Hà Nội xưa - nay

Ngọn đèn vàng trong căn bếp phố cổ

Vũ Thị Tuyết Nhung 07:16 17/09/2024

Mỗi lần đi du lịch ở trong và ngoài nước, điều tôi không thích nhất ở các khách sạn là họ toàn dùng ánh sáng đèn vàng, cứ nhờ nhờ, sáng chả ra sáng, tối không ra tối. Đa phần mọi người đều nói dùng đèn vàng như thế mới sang trọng, nhưng tôi thì không. Cũng là bởi cứ mỗi khi gặp ánh đèn vàng, ký ức tôi lại dội về căn nhà xưa cũ trên phố cổ những năm sáu mươi, bảy mươi của thế kỷ trước với căn bếp ám khói và ngọn đèn vàng mờ mịt.

3anh-1.jpg
Dấu xưa trong ngôi nhà phố cổ Hà Nội.

Tôi nhớ ngày ấy, đã rất nhiều lần chị em tôi nói với bố đổi cái bóng đèn bếp cho sáng hơn một chút (cốt để làm bếp khỏi nhầm lẫn mắm muối, tương cà hoặc khi dọn cơm đỡ làm vỡ bát đĩa hay vịt dấm, liễn dưa), nhưng bố tôi kiên quyết không:

- Nấu ăn thường ngày chứ có tết nhất cỗ bàn gì đâu mà cần đèn đóm. Mắt con gái sáng choang như thế, cần gì. Tốn điện lắm. Mẹ các con cứ đến kỳ trả tiền điện nước lại kêu ca nhức đầu.

Thời bấy giờ tiết kiệm là quốc sách. Cái bóng đèn vàng trong căn bếp ấy có nhẽ chỉ sáng độ 20W, mà lại được mắc tít trên trần bếp, thêm một cái lồng sắt tròn úp chụp bên trên để cho ánh sáng không tản mát. Đôi khi gió thổi mạnh, cái bóng đèn đung đưa, cái chụp đèn va lắc cắc, nghe đầy những âu lo.

3anh-2.jpg
Một góc không gian căn bếp trong ngôi nhà cổ 87 Mã Mây

Xưa, mỗi sáng sớm, khi trời còn chưa rạng mặt người, bà ngoại tôi đã lọ mọ vào bếp đun nước pha trà. Bà ngoại tôi lúc ấy đã ngoại bảy mươi, thế mà bà vào bếp khơi hé lò than quả bàng đun nước siêu nước nhỏ trong bóng tối mà chẳng hề bật đèn. Sau đó bà ngồi độc ẩm trên chiếc tràng kỷ kê bên hiên nhà ngang sát bếp chừng vài ba mươi phút trong ánh sáng mơ màng từ khoảng sân trời hắt vào. Bà cũng chẳng bật cái đèn sân mắc phía dưới hiên nhà ngang, ngay trên bức tường kê chiếc tràng kỷ. Uống trà sáng cần gì phải bật đèn chứ? Tốn điện báu ngọc gì? Bà tôi hay nói thế nếu mẹ hay dì tôi thức giấc đi qua nhắc nhở:

- Sao bà không bật đèn cho sáng? Tối thế này bà lập cập đun nước khéo mà bỏng tay, bỏng chân.

- Phỉ phui cái mồm. Bỏng làm sao được. Ừ thì bật đèn lên! Gọi các con dậy đi. Khơi hộ tôi cái bếp than lên. Tôi đi rang cơm cho chúng nó ăn rồi đi học.

Bà ngoại tôi rang cơm khéo lắm. Mỗi khi rang cơm, bà cho một đôi thìa mỡ lợn vào chiếc chảo gang to đun sôi rồi thả hành khô thái nhỏ phi thơm lên, đổ cơm nguội vào chảo và đảo nhẹ nhàng để cơm thấm mỡ đều. Tiếp đó, bà cho thêm một đôi thìa nước mắm hay xì dầu, nắm dưa cải chua đã vắt ráo và mươi cái tóp mỡ vàng ươm. Rồi bà lại kỳ công đảo cơm lần nữa trước khi rắc vào dúm hành hoa đã thái nhỏ.

- Nào các cháu đã đánh răng rửa mặt xong chưa? Vào ăn cơm rồi đi học kẻo muộn. Tắt hộ bà cái đèn bếp. Tắt luôn cả đèn sân nữa. Trời sáng rõ mặt người rồi còn gì.

Mùi cơm rang thơm phức dậy lên. Chị em tôi rào rào xúc cơm trên chiếc tràng kỷ trong ánh sáng tinh mơ thoáng hiện từ khoảng không của mảnh sân trời trước gian nhà ngang. Đứa nào may mắn vớ được miếng tóp mỡ trong bát thì “ngậm hột thị” sướng âm thầm chả dám khoe, sợ chị em ghen tỵ. Ừ mà trời đã sáng hẳn đâu mà nhòm thấy chứ. Sợ gì! Ngày ấy cứ 6 giờ sáng là học sinh đã cắp cặp đến trường, chứ không đi học muộn như bây giờ.

Cũng như những gia đình thị dân Hà Nội vào những năm ấy, bếp nấu nhà tôi thường là dùng củi gỗ hay than cám hoặc bếp mùn cưa. Có khi đun cả trấu hoặc lá rụng quét ở ngoài đường về. Khói nhiều lắm. Nhất là vào những khi trời mưa ẩm, củi ướt, than nhão. Thi thoảng bố tôi lại bắc cái ghế nhỏ lấy chiếc giẻ cẩn thận lau chiếc bóng đèn cho sáng lại, rồi vặn cái bóng cho chắc chắn thêm.

Tôi không nhớ là cái bóng đèn ấy đã tồn tại bao năm, nhưng tôi nhớ là cả thời con gái của tôi, nó chưa bị cháy hỏng phải thay thế bao giờ. Mà nói chi đèn bếp, đèn nhà trên, nhà dưới, đèn cầu thang, mỗi nơi cũng chỉ độc nhất một cái bóng đèn vàng chỉ đủ sáng. Có nhẽ chưa thấy cái bóng đèn nào đủ 100W, trừ mỗi dịp lễ tết, bố tôi lấy từ trong ngăn tủ chùa trên gác 2 cái dây điện dài và bóng điện sáng quắc đem mắc ngoài sân nhà cho mẹ con dì cháu tôi thức đêm vo gạo, tẩy bóng, luộc măng, đồ xôi. Và thêm nữa, một dây đèn nhấp nháy xanh đỏ để giăng lên cây quất cây đào trong phòng khách nhà ngoài. Những thời khắc tuyệt vời ấy cũng chỉ thoáng chốc vài ba ngày là chấm dứt. Những chiếc bóng đèn, dây đèn ấy lại trở về ngủ yên mơ màng trên ngăn tủ chùa trên gác 2. Và cái một điệp khúc mà tôi nhớ nhất là trước khi đi ngủ, tối nào cũng như tối nào vẫn là câu hỏi giọng khàn khàn của bố:

- Đèn bếp, đèn sân, đèn cầu thang đã tắt hết chưa các con?

- Dạ. Tắt hết rồi bố ạ.
Bố hỏi vậy thôi, chứ bố biết là chị em tôi đã chia phiên tắt đèn cả tuần rồi. Chứ nếu tối khuya hay sáng sớm bố bất chợt thức dậy mà thấy trong nhà còn le lói chút ánh sáng đèn thì có đứa ăn đòn là cái chắc.

Tôi về sống ở làng Giáp Nhất quận Thanh Xuân đã vừa tròn 20 năm. Ngay từ ban đầu, hệ thống chiếu sáng trong nhà đã được trang bị khá đầy đủ, chủ yếu là ánh sáng trắng, trừ đèn ở các khung tranh trang trí và đèn phòng ngủ là ánh sáng vàng. Sau này, theo trào lưu, nhà tôi cũng thay bóng điện thường bằng bóng điện cảm ứng để tiết kiệm điện. Đèn trong bếp và phòng ăn thì toàn ánh sáng trắng, nhặt rau thái thịt sạch sẽ tiện lợi, màu sắc món ăn thức uống nhìn cũng nổi trội hấp dẫn hơn. Thế mà không hiểu sao, khi nghe bước chân các con lên cầu thang lúc đã quá khuya, tôi bất chợt mơ màng tỉnh giấc và hỏi vọng:

- Các con đã tắt hết đèn bếp, đèn sân và đèn cầu thang hay chưa?

- Ơ kìa mẹ, toàn đèn cảm ứng rồi. Mẹ quên à?

Ừ nhỉ? Đúng là quên thật rồi. Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua còn gì nữa. Tiết kiệm vẫn là quốc sách. Tuy nhiên nay đã khác xưa nhiều lắm. Đôi lúc tôi ngậm ngùi nhớ lại căn bếp xưa, cái chạn gỗ tróc sơn, chiếc cối đồng nặng trịch, khúc chày gỗ nham nhở, vành khuôn tráng bánh cuốn mỏng manh… tất thảy không có bất cứ vật dụng nhà bếp nào gọi là máy móc dùng tay chứ chưa nói đến vật dụng chạy điện. Chỉ có mỗi ngọn đèn vàng có thể gọi là hiện đại nhất trong căn bếp. Nhưng ánh sáng của nó lại gợi lên nỗi buồn của một thời khó khăn thiếu thốn mà tất thảy ai ai cũng không bao giờ muốn phải trải qua thêm một lần nữa trong đời. Và mỗi lúc ngọn đèn vàng hiện về trong ký ức, tôi hằng thương bố mẹ, thương bà đến quặn thắt ruột gan./.

Bài liên quan
  • Khôi phục và bảo tồn giống sen Bách Diệp nổi tiếng của Tây Hồ
    Chiều 12/7, Sở NNNT thành phố Hà Nội phối hợp với Viện nghiên cứu rau quả (Bộ NNPTNN), UBND quận Tây Hồ và Hội khoa học phát triển nông thôn Việt Nam tọa đàm, thảo luận về việc bảo tồn và phát triển hoa Sen Việt Nam. Đây là một trong những sự kiện trong khuôn khổ Lễ hội Sen Hà Nội năm 2024.
(0) Bình luận
  • Tự hào Hoàn Kiếm - Nối mạch nguồn xưa, tri ân và tiếp bước
    Tối 13/6/2025, UBND quận Hoàn Kiếm tổ chức chương trình “Tự hào Hoàn Kiếm – Nối mạch truyền thống, tri ân và tiếp bước” tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ Hà Nội (số 50 Đào Duy Từ, phường Hàng Buồm), nhân kỷ niệm 64 năm Ngày thành lập quận. Sự kiện nhằm tri ân các tổ chức, cá nhân tiêu biểu đã có nhiều đóng góp trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn.
  • Bách hóa Tổng hợp Hà Nội - Ký ức một thời
    Mỗi lần có dịp qua phố Tràng Tiền, ngắm nhìn tòa nhà Tràng Tiền Plaza lộng lẫy, trong tôi lại tràn về những hoài niệm một thời xa xưa - khi nơi đây còn là Bách hóa Tổng hợp. Vẫn con phố ấy, góc quen ấy mà không gian giờ đã đổi thay.
  • Xứ Đoài - miền đất thiêng, vùng đất thơ
    Có những vùng đất chỉ cần thầm nhắc tên đã khơi dậy bao xúc cảm thi ca như sông Hương - núi Ngự, sông Lam - núi Hồng. Và xứ Đoài, với tâm điểm là núi Tản - sông Đà, cũng là một miền đất thiêng, một vùng đất thơ như thế.
  • Phục dựng nghi lễ tế Đinh tại đền Đức Thánh Cả
    Ngày 9/3/2025, nghi lễ tế Đinh đã điễn ra tại đền Đức Thánh Cả, thôn Hữu Vĩnh, xã Bình Lưu Quang, huyện Ứng Hòa, TP. Hà Nội. Việc phục dựng nghi lễ là một phần trong chiến lược bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của địa phương.
  • Tây Hồ – Nơi giao thoa giữa quá khứ và hiện tại trong bảo tồn văn hóa
    Quận Tây Hồ, một trong những quận trung tâm của Thủ đô Hà Nội, không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp tự nhiên mà còn là nơi chứa đựng nhiều giá trị văn hóa lịch sử. Quận Tây Hồ là một khu vực đặc biệt với sự kết hợp hài hòa giữa không gian xanh mát của các hồ, làng nghề truyền thống và các di sản văn hóa phong phú. Những năm qua, Tây Hồ đã và đang thực hiện công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, tạo nên một hình ảnh đầy bản sắc và thu hút du khách.
  • Một thoáng ký ức Hà Nội xưa
    Nếu mang nắng chiều chiếu nghiêng nghiêng vào ngăn ký ức của người Hà Nội, dễ sẽ thấy gói hàng Tết thời xa vắng, thấy chiếc áo chần bông xúng xính chờ cái rét ngọt để diện đi chơi… Thời gian có khả năng diệu kỳ, đôi khi có thể biến những khoảnh khắc tưởng chừng như thiếu thốn, khó khăn nhất trở thành tình cảm nhất, vui vẻ nhất; biến những điều răn dạy khắt khe nay trở thành lời vàng thước ngọc muốn gửi gắm lại cho thế hệ sau…
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
Ngọn đèn vàng trong căn bếp phố cổ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO