có cá tính và giàu nữ tính.
(0) Bình luận
  • "Người Hà Nội" đã và đang làm tốt sứ mệnh lan tỏa văn hóa Thủ đô ngàn năm văn hiến
    "Người Hà Nội" sẽ mừng "sinh nhật" tuổi 40 vào ngày 8/5/2025. Chặng đường 40 năm xây dựng và phát triển, Người Hà Nội đã có được một “hệ thống” cộng tác viên là văn nghệ sỹ ở nhiều lĩnh vực: văn học, mỹ thuật, nhiếp ảnh, điện ảnh, lý luận phê bình;… các nhà báo, nhà nghiên cứu, nhà khoa học hàng đầu Thủ đô và cả nước.
  • PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn: “Người Hà Nội ” luôn giữ được “chất” Hà Nội
    PGS. TS Nguyễn Hữu Sơn là một cộng tác viên có nhiều bài viết chất lượng đăng trên Người Hà Nội, từ những ngày đầu nhà văn Tô Hoài làm Tổng Biên tập báo Người Hà Nội. “Đọc Người Hà Nội, người ta thấy được cái "chất" Hà Nội, thấy được những tâm tư, tình cảm của nhiều cây bút là văn nghệ sỹ tài năng và những câu chuyện, vấn đề của Hà Nội” - PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn, chia sẻ.
  • Nhà văn Lê Phương Liên: "Còn có thể gõ bàn phím thì tôi còn viết về Hà Nội, viết cho Người Hà Nội"
    Nhà văn Lê Phương Liên nổi tiếng trên văn đàn Việt Nam với nhiều tác phẩm văn học thiếu nhi đặc sắc. Ít ai biết, tác giả truyện ngắn “Câu hỏi trẻ thơ” là cộng tác viên gắn bó với Tạp chí Người Hà Nội suốt 40 năm nay. Nhà văn Lê Phương Liên, chia sẻ: “Tên gọi Người Hà Nội luôn nhắc nhở tôi “dù có đi bốn phương trời” thì cũng luôn nhớ về Người Hà Nội để gửi, viết bài”, và viết bài cho “Người Hà Nội” chính là viết cho quê hương mình.
  • Văn học trong thời đại số - Những cơ hội và thách thức
    Vai trò không thể thay thế của văn học trong việc phản ánh đời sống và truyền tải giá trị nhân văn, đặc biệt trong bối cảnh thời đại số.
  • Đổi mới thi ca cũng không được xa lạ với con người
    Cuộc đối thoại của nhà thơ với thời đại trong thơ ca mang lại hy vọng, nâng cao giá trị con người ngay cả trong thời điểm bi tráng nhất của lịch sử hoặc thời khắc đau khổ nhất của mỗi một số phận. Một nhà thơ đích thực phải biết dùng ngôn ngữ của thơ để chạm vào tâm hồn con người. Không chỉ bằng sự phá vỡ sắc cạnh của lý trí, ngôn ngữ đó cần có thêm cảm xúc của trái tim - những cảm xúc được tái hiện từ chất liệu đời thường.
  • Thú vị ngôn từ
    Nhà văn viết truyện ngắn, tiểu thuyết nếu chỉ kỳ công ở việc tạo cốt truyện, kết cấu tác phẩm, xây dựng nhân vật cùng các mối quan hệ, số phận con người mà quên mất trau chuốt ngôn từ thì sẽ giảm đi nhiều phần giá trị tác phẩm. Để thỏa mãn bạn đọc thì rất cần những trang viết hấp dẫn, lôi cuốn bởi ngôn từ, như miêu tả người và cảnh, diễn đạt trữ tình nội tâm…
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Tuần phim kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh
    Tuần phim diễn ra từ ngày 12 đến 15/5 tại nhiều địa điểm trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Đây là dịp đặc biệt để tôn vinh những giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; đồng thời khẳng định vai trò của điện ảnh trong việc lan tỏa di sản văn hóa và giáo dục lý tưởng sống cho thế hệ trẻ trong thời đại mới.
  • “Lính thời bình” - những trang ký sự ấm nóng, đượm nghĩa tình
    Nhà xuất bản Quân đội nhân dân vừa cho ra mắt cuốn ký sự “Lính thời bình” của Đại tá, nhà báo Nguyễn Mạnh Thắng – một cây bút đã gắn bó trọn ba thập kỷ với nghiệp lính và nghiệp báo. Đây là tập sách ký sự độc lập thứ 3 của anh trong vòng hai năm trở lại đây, tiếp tục khẳng định sức bền lao động nghệ thuật và chiều sâu vốn sống quân ngũ.
  • Truyện tranh: Khi văn hóa - lịch sử “kết duyên” cùng hội họa
    Sáng 11/5, tọa đàm "Truyện tranh: Khi văn hóa – lịch sử “kết duyên” cùng hội họa" do NXB Kim Đồng phối hợp với Viện Pháp tổ chức đã diễn trong khuôn khổ chuỗi hoạt động của dự án phát triển truyện tranh tại Việt Nam và Những ngày văn học châu Âu 2025. Sự kiện được tổ chức nhân dịp ra mắt hai cuốn truyện tranh "Ký ức kiều bào: Lính thợ – Lao động Việt tại Pháp giữa Thế chiến II" và "Ký ức kiều bào: Chân đăng – Phu mỏ người Việt ở Tân Thế giới". Hai tác phẩm như lát cắt lịch sử sinh động, tái hiện bằng hình họa và màu sắc số phận những người Việt tha hương giữa thế kỷ XX đầy biến động.
  • Ngày Dinh dưỡng cộng đồng lần 4: Lan tỏa thông điệp sống khỏe từ dinh dưỡng
    Báo Sức khỏe & Đời sống – cơ quan ngôn luận của Bộ Y tế vừa tổ chức “Ngày dinh dưỡng cộng đồng Việt Nam” lần thứ 4. Sự kiện diễn ra tại Dinh Độc Lập (TP. Hồ Chí Minh) thu hút hàng ngàn người dân và du khách tham gia.
  • Biểu dương 48 điển hình tiên tiến CNVCLĐ Thủ đô học tập và làm theo Bác
    Chiều 13/5, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Thành phố Hà Nội đã tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” (Chỉ thị số 05); biểu dương điển hình tiên tiến công nhân, viên chức, lao động Thủ đô học tập và làm theo Bác.
Đừng bỏ lỡ
Câu mập mờ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO