Hà Nội xưa - nay

Ngọn đèn vàng trong căn bếp phố cổ

Vũ Thị Tuyết Nhung 07:16 17/09/2024

Mỗi lần đi du lịch ở trong và ngoài nước, điều tôi không thích nhất ở các khách sạn là họ toàn dùng ánh sáng đèn vàng, cứ nhờ nhờ, sáng chả ra sáng, tối không ra tối. Đa phần mọi người đều nói dùng đèn vàng như thế mới sang trọng, nhưng tôi thì không. Cũng là bởi cứ mỗi khi gặp ánh đèn vàng, ký ức tôi lại dội về căn nhà xưa cũ trên phố cổ những năm sáu mươi, bảy mươi của thế kỷ trước với căn bếp ám khói và ngọn đèn vàng mờ mịt.

3anh-1.jpg
Dấu xưa trong ngôi nhà phố cổ Hà Nội.

Tôi nhớ ngày ấy, đã rất nhiều lần chị em tôi nói với bố đổi cái bóng đèn bếp cho sáng hơn một chút (cốt để làm bếp khỏi nhầm lẫn mắm muối, tương cà hoặc khi dọn cơm đỡ làm vỡ bát đĩa hay vịt dấm, liễn dưa), nhưng bố tôi kiên quyết không:

- Nấu ăn thường ngày chứ có tết nhất cỗ bàn gì đâu mà cần đèn đóm. Mắt con gái sáng choang như thế, cần gì. Tốn điện lắm. Mẹ các con cứ đến kỳ trả tiền điện nước lại kêu ca nhức đầu.

Thời bấy giờ tiết kiệm là quốc sách. Cái bóng đèn vàng trong căn bếp ấy có nhẽ chỉ sáng độ 20W, mà lại được mắc tít trên trần bếp, thêm một cái lồng sắt tròn úp chụp bên trên để cho ánh sáng không tản mát. Đôi khi gió thổi mạnh, cái bóng đèn đung đưa, cái chụp đèn va lắc cắc, nghe đầy những âu lo.

3anh-2.jpg
Một góc không gian căn bếp trong ngôi nhà cổ 87 Mã Mây

Xưa, mỗi sáng sớm, khi trời còn chưa rạng mặt người, bà ngoại tôi đã lọ mọ vào bếp đun nước pha trà. Bà ngoại tôi lúc ấy đã ngoại bảy mươi, thế mà bà vào bếp khơi hé lò than quả bàng đun nước siêu nước nhỏ trong bóng tối mà chẳng hề bật đèn. Sau đó bà ngồi độc ẩm trên chiếc tràng kỷ kê bên hiên nhà ngang sát bếp chừng vài ba mươi phút trong ánh sáng mơ màng từ khoảng sân trời hắt vào. Bà cũng chẳng bật cái đèn sân mắc phía dưới hiên nhà ngang, ngay trên bức tường kê chiếc tràng kỷ. Uống trà sáng cần gì phải bật đèn chứ? Tốn điện báu ngọc gì? Bà tôi hay nói thế nếu mẹ hay dì tôi thức giấc đi qua nhắc nhở:

- Sao bà không bật đèn cho sáng? Tối thế này bà lập cập đun nước khéo mà bỏng tay, bỏng chân.

- Phỉ phui cái mồm. Bỏng làm sao được. Ừ thì bật đèn lên! Gọi các con dậy đi. Khơi hộ tôi cái bếp than lên. Tôi đi rang cơm cho chúng nó ăn rồi đi học.

Bà ngoại tôi rang cơm khéo lắm. Mỗi khi rang cơm, bà cho một đôi thìa mỡ lợn vào chiếc chảo gang to đun sôi rồi thả hành khô thái nhỏ phi thơm lên, đổ cơm nguội vào chảo và đảo nhẹ nhàng để cơm thấm mỡ đều. Tiếp đó, bà cho thêm một đôi thìa nước mắm hay xì dầu, nắm dưa cải chua đã vắt ráo và mươi cái tóp mỡ vàng ươm. Rồi bà lại kỳ công đảo cơm lần nữa trước khi rắc vào dúm hành hoa đã thái nhỏ.

- Nào các cháu đã đánh răng rửa mặt xong chưa? Vào ăn cơm rồi đi học kẻo muộn. Tắt hộ bà cái đèn bếp. Tắt luôn cả đèn sân nữa. Trời sáng rõ mặt người rồi còn gì.

Mùi cơm rang thơm phức dậy lên. Chị em tôi rào rào xúc cơm trên chiếc tràng kỷ trong ánh sáng tinh mơ thoáng hiện từ khoảng không của mảnh sân trời trước gian nhà ngang. Đứa nào may mắn vớ được miếng tóp mỡ trong bát thì “ngậm hột thị” sướng âm thầm chả dám khoe, sợ chị em ghen tỵ. Ừ mà trời đã sáng hẳn đâu mà nhòm thấy chứ. Sợ gì! Ngày ấy cứ 6 giờ sáng là học sinh đã cắp cặp đến trường, chứ không đi học muộn như bây giờ.

Cũng như những gia đình thị dân Hà Nội vào những năm ấy, bếp nấu nhà tôi thường là dùng củi gỗ hay than cám hoặc bếp mùn cưa. Có khi đun cả trấu hoặc lá rụng quét ở ngoài đường về. Khói nhiều lắm. Nhất là vào những khi trời mưa ẩm, củi ướt, than nhão. Thi thoảng bố tôi lại bắc cái ghế nhỏ lấy chiếc giẻ cẩn thận lau chiếc bóng đèn cho sáng lại, rồi vặn cái bóng cho chắc chắn thêm.

Tôi không nhớ là cái bóng đèn ấy đã tồn tại bao năm, nhưng tôi nhớ là cả thời con gái của tôi, nó chưa bị cháy hỏng phải thay thế bao giờ. Mà nói chi đèn bếp, đèn nhà trên, nhà dưới, đèn cầu thang, mỗi nơi cũng chỉ độc nhất một cái bóng đèn vàng chỉ đủ sáng. Có nhẽ chưa thấy cái bóng đèn nào đủ 100W, trừ mỗi dịp lễ tết, bố tôi lấy từ trong ngăn tủ chùa trên gác 2 cái dây điện dài và bóng điện sáng quắc đem mắc ngoài sân nhà cho mẹ con dì cháu tôi thức đêm vo gạo, tẩy bóng, luộc măng, đồ xôi. Và thêm nữa, một dây đèn nhấp nháy xanh đỏ để giăng lên cây quất cây đào trong phòng khách nhà ngoài. Những thời khắc tuyệt vời ấy cũng chỉ thoáng chốc vài ba ngày là chấm dứt. Những chiếc bóng đèn, dây đèn ấy lại trở về ngủ yên mơ màng trên ngăn tủ chùa trên gác 2. Và cái một điệp khúc mà tôi nhớ nhất là trước khi đi ngủ, tối nào cũng như tối nào vẫn là câu hỏi giọng khàn khàn của bố:

- Đèn bếp, đèn sân, đèn cầu thang đã tắt hết chưa các con?

- Dạ. Tắt hết rồi bố ạ.
Bố hỏi vậy thôi, chứ bố biết là chị em tôi đã chia phiên tắt đèn cả tuần rồi. Chứ nếu tối khuya hay sáng sớm bố bất chợt thức dậy mà thấy trong nhà còn le lói chút ánh sáng đèn thì có đứa ăn đòn là cái chắc.

Tôi về sống ở làng Giáp Nhất quận Thanh Xuân đã vừa tròn 20 năm. Ngay từ ban đầu, hệ thống chiếu sáng trong nhà đã được trang bị khá đầy đủ, chủ yếu là ánh sáng trắng, trừ đèn ở các khung tranh trang trí và đèn phòng ngủ là ánh sáng vàng. Sau này, theo trào lưu, nhà tôi cũng thay bóng điện thường bằng bóng điện cảm ứng để tiết kiệm điện. Đèn trong bếp và phòng ăn thì toàn ánh sáng trắng, nhặt rau thái thịt sạch sẽ tiện lợi, màu sắc món ăn thức uống nhìn cũng nổi trội hấp dẫn hơn. Thế mà không hiểu sao, khi nghe bước chân các con lên cầu thang lúc đã quá khuya, tôi bất chợt mơ màng tỉnh giấc và hỏi vọng:

- Các con đã tắt hết đèn bếp, đèn sân và đèn cầu thang hay chưa?

- Ơ kìa mẹ, toàn đèn cảm ứng rồi. Mẹ quên à?

Ừ nhỉ? Đúng là quên thật rồi. Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua còn gì nữa. Tiết kiệm vẫn là quốc sách. Tuy nhiên nay đã khác xưa nhiều lắm. Đôi lúc tôi ngậm ngùi nhớ lại căn bếp xưa, cái chạn gỗ tróc sơn, chiếc cối đồng nặng trịch, khúc chày gỗ nham nhở, vành khuôn tráng bánh cuốn mỏng manh… tất thảy không có bất cứ vật dụng nhà bếp nào gọi là máy móc dùng tay chứ chưa nói đến vật dụng chạy điện. Chỉ có mỗi ngọn đèn vàng có thể gọi là hiện đại nhất trong căn bếp. Nhưng ánh sáng của nó lại gợi lên nỗi buồn của một thời khó khăn thiếu thốn mà tất thảy ai ai cũng không bao giờ muốn phải trải qua thêm một lần nữa trong đời. Và mỗi lúc ngọn đèn vàng hiện về trong ký ức, tôi hằng thương bố mẹ, thương bà đến quặn thắt ruột gan./.

Bài liên quan
  • Khôi phục và bảo tồn giống sen Bách Diệp nổi tiếng của Tây Hồ
    Chiều 12/7, Sở NNNT thành phố Hà Nội phối hợp với Viện nghiên cứu rau quả (Bộ NNPTNN), UBND quận Tây Hồ và Hội khoa học phát triển nông thôn Việt Nam tọa đàm, thảo luận về việc bảo tồn và phát triển hoa Sen Việt Nam. Đây là một trong những sự kiện trong khuôn khổ Lễ hội Sen Hà Nội năm 2024.
(0) Bình luận
  • Chuyện khuyến học ở một dòng họ khoa bảng xứ Đoài
    Làng Sơn Đồng (huyện Hoài Đức, Hà Nội) nổi tiếng khắp vùng xứ Đoài xưa và nay, không chỉ bởi nghề đục tượng, làm hoành phi, câu đối cho các di tích mà còn là làng khoa bảng với 8 tiến sĩ, một Sĩ vọng, từ thời Trần đến cuối thời Nguyễn.
  • Tự hào Hoàn Kiếm - Nối mạch nguồn xưa, tri ân và tiếp bước
    Tối 13/6/2025, UBND quận Hoàn Kiếm tổ chức chương trình “Tự hào Hoàn Kiếm – Nối mạch truyền thống, tri ân và tiếp bước” tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ Hà Nội (số 50 Đào Duy Từ, phường Hàng Buồm), nhân kỷ niệm 64 năm Ngày thành lập quận. Sự kiện nhằm tri ân các tổ chức, cá nhân tiêu biểu đã có nhiều đóng góp trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn.
  • Bách hóa Tổng hợp Hà Nội - Ký ức một thời
    Mỗi lần có dịp qua phố Tràng Tiền, ngắm nhìn tòa nhà Tràng Tiền Plaza lộng lẫy, trong tôi lại tràn về những hoài niệm một thời xa xưa - khi nơi đây còn là Bách hóa Tổng hợp. Vẫn con phố ấy, góc quen ấy mà không gian giờ đã đổi thay.
  • Xứ Đoài - miền đất thiêng, vùng đất thơ
    Có những vùng đất chỉ cần thầm nhắc tên đã khơi dậy bao xúc cảm thi ca như sông Hương - núi Ngự, sông Lam - núi Hồng. Và xứ Đoài, với tâm điểm là núi Tản - sông Đà, cũng là một miền đất thiêng, một vùng đất thơ như thế.
  • Phục dựng nghi lễ tế Đinh tại đền Đức Thánh Cả
    Ngày 9/3/2025, nghi lễ tế Đinh đã điễn ra tại đền Đức Thánh Cả, thôn Hữu Vĩnh, xã Bình Lưu Quang, huyện Ứng Hòa, TP. Hà Nội. Việc phục dựng nghi lễ là một phần trong chiến lược bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của địa phương.
  • Tây Hồ – Nơi giao thoa giữa quá khứ và hiện tại trong bảo tồn văn hóa
    Quận Tây Hồ, một trong những quận trung tâm của Thủ đô Hà Nội, không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp tự nhiên mà còn là nơi chứa đựng nhiều giá trị văn hóa lịch sử. Quận Tây Hồ là một khu vực đặc biệt với sự kết hợp hài hòa giữa không gian xanh mát của các hồ, làng nghề truyền thống và các di sản văn hóa phong phú. Những năm qua, Tây Hồ đã và đang thực hiện công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, tạo nên một hình ảnh đầy bản sắc và thu hút du khách.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách “Trở về từ hỗn loạn” của tác giả Trần Nhật Minh
    Công ty TNHH Sách và Truyền thông Việt Nam (Tri Thức Trẻ Books) phối hợp cùng NXB Thông tin và Truyền thông vừa ra mắt độc giả cuốn sách “Trở về từ hỗn loạn” của tác giả Trần Nhật Minh. Cuốn sách thuộc thể loại tâm lý ứng dụng, tập trung giải mã các biểu hiện tâm lý cực đoan, các hội chứng rối loạn thường gặp và hướng dẫn người đọc thực hành phương pháp Inner Role Therapy – Trị liệu nội vai.
  • Khởi dựng hai chương trình nghệ thuật đặc biệt Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Ngày 9/7, tại Hà Nội, Nhà hát Kịch Việt Nam khởi dựng chương trình nghệ thuật “Bác Hồ một tình yêu bao la” và vở nhạc kịch “Café bánh mì” có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ Hàn Quốc.
  • Nhiều hoạt động văn hóa - nghệ thuật kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Kế hoạch số 3283/KH-BVHTTDL ngày 7/7/2025 về việc tổ chức các hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
  • Nhiều chính sách ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải
    Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, sáng 10/7, với tỷ lệ tán thành cao, HĐND Thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định biện pháp hỗ trợ, ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải sử dụng kỹ thuật hiện có tốt nhất trên địa bàn Thành phố Hà Nội (thực hiện điểm d khoản 2 Điều 28 của Luật Thủ đô).
  • HĐND Thành phố Hà Nội: Những dấu ấn 6 tháng đầu năm 2025 (Bài cuối)
    Trong 6 tháng đầu năm 2025, Thường trực HĐND Thành phố Hà Nội đã bám sát các quy định của luật, Quy chế làm việc, nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy tinh thần đoàn kết, trí tuệ, tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, đảm bảo chủ động, khoa học, linh hoạt, thiết thực, tăng cường phối hợp hoạt động giữa các cấp HĐND và giữa HĐND với các cơ quan trong hệ thống chính trị thường xuyên và chặt chẽ hơn.
Đừng bỏ lỡ
  • Hà Nội thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa
    Sáng 10/7, tại kỳ họp thứ 25, HĐND TP. Hà Nội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nghị quyết được thông qua nhằm cụ thể hóa quy định tại khoản 8 Điều 21 Luật Thủ đô, mở đường cho mô hình phát triển kinh tế - văn hóa gắn với bảo tồn di sản, gìn giữ bản sắc Thủ đô.
  • Hà Nội: Quan tâm chăm lo chu đáo gia đình chính sách, người có công
    Hướng tới Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô thực hiện những hoạt động thiết thực, ý nghĩa để thể hiện tình cảm, trách nhiệm, sự tri ân sâu sắc đối với những người có công với cách mạng.
  • Phường Cửa Nam sử dụng Robot AI hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính
    Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) Trịnh Ngọc Trâm vừa chia sẻ: “Từ ngày 10/7, phường Cửa Nam sử dụng Robot AI áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để nhằm hỗ trợ tự động hoá trong việc hướng dẫn, hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục hành chính”.
  • Hà Nội lắp màn hình LED phục vụ Nhân dân theo dõi Lễ diễu binh, diễu hành Quốc khánh 2/9
    Ngày 9/7/2025 UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 82/KH-UBND Lắp đặt màn hình LED và hệ thống loa truyền thanh Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) phục vụ Lễ kỷ niệm, diễu binh, diễu hành 80 năm và Quốc khánh nước Cộng hoà XHCN Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025) trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
  • Phường Láng tổ chức chương trình nghệ thuật chào mừng chính quyền địa phương 2 cấp
    Tối 9/7, tại Di tích cách mạng Pháo đài Láng, Đảng ủy – HĐND – UBND – Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Láng (Hà Nội) tổ chức chương trình nghệ thuật, chào mừng sáp nhập địa giới hành chính, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp.
  • Hà Nội thông qua Đề án kiện toàn Quỹ Phát triển đất phục vụ tiến trình vươn mình
    Tại ngày làm việc thứ hai, kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã thông qua Nghị quyết Đề án kiện toàn Quỹ Phát triển đất thành phố Hà Nội, từ đó phục vụ tiến trình vươn mình, phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.
  • Cam kết mạnh mẽ của Hà Nội trong bảo đảm an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau
    Việc HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI thông qua Nghị quyết quy định nội dung, mức hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế cho các đối tượng chính sách xã hội của thành phố (thực hiện điểm a, điểm b khoản 3, khoản 4 Điều 27 Luật Thủ đô 2024) tại kỳ họp thứ 25, đã khẳng định cam kết mạnh mẽ của Hà Nội về việc đảm bảo an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau.
  • “Cho muôn đời sau” - Đêm nhạc tôn vinh nhạc sĩ Hoàng Vân
    Nhiều tác phẩm nổi bật trong bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân – bộ sưu tập đã được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới, sẽ được giới thiệu đến người yêu âm nhạc trong chương trình nghệ thuật “Cho muôn đời sau”, sự kiện diễn ra tại Nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội) vào tối 24/7 tới đây.
  • Xã Nội Bài (Hà Nội): Điểm sáng trong triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp
    Ngay trong ngày đầu triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp 1/7/2025; điểm phục vụ hành chính công xã Nội Bài đã đi vào hoạt động, với không khí làm việc diễn ra khẩn trương, nền nếp, tinh thần phục vụ nhân dân thân thiện, nghiêm túc và hiệu quả, với khẩu hiệu: “Khoa học - Hiệu quả - Hiện đại – Sẵn sàng – Thân thiện”; trong khuôn khổ mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
  • Vừa phát hành “Totto-chan bên cửa sổ” phần 2 lập tức tái bản
    Sau hơn bốn thập kỷ kể từ khi “Totto-chan bên cửa sổ” ra đời và trở thành hiện tượng xuất bản toàn cầu, tác giả Kuroyanagi Tetsuko đã hoàn thành phần tiếp theo mang tên “Totto-chan bên cửa sổ: Những chuyện tiếp theo”. Ngay khi ra mắt tại Việt Nam, tác phẩm đã tạo nên cơn sốt với 3.000 bản in đầu tiên được bán hết chỉ trong ba ngày, cho thấy sức hút bền vững của một trong những nhân vật văn học thiếu nhi được yêu thích nhất thế giới.
Ngọn đèn vàng trong căn bếp phố cổ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO