Góc nhìn

Câu mập mờ

Nhà thơ Phạm Đình Ân 07:59 06/09/2023

Vấn đề đem ra bàn bạc ở đây không phải là câu văn, câu thơ đa nghĩa, (hoặc mơ hồ), chứa nghĩa hàm ẩn, “ý tại ngôn ngoại”, mà là câu mập mờ.

Câu mập mờ về nghĩa thường thường do tác giả sơ ý, mải mê viết theo mạch suy nghĩ chủ quan mà quên đi trách nhiệm cần đưa đến người đọc câu văn trong sáng, giản dị, mạch lạc, không gây hiểu lầm. Đối với câu mập mờ, tác giả hiểu, độc giả có thể cũng hiểu (khi suy luận) nhưng do câu văn là sinh thể tồn tại độc lập, cho nên nó vẫn lộ ra những “khuyết tật”. Ý nghĩa của câu văn, lời nói cần luôn luôn ăn khớp với suy nghĩ của cả hai phía: phía tác giả người viết, người nói và phía người đọc, người nghe.

Câu mập mờ dễ xảy ra ở những trường hợp:

Diễn đạt rối rắm, cầu kỳ

Thí dụ: “Tôi ngạc nhiên thấy tác phẩm của mình được trao tặng phẩm, chứ không phải là ngược lại”. Đọc câu này, bất cứ ai cũng phải chú ý đến hai từ chốt là ngạc nhiênngược lại. Mệnh đề sau khẳng định mệnh đề trước bằng cách nói phủ định của phủ định. Theo đó, ý nghĩa còn lại của câu là: “Tôi ngạc nhiên thấy tác phẩm của mình được trao tặng phẩm”. Tuy nhiên, mệnh đề sau làm cho độc giả phải suy ra rằng, nếu ngược lại thì câu văn đã tạo ra hai nghĩa (giả định) ngược nhau: một là “Tôi không ngạc nhiên thấy tác phẩm của mình được trao tặng thưởng”, hai là: “Tôi không ngạc nhiên thấy tác phẩm của mình không được trao tặng thưởng”.

Không tách biệt mệnh đề

Thí dụ: - “Ông là người được đặt vào vị trí đứng đầu một ngành thuộc lĩnh vực “nóng” nhất, nhưng lại đang có nhiều yếu kém”. Độc giả có thể không hiểu lầm rằng sự yếu kém thuộc về người được nhắc đến, nhưng vẫn yêu cầu câu văn cần sáng rõ hơn. Bởi sau dấu phẩy có từ nhưng, thì muốn thêm mệnh đề, cần phải thêm từ ngành đó. Nên viết rõ là: “…thuộc lĩnh vực “nóng” nhất, nhưng ngành đó lại đang có nhiều yếu kém”.

- “Chỉ có duy nhất một nhân vật là đàn bà đã có chồng”. Người ta có thể hiểu theo cả hai hướng. Một là: chỉ có một người, người đó đã có chồng; hai là: ngoài một người đã có chồng, những người khác đều chưa chồng.

- “Tôi nói chuyện những kẻ ăn cắp tác phẩm của người khác để nhận giải thưởng (…) như trường hợp đối với họa sĩ X”. Cách diễn đạt này dễ gây hiểu rằng họa sĩ X là người bị phê phán, trong khi sự thật là ngược lại. Nên viết: (…) “như trường hợp gây ra tình trạng mất bản quyền đối với họa sĩ X”.

Diễn đạt không mạch lạc

Thí dụ: -“Anh ta bảo vợ phải lên thị xã thăm đứa bạn ốm”. Chồng đi hay là vợ đi? Nên viết: “Anh ta bảo rằng, vợ phải lên…”, hoặc: “Anh ta nói với vợ rằng, anh phải lên…”.

Một câu khác tương tự: “Tôi biết nó từ hồi còn học mẫu giáo”.Tôi học mẫu giáo hay là nó học mẫu giáo, hay là cả hai cùng học ? Có thể viết rõ hơn theo ba hướng. “Từ khi còn học mẫu giáo, tôi đã quen biết nó”. “Từ khi nó còn học mẫu giáo, tôi đã quen biết nó. Từ khi còn học mẫu giáo, chúng tôi đã quen nhau”.

- “Rút ngắn thời gian đưa luật vào cuộc sống”. Câu văn phản lại ý của tác giả. Câu này cũng mập mờ như câu: “Nên tăng tuổi nghỉ hưu của các nhà khoa học”. Nên viết: “Cần nhanh chóng đưa luật vào đời sống”. “Nên tăng tuổi làm việc cho các nhà khoa học” (hoặc tăng mốc năm được nghỉ hưu…”.

- “Tiếng trống trường mang tên Lê Quý Đôn”. Bản thân tiếng trống (âm thanh phát ra từ một vật thể bị người tác động vào) không thể mang tên một con người. Nên viết: “Tiếng trống vang lên ở một ngôi trường mang tên nhà văn hóa lớn Lê Quý Đôn”.

Chúng ta có thể nêu được nhiều thí dụ điển hình hơn hoặc phân loại chính xác hơn. Tác giả bài viết nhỏ này mong nhận được sự đồng cảm và sẻ chia của độc giả, nhằm giúp cho tiếng Việt càng ngày càng trong sáng hơn./.

Bài liên quan
  • Ấn tượng Vũ Minh Huệ
    Mấy năm gần đây, các hội viên mới được kết nạp vào Hội đồng Thơ của Hội Nhà văn Hà Nội có không ít gương mặt ấn tượng. Một trong số đó là nữ nhà thơ Vũ Minh Huệ, không chỉ xinh đẹp trẻ trung mà còn để lại dấu ấn bằng những sáng tác rất mới, có cá tính và giàu nữ tính.
(0) Bình luận
  • Nhà văn Tô Hoài: Người “thuyền trưởng” tâm huyết và bản lĩnh
    Trong chặng đường 40 năm của Tạp chí Người Hà Nội, dấu ấn của nhà văn Tô Hoài - Tổng Biên tập đầu tiên vẫn luôn hiện hữu sâu đậm. Không chỉ là người đặt nền móng, định hướng phát triển cho tờ báo, ông còn là người truyền cảm hứng về một cách làm báo cẩn trọng, tinh tế, nhân văn và tràn đầy trách nhiệm.
  • "Người Hà Nội" đã và đang làm tốt sứ mệnh lan tỏa văn hóa Thủ đô ngàn năm văn hiến
    "Người Hà Nội" sẽ mừng "sinh nhật" tuổi 40 vào ngày 8/5/2025. Chặng đường 40 năm xây dựng và phát triển, Người Hà Nội đã có được một “hệ thống” cộng tác viên là văn nghệ sỹ ở nhiều lĩnh vực: văn học, mỹ thuật, nhiếp ảnh, điện ảnh, lý luận phê bình;… các nhà báo, nhà nghiên cứu, nhà khoa học hàng đầu Thủ đô và cả nước.
  • PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn: “Người Hà Nội ” luôn giữ được “chất” Hà Nội
    PGS. TS Nguyễn Hữu Sơn là một cộng tác viên có nhiều bài viết chất lượng đăng trên Người Hà Nội, từ những ngày đầu nhà văn Tô Hoài làm Tổng Biên tập báo Người Hà Nội. “Đọc Người Hà Nội, người ta thấy được cái "chất" Hà Nội, thấy được những tâm tư, tình cảm của nhiều cây bút là văn nghệ sỹ tài năng và những câu chuyện, vấn đề của Hà Nội” - PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn, chia sẻ.
  • Nhà văn Lê Phương Liên: "Còn có thể gõ bàn phím thì tôi còn viết về Hà Nội, viết cho Người Hà Nội"
    Nhà văn Lê Phương Liên nổi tiếng trên văn đàn Việt Nam với nhiều tác phẩm văn học thiếu nhi đặc sắc. Ít ai biết, tác giả truyện ngắn “Câu hỏi trẻ thơ” là cộng tác viên gắn bó với Tạp chí Người Hà Nội suốt 40 năm nay. Nhà văn Lê Phương Liên, chia sẻ: “Tên gọi Người Hà Nội luôn nhắc nhở tôi “dù có đi bốn phương trời” thì cũng luôn nhớ về Người Hà Nội để gửi, viết bài”, và viết bài cho “Người Hà Nội” chính là viết cho quê hương mình.
  • Văn học trong thời đại số - Những cơ hội và thách thức
    Vai trò không thể thay thế của văn học trong việc phản ánh đời sống và truyền tải giá trị nhân văn, đặc biệt trong bối cảnh thời đại số.
  • Đổi mới thi ca cũng không được xa lạ với con người
    Cuộc đối thoại của nhà thơ với thời đại trong thơ ca mang lại hy vọng, nâng cao giá trị con người ngay cả trong thời điểm bi tráng nhất của lịch sử hoặc thời khắc đau khổ nhất của mỗi một số phận. Một nhà thơ đích thực phải biết dùng ngôn ngữ của thơ để chạm vào tâm hồn con người. Không chỉ bằng sự phá vỡ sắc cạnh của lý trí, ngôn ngữ đó cần có thêm cảm xúc của trái tim - những cảm xúc được tái hiện từ chất liệu đời thường.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
Câu mập mờ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO