Tác giả - tác phẩm

Thi Hoàng: “Nước mắm thành hương của tư duy”

Nhà thơ Vũ Quần Phương 15:49 15/09/2023

Nhà thơ Thi Hoàng tên thật là Hoàng Văn Bộ, sinh ngày 5/5/1943 tại Vĩnh Tiến, Vĩnh Bảo, Hải Phòng. Ông làm việc nhiều năm ở Sở Văn hóa và Hội Văn nghệ Hải Phòng, hiện đã về hưu và vẫn viết ở Hải Phòng.

nha-tho-thi-hoang.jpg

Thi Hoàng làm thơ vào thời kỳ máy bay Mỹ oanh tạc ác liệt miền Bắc. Hai câu thơ viết về thiên nhiên thời chiến: bầu trời gan góc xanh dù ngày sẽ nhiều báo động và sức sống quyết liệt của mặt đất đã thành biểu tượng thơ của cuộc kháng chiến khi ấy: “Trời thì xanh như rút ruột mà xanh/ Cây thì biếc như vặn mình mà biếc”.

Thi Hoàng là cây bút chịu tìm tòi: thể nghiệm các cách diễn đạt, thể nghiệm cả cách tư duy mới, cách cảm xúc mới. Thi Hoàng có đòi hỏi cao cho thơ. Ông không tham in nhiều, nhưng lao động thơ kiên nhẫn. Chú trọng tìm một bút pháp có sức ma sát mạnh vào tâm hồn người đọc. Những bài thơ thời đầu, khoảng 20 năm, thường hay về câu, có những câu trội. Trội ý, trội tình, nhất là trội về cách diễn đạt. Nhưng toàn bài thì chưa liền khối, chưa xác định tâm trạng sâu sắc phải có của tác giả trước đề tài. Thi Hoàng có phần ảnh hưởng Chế Lan Viên trong lập ý vá trong khuynh hướng triết lý. Triết lý thường tư biện, siêu hình - vốn là bệnh của các nhà thơ giàu ý tưởng. Năm tháng, kinh nghiệm trường đời và những lo toan thiết thực, giúp họ khắc phục dần. Năm 1995, với tập trường ca “Gọi nhau qua vách núi”, Thi Hoàng đã “xác định” được mình, đã kết hợp được mới lạ sâu sắc. Ông có cách cụ thể hóa những ý niệm trừu tượng. Ông diễn đạt như rạch ấn tượng vào người đọc. Trong lời “Xin phép xuất bản”, như một khai từ cho trường ca, ông giãi bày việc làm thơ: “Tôi là kẻ bị những ý tưởng đuổi săn chạy vào con đường độc đạo/ Những con chữ đã in đó là vết chân của tôi chạy qua trang báo/ Mong tìm về nơi yên ổn cũng không xong/ Khi giơ tay gõ vào vầng trán mình/ Như gõ cửa căn nhà thân quen/ Giờ trong ấy có những người lạ ở”.

Chiêm nghiệm đúng, diễn tả bạo. Đúng - vì được hình thành từ chiêm nghiệm nên cụ thể và sâu sắc. Phát hiện vào bản chất sự việc được lóe lên từ trong nhận xét, đôi khi như vu vơ. Như có lần ông nói tới cái ngáp lén trong cuộc họp trọng đại ở Liên hiệp quốc. Đấy là thành tựu kết tinh của hàng chục năm lao động thơ kiên trì. Đấy cũng là không gian đủ độ rộng cho cách diễn đạt lạ, bạo, vốn là sở trường của Thi Hoàng, được đắc địa tung hoành. Ông chơi chữ trong chuyện “bán thơ”: “Bán cho tiên nhưng tiên chẳng có mà/ Bán cho ma nhưng ma chẳng có tiền”. Đùa cũng là đùa mà thật cũng là thật, nhưng ai hiểu tương quan lượng và chất thơ bây giờ thì hẳn nhận ra ý vị hài hước khá “nên thơ" ngay trong ngữ cảnh chơi chữ này. “Thơ ấy mà tỉnh quá cũng là điên”.

Thi Hoàng có năng khiếu độc đáo là “trần tục hóa", nói rõ hơn là “ẩm thức hóa", đề cao vị giác, mọi vẻ đẹp thiêng liêng, mọi không gian cao cả: Ông cảm nhận thiên nhiên đêm trong sự hòa hợp bằng âm điệu du dương và nếm nó, quả trái thì ngọt và các ngôi sao thì… mặn: “Nỗi buồn du dương côn trùng rì rào/ Quả nín nhịn trở mình ngọt lự/ Đỉnh trời mằn mặn mấy ngôi sao”.

Ông táo bạo lập ý, sự táo bạo thành thói quen, ngay cả khi nói việc đau xương đau cốt thông thường, vốn dễ trò chuyện: “Ai đang lùng sục trong xương cốt tôi/ Nhức buốt lần mò đi hành hương”. Nhưng nhiều hơn, sự táo bạo của ông biểu hiện một cách lôi thơ đến gần đời, như đời. Đây công dụng của tình yêu trong sự nuôi người được kéo vào bếp núc: “Tình yêu của tôi là lửa để nấu chín thức ăn/ Là nước chảy theo những đường ống quanh co với chiếc thùng người hứng”.

Thói quen hạ những khái niệm cao cả xuống ngang tầm tay trần thế, Thi Hoàng không dùng lửa khái niệm mà dùng lửa cụ thể - lửa nấu chín thức ăn, và nước thì như nước của nhà máy nước thành phố thời kỳ dùng máy nước công cộng trong các khu chung cư. Ý thơ trở nên gần người, nó sống với người. Dễ cảm nhận và in vào trí nhớ bằng tính độc đáo mà đương nhiên trong sự so sánh. Độc đáo dễ thành kỳ khu, Thi Hoàng độc đáo để thành đương nhiên do ông có một “phép thuật” cao cường là trộn lẫn rất tài những thứ cụ thể tầm thường, thậm chí quá tầm thường, rất không thơ vào những lập luận mỹ miều chính xác, tạo nên một thứ hổ lốn đầy chất thơ và đầy tính hiện đại. Một chất thơ mới mẻ so với thi pháp cổ điển và ngay cả với thi pháp của thời Thơ Mới (1932-1945). Hai thi pháp trên lấy đẹp trừu tượng cao cả và tù mù trộn với đẹp cụ thể thường ngày, thậm chí trộn với cái không đẹp cũng rất đời thường mà tạo ra tương quan thơ bất ngờ. Bất ngờ vì ông có lý trong các so sánh trái khoáy ấy. Tập thơ “Bóng ai gió tạt” (Hội nhà văn Việt Nam tặng giải thưởng năm 2002) cho thấy một Thi Hoàng cứ trái khoáy mà lại chín việc đời. Ông tìm ra chất thơ sâu sắc trong những chuyện đời bình dị. Ông giúp cho người đọc đọc ra cái vẻ đẹp đến ứa nước mắt của đời thường khi quan sát những đứa trẻ chơi trước cửa đền: “Chợt ngẫm thấy trẻ con là giỏi nhất/ Làm được buổi chiều rất giống ban mai/ Thánh cũng hân hoan, đố ai biết được/ Ngài ở trong kia hay ở ngoài này”.

Trong kia là hậu cung ngạt ngào nhang đăng u ẩn, ngoài này là thằng cu cái hĩm đang đùa chơi liến láu, thánh đang ở phía nào? Cách triết lý của Thi Hoàng bây giờ giản dị mà giúp đời, khác nhiều so với thời ông sính làm thơ trí tuệ. Ông tưởng nhớ Bí thư tỉnh uỷ Vĩnh Phú Kim Ngọc bị kỷ luật vì tội đi trước thời đại. Lời lẽ ôn tồn mà thấm thía, xót xa. Thơ như lời tự nhủ, mang giọng tự nhủ thấm thía: “Nhớ bác quá bác Kim Ngọc ạ/ Gạo giờ có lúc thừa mà cháu đâu dám để cơm rơi/ (...) Cơm rơi vãi là tâm hồn rơi vãi/ Thế thì làm thơ về bác làm gì”.

Đóng góp của Thi Hoàng chính là ông chỉ cho ta thấy những khía cạnh thâm trầm ẩn giấu đó của đời trong một nụ cười tươi như… mếu. Năm 2002, trong một bài thơ tặng Thi Hoàng, tôi đã tự “đánh dấu” vào lòng mình, món đặc sản “trộn lẫn” rất lợi hại này của ông: “Anh trộn lẫn với nhiều chiều kích thước/ trộn lẫn thơ, nước mắm với nội hàm./ Thơ có vị và nội hàm mằn mặn/ nước mắm thành hương của tư duy/ Anh thành ông phù thủy/ lấy rốn con chuồn chuồn làm câu cổ thi”.

Sang thế kỷ 21, ông cho xuất bản hai tập trong thập niên đầu, cảm hứng còn săn lắm. Tập đầu có cái tên hơi lằng nhằng “Theo đuổi tự nhiên và những bài liên quan hay là Cộng sinh với những khoảng không”. Đọc thơ có hơi mệt. Mệt như đọc cái tên tập. Có lẽ ông mải “trộn” quá. Thành ra trọng ý hơn tứ. Mất cái thú của hàm súc. Tập sau nhan sắc hơn. Ngồi “Chờ hoa nở” hay “Ngồi với chó đá” đều duyên dáng. Tuổi ấy thơ ấy, cũng là sức bền của cảm hứng./.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Ra mắt tập thơ "Bốn mùa cờ bay" của tác giả Huỳnh Mai Liên
    “Bốn mùa cờ bay” của tác giả Huỳnh Mai Liên ra mắt đúng dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, là một hải trình đến Trường Sa bằng thơ đầy rung cảm, như một con sóng nhỏ, hòa vào tình yêu lớn của dân tộc trong dấu mốc thiêng liêng của Tổ quốc.
  • “Công cuộc đổi mới, tư duy mới, thực tiễn mới”: Kiến giải sâu sắc nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn
    Trước khi trở thành chính khách, tác giả Phạm Quang Nghị từng là chiến sĩ trực tiếp chiến đấu nơi chiến trường Nam Bộ, đồng thời ông còn là nhà báo, nhà văn, nhà nghiên cứu có tâm có tầm dành cả cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những trải nghiệm thực tế sâu sắc cùng vốn sống phong phú đã hun đúc trong ông một tầm nhìn rộng mở và cả những trăn trở với thời cuộc.
  • Hiểu thêm những trang sử hào hùng của dân tộc qua ấn phẩm của NXB Kim Đồng
    Nhân dịp kỉ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 – 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945 – 02/9/2025), NXB Kim Đồng ra mắt nhiều ấn phẩm tôn vinh những người con ưu tú của dân tộc, ngợi ca vẻ đẹp quê hương đất nước, tình đoàn kết các dân tộc anh em; qua đó giúp bạn đọc hiểu thêm về những trang sử hào hùng và hành trình giành độc lập dưới ngọn cờ của Đảng và Bác Hồ kính yêu.
  • Tái bản cuốn sách “Cách mạng Tháng Tám 1945: Thắng lợi vĩ đại đầu tiên của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX”
    Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 – 2/9/2025), Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, vừa tái bản cuốn sách “Cách mạng Tháng Tám 1945: Thắng lợi vĩ đại đầu tiên của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX” của GS.TS.NGND Trịnh Nhu và PGS.TS Trần Trọng Thơ.
  • Khám phá 54 sắc màu văn hóa trong "Chung một ngôi nhà"
    Nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2/9/1945 – 2/9/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu ấn phẩm đặc biệt “Chung một ngôi nhà – Atlas 54 dân tộc Việt Nam” do tác giả Võ Thị Mai Chi biên soạn, họa sĩ Hồ Quốc Cường minh họa. Cuốn sách mang đến cho độc giả cái nhìn sinh động về văn hóa và đời sống tinh thần phong phú của 54 dân tộc, đồng thời là hành trang tinh thần giúp thế hệ trẻ gìn giữ bản sắc, nuôi dưỡng tình yêu quê hương và tự tin hội nhập quốc tế.
  • Ân Kiện Linh kể chuyện chiến tranh, tình yêu và đức tin trong "Môi Cầu Vồng"
    “Môi Cầu Vồng” của nhà văn Ân Kiện Linh, do Bùi Thị Thiên Thai dịch, vừa được NXB Phụ nữ Việt Nam phát hành trên toàn quốc. Cuốn sách kể câu chuyện gia đình Do Thái lưu vong ở Thượng Hải những năm 1939–1946, vừa tái hiện lịch sử chiến tranh, vừa gửi gắm thông điệp về lòng dũng cảm, tình bạn và hy vọng vượt lên nghịch cảnh.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Tiến tới Lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Quốc khánh: Hà Nội đẹp hơn
    Phố phường Thủ đô Hà Nội đã sạch đẹp hơn, không còn tình trạng chen lấn trước, trong và sau buổi sơ duyệt cấp Nhà nước diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 (tối 27/8), cho thấy sự khác biệt với hai buổi tổng hợp luyện trước đó. Điều này có sự góp sức không nhỏ của lực lượng an ninh, thanh niên tình nguyện, công nhân vệ sinh môi trường – những người làm nhiệm vụ để Thành phố hoàn thành tốt công tác tổ chức các hoạt động dịp Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh.
  • Lực lượng vũ trang Thủ đô – Dấu ấn từ mùa thu lịch sử
    Sáng 28/8, tại Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật – 22 Hàng Buồm, UBND phường Hoàn Kiếm, Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội phối hợp với Bảo tàng Chiến thắng B52, Cục Chính trị Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội tổ chức khai mạc triển lãm chuyên đề “Lực lượng vũ trang Thủ đô - Dấu ấn từ mùa thu lịch sử”.
  • Nhạc sĩ Nguyễn Thành Trung sắp ra mắt trường ca âm nhạc “Đất nước hôm nay” mừng Đại lễ
    Hòa chung không khí cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và các ngày lễ lớn trong năm, nhạc sĩ Nguyễn Thành Trung cùng ê kíp công bố dự án âm nhạc “Đất nước hôm nay”. Đây là một trường ca được xây dựng công phu, nhằm tôn vinh những giá trị hy sinh, cống hiến vì độc lập, tự do và hạnh phúc của các thế hệ người dân Việt Nam. Tác phẩm cũng gửi gắm khát vọng về một Tổ quốc giàu mạnh, hòa bình, thịnh vượng và không ngừng vươn lên trong tương lai.
  • 50 bộ phim Việt Nam được chiếu miễn phí tại Triển lãm Thành tựu kinh tế - xã hội
    Những bộ phim mang dấu ấn sâu đậm như: Đào, Phở và Piano; Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối; Mắt biếc; Em chưa 18; Mùi cỏ cháy; Lật mặt 7, 8… sẽ được giới thiệu tới công chúng.
  • Phường Sơn Tây trao tặng, truy tặng 123 Huy hiệu Đảng dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh
    Chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025), chiều 27/8, Đảng ủy phường Sơn Tây (TP. Hà Nội) long trọng tổ chức Lễ trao tặng, truy tặng Huy hiệu Đảng cho 123 Đảng viên. Đồng chí Nguyễn Lan Hương - Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội dự buổi lễ.
  • 8.800 thanh niên tình nguyện Thủ đô sẵn sàng phục vụ A80
    Trong khí thế rộn ràng chờ đến giờ diễn ra sơ duyệt diễu binh diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, các tuyến phố trung tâm rực rỡ màu cờ Tổ quốc trên áo, khuôn mặt của người dân, cùng màu xanh thanh niên tình nguyện.
  • 9 Bảo vật quốc gia hòa quyện cùng giai điệu thiêng liêng trong MV Tiến quân ca
    Vào 8h sáng ngày 28/8/2025, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam sẽ công bố MV Tiến quân ca trên các nền tảng số của mình. Tác phẩm là lời tri ân lịch sử đấu tranh dựng nước, giữ nước của dân tộc, đồng thời mở ra cách tiếp cận mới, đưa mỹ thuật đến gần hơn với công chúng.
  • “Vui Tết độc lập” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam
    Từ ngày 30/8 đến 30/9/2025, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đoài Phương, TP. Hà Nội) diễn ra chuỗi hoạt động với chủ đề “Vui Tết độc lập”. Sự kiện được tổ chức nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 – 2/9/2025) nhằm quảng bá, lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống của các cộng đồng dân tộc, tăng cường giao lưu văn hóa...
  • Xã Hồng Vân rực rỡ sắc màu làng quê mừng 80 năm Quốc khánh 2/9
    Những ngày cuối tháng Tám lịch sử, trên khắp các tuyến đường của xã Hồng Vân (TP Hà Nội), không khí rộn ràng, tươi mới hiện hữu qua hình ảnh cờ Đảng, quốc kỳ rực rỡ sắc đỏ. Người dân đi qua ai nấy đều ngỡ ngàng, xúc động và mừng vui khi thấy làng quê thân thuộc được khoác lên tấm áo mới giàu sức sống.
  • Ứng dụng “A80 - Tự hào Việt Nam”: Hỗ trợ tra cứu chuỗi hoạt động dịp Quốc khánh 2/9
    Ứng dụng “A80 - Tự hào Việt Nam” cập nhật chi tiết thông tin về chương trình triển lãm, nghệ thuật, diễu binh kèm theo hướng dẫn tham gia và các lưu ý cần thiết.
Thi Hoàng: “Nước mắm thành hương của tư duy”
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO