Hà Nội xưa - nay

Ngọn đèn vàng trong căn bếp phố cổ

Vũ Thị Tuyết Nhung 07:16 17/09/2024

Mỗi lần đi du lịch ở trong và ngoài nước, điều tôi không thích nhất ở các khách sạn là họ toàn dùng ánh sáng đèn vàng, cứ nhờ nhờ, sáng chả ra sáng, tối không ra tối. Đa phần mọi người đều nói dùng đèn vàng như thế mới sang trọng, nhưng tôi thì không. Cũng là bởi cứ mỗi khi gặp ánh đèn vàng, ký ức tôi lại dội về căn nhà xưa cũ trên phố cổ những năm sáu mươi, bảy mươi của thế kỷ trước với căn bếp ám khói và ngọn đèn vàng mờ mịt.

3anh-1.jpg
Dấu xưa trong ngôi nhà phố cổ Hà Nội.

Tôi nhớ ngày ấy, đã rất nhiều lần chị em tôi nói với bố đổi cái bóng đèn bếp cho sáng hơn một chút (cốt để làm bếp khỏi nhầm lẫn mắm muối, tương cà hoặc khi dọn cơm đỡ làm vỡ bát đĩa hay vịt dấm, liễn dưa), nhưng bố tôi kiên quyết không:

- Nấu ăn thường ngày chứ có tết nhất cỗ bàn gì đâu mà cần đèn đóm. Mắt con gái sáng choang như thế, cần gì. Tốn điện lắm. Mẹ các con cứ đến kỳ trả tiền điện nước lại kêu ca nhức đầu.

Thời bấy giờ tiết kiệm là quốc sách. Cái bóng đèn vàng trong căn bếp ấy có nhẽ chỉ sáng độ 20W, mà lại được mắc tít trên trần bếp, thêm một cái lồng sắt tròn úp chụp bên trên để cho ánh sáng không tản mát. Đôi khi gió thổi mạnh, cái bóng đèn đung đưa, cái chụp đèn va lắc cắc, nghe đầy những âu lo.

3anh-2.jpg
Một góc không gian căn bếp trong ngôi nhà cổ 87 Mã Mây

Xưa, mỗi sáng sớm, khi trời còn chưa rạng mặt người, bà ngoại tôi đã lọ mọ vào bếp đun nước pha trà. Bà ngoại tôi lúc ấy đã ngoại bảy mươi, thế mà bà vào bếp khơi hé lò than quả bàng đun nước siêu nước nhỏ trong bóng tối mà chẳng hề bật đèn. Sau đó bà ngồi độc ẩm trên chiếc tràng kỷ kê bên hiên nhà ngang sát bếp chừng vài ba mươi phút trong ánh sáng mơ màng từ khoảng sân trời hắt vào. Bà cũng chẳng bật cái đèn sân mắc phía dưới hiên nhà ngang, ngay trên bức tường kê chiếc tràng kỷ. Uống trà sáng cần gì phải bật đèn chứ? Tốn điện báu ngọc gì? Bà tôi hay nói thế nếu mẹ hay dì tôi thức giấc đi qua nhắc nhở:

- Sao bà không bật đèn cho sáng? Tối thế này bà lập cập đun nước khéo mà bỏng tay, bỏng chân.

- Phỉ phui cái mồm. Bỏng làm sao được. Ừ thì bật đèn lên! Gọi các con dậy đi. Khơi hộ tôi cái bếp than lên. Tôi đi rang cơm cho chúng nó ăn rồi đi học.

Bà ngoại tôi rang cơm khéo lắm. Mỗi khi rang cơm, bà cho một đôi thìa mỡ lợn vào chiếc chảo gang to đun sôi rồi thả hành khô thái nhỏ phi thơm lên, đổ cơm nguội vào chảo và đảo nhẹ nhàng để cơm thấm mỡ đều. Tiếp đó, bà cho thêm một đôi thìa nước mắm hay xì dầu, nắm dưa cải chua đã vắt ráo và mươi cái tóp mỡ vàng ươm. Rồi bà lại kỳ công đảo cơm lần nữa trước khi rắc vào dúm hành hoa đã thái nhỏ.

- Nào các cháu đã đánh răng rửa mặt xong chưa? Vào ăn cơm rồi đi học kẻo muộn. Tắt hộ bà cái đèn bếp. Tắt luôn cả đèn sân nữa. Trời sáng rõ mặt người rồi còn gì.

Mùi cơm rang thơm phức dậy lên. Chị em tôi rào rào xúc cơm trên chiếc tràng kỷ trong ánh sáng tinh mơ thoáng hiện từ khoảng không của mảnh sân trời trước gian nhà ngang. Đứa nào may mắn vớ được miếng tóp mỡ trong bát thì “ngậm hột thị” sướng âm thầm chả dám khoe, sợ chị em ghen tỵ. Ừ mà trời đã sáng hẳn đâu mà nhòm thấy chứ. Sợ gì! Ngày ấy cứ 6 giờ sáng là học sinh đã cắp cặp đến trường, chứ không đi học muộn như bây giờ.

Cũng như những gia đình thị dân Hà Nội vào những năm ấy, bếp nấu nhà tôi thường là dùng củi gỗ hay than cám hoặc bếp mùn cưa. Có khi đun cả trấu hoặc lá rụng quét ở ngoài đường về. Khói nhiều lắm. Nhất là vào những khi trời mưa ẩm, củi ướt, than nhão. Thi thoảng bố tôi lại bắc cái ghế nhỏ lấy chiếc giẻ cẩn thận lau chiếc bóng đèn cho sáng lại, rồi vặn cái bóng cho chắc chắn thêm.

Tôi không nhớ là cái bóng đèn ấy đã tồn tại bao năm, nhưng tôi nhớ là cả thời con gái của tôi, nó chưa bị cháy hỏng phải thay thế bao giờ. Mà nói chi đèn bếp, đèn nhà trên, nhà dưới, đèn cầu thang, mỗi nơi cũng chỉ độc nhất một cái bóng đèn vàng chỉ đủ sáng. Có nhẽ chưa thấy cái bóng đèn nào đủ 100W, trừ mỗi dịp lễ tết, bố tôi lấy từ trong ngăn tủ chùa trên gác 2 cái dây điện dài và bóng điện sáng quắc đem mắc ngoài sân nhà cho mẹ con dì cháu tôi thức đêm vo gạo, tẩy bóng, luộc măng, đồ xôi. Và thêm nữa, một dây đèn nhấp nháy xanh đỏ để giăng lên cây quất cây đào trong phòng khách nhà ngoài. Những thời khắc tuyệt vời ấy cũng chỉ thoáng chốc vài ba ngày là chấm dứt. Những chiếc bóng đèn, dây đèn ấy lại trở về ngủ yên mơ màng trên ngăn tủ chùa trên gác 2. Và cái một điệp khúc mà tôi nhớ nhất là trước khi đi ngủ, tối nào cũng như tối nào vẫn là câu hỏi giọng khàn khàn của bố:

- Đèn bếp, đèn sân, đèn cầu thang đã tắt hết chưa các con?

- Dạ. Tắt hết rồi bố ạ.
Bố hỏi vậy thôi, chứ bố biết là chị em tôi đã chia phiên tắt đèn cả tuần rồi. Chứ nếu tối khuya hay sáng sớm bố bất chợt thức dậy mà thấy trong nhà còn le lói chút ánh sáng đèn thì có đứa ăn đòn là cái chắc.

Tôi về sống ở làng Giáp Nhất quận Thanh Xuân đã vừa tròn 20 năm. Ngay từ ban đầu, hệ thống chiếu sáng trong nhà đã được trang bị khá đầy đủ, chủ yếu là ánh sáng trắng, trừ đèn ở các khung tranh trang trí và đèn phòng ngủ là ánh sáng vàng. Sau này, theo trào lưu, nhà tôi cũng thay bóng điện thường bằng bóng điện cảm ứng để tiết kiệm điện. Đèn trong bếp và phòng ăn thì toàn ánh sáng trắng, nhặt rau thái thịt sạch sẽ tiện lợi, màu sắc món ăn thức uống nhìn cũng nổi trội hấp dẫn hơn. Thế mà không hiểu sao, khi nghe bước chân các con lên cầu thang lúc đã quá khuya, tôi bất chợt mơ màng tỉnh giấc và hỏi vọng:

- Các con đã tắt hết đèn bếp, đèn sân và đèn cầu thang hay chưa?

- Ơ kìa mẹ, toàn đèn cảm ứng rồi. Mẹ quên à?

Ừ nhỉ? Đúng là quên thật rồi. Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua còn gì nữa. Tiết kiệm vẫn là quốc sách. Tuy nhiên nay đã khác xưa nhiều lắm. Đôi lúc tôi ngậm ngùi nhớ lại căn bếp xưa, cái chạn gỗ tróc sơn, chiếc cối đồng nặng trịch, khúc chày gỗ nham nhở, vành khuôn tráng bánh cuốn mỏng manh… tất thảy không có bất cứ vật dụng nhà bếp nào gọi là máy móc dùng tay chứ chưa nói đến vật dụng chạy điện. Chỉ có mỗi ngọn đèn vàng có thể gọi là hiện đại nhất trong căn bếp. Nhưng ánh sáng của nó lại gợi lên nỗi buồn của một thời khó khăn thiếu thốn mà tất thảy ai ai cũng không bao giờ muốn phải trải qua thêm một lần nữa trong đời. Và mỗi lúc ngọn đèn vàng hiện về trong ký ức, tôi hằng thương bố mẹ, thương bà đến quặn thắt ruột gan./.

Bài liên quan
  • Khôi phục và bảo tồn giống sen Bách Diệp nổi tiếng của Tây Hồ
    Chiều 12/7, Sở NNNT thành phố Hà Nội phối hợp với Viện nghiên cứu rau quả (Bộ NNPTNN), UBND quận Tây Hồ và Hội khoa học phát triển nông thôn Việt Nam tọa đàm, thảo luận về việc bảo tồn và phát triển hoa Sen Việt Nam. Đây là một trong những sự kiện trong khuôn khổ Lễ hội Sen Hà Nội năm 2024.
(0) Bình luận
  • Đồ chơi Trung thu Hà Nội xưa: Từ ký ức đến hành trình tiếp nối
    Rằm tháng Tám, tiếng trống hội, đèn ông sao, mùi bánh nướng, bánh dẻo… như đánh thức ký ức tuổi thơ trong mỗi người. Với trẻ nhỏ, Trung thu là đêm hội rước đèn, phá cỗ dưới trăng, còn với người lớn, đó là dịp trở về miền ký ức với những món đồ chơi dân dã. Năm nay, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam mang đến cho công chúng một trải nghiệm đặc biệt qua không gian nghệ thuật sắp đặt “Sắc Thu” (diễn ra từ 4/10 và kéo dài đến 4/11/2025). Trong không gian ấy, có nhiều đồ chơi truyền thống gắn với các làng nghề Hà Nội được trưng bày và trình diễn, đưa công chúng trở về với Tết Trung thu xưa, chộn rộn bao ký ức.
  • Một dòng họ tài danh phát tích từ Lương Xá
    Nhà bác học Phan Huy Chú đã viết: “Ở làng Lương Xá nhà dòng dõi làm tướng, đời đời làm quan… Họ Đặng, từ Nghĩa Quốc công Đặng Huấn là công thần thời Lê Trung Hưng, có con gái lấy An vương Trịnh Tùng, sinh Văn tổ Trịnh Tráng. Về sau con cái đời đời vẻ vang, được phong Quận công, lấy Công chúa và làm chức Trấn thủ hơn 200 năm giàu sang mãi mãi…”.
  • Dâng hương kỷ niệm 908 năm ngày hóa Nguyên phi Hoàng Thái hậu Ỷ Lan
    Sáng 16/9/2025 (tức ngày 25/7 năm Ất Tỵ), tại đình Yên Thái (số 8 ngõ Tạm Thương, phường Hoàn Kiếm, Hà Nội), Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội tổ chức lễ dâng hương kỷ niệm 908 năm ngày hóa của Hoàng Thái hậu Nguyên phi Ỷ Lan.
  • Nữ liệt sĩ, chiến sĩ biệt động người làng Đông Ngạc
    Sinh ra trong gia đình giàu truyền thống yêu nước tại làng Đông Ngạc (nay thuộc quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội), bà Phạm Thị Chinh (tức Phạm Thị Phan Chính) là một trong những nữ chiến sĩ biệt động đầu tiên hoạt động trong nội thành Sài Gòn. Cuộc đời bà là hành trình cống hiến âm thầm nhưng vô cùng quả cảm cho cách mạng, kết tinh những phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến.
  • Phố Hàng Buồm - Không gian di sản giữa lòng thành phố sáng tạo
    Nằm trong lòng khu phố cổ Hà Nội, phố Hàng Buồm không chỉ là nơi lưu giữ những di sản quý giá của Thăng Long xưa mà còn là minh chứng sinh động cho sự hòa quyện giữa bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch trong bối cảnh thành phố đang vươn mình trở thành đô thị sáng tạo. Giữa dòng chảy hiện đại hóa và đô thị hóa nhanh chóng, Hàng Buồm trở thành một mô hình điển hình cho việc phát huy giá trị di sản để hướng tới phát triển bền vững, vừa gìn giữ cốt cách văn hóa, vừa mở ra những trải nghiệm độc đáo cho khách du lịch.
  • Chuyện khuyến học ở một dòng họ khoa bảng xứ Đoài
    Làng Sơn Đồng (huyện Hoài Đức, Hà Nội) nổi tiếng khắp vùng xứ Đoài xưa và nay, không chỉ bởi nghề đục tượng, làm hoành phi, câu đối cho các di tích mà còn là làng khoa bảng với 8 tiến sĩ, một Sĩ vọng, từ thời Trần đến cuối thời Nguyễn.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Hội nghị tập huấn Luật Thủ đô và các văn bản triển khai thi hành của ngành văn hóa và thể thao
    Hội nghị tập huấn Luật Thủ đô 2024 và các văn bản triển khai thi hành cho công chức văn hóa 126 xã, phường năm 2025 diễn ra sáng 14/10 tại Bảo tàng Hà Nội. Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Bạch Liên Hương, nhấn mạnh: “Việc tổ chức Hội nghị tập huấn dịp này nhằm giúp đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, ngành văn hóa và thể thao Hà Nội hiểu rõ, nắm chắc các nội dung cốt lõi, điểm mới, từ đó làm cơ sở cho việc áp dụng và thực hiện đúng quy định của Luật trong thực tiễn công tác và quản lý Nhà nước tại
  • Công trình kiến trúc Pháp - Ga Huế được công nhận là điểm du lịch
    Công trình Ga Huế được người Pháp xây dựng năm 1906 đã được Sở Du lịch TP Huế giao cho Chi nhánh Khai thác Đường sắt Thừa Thiên Huế quản lý, khai thác và phát triển du lịch.
  • Ra mắt bộ sách “Truyện cổ tích hiện đại Việt Nam”
    Nhà xuất bản Kim Đồng vừa ra mắt bạn đọc bộ sách “Truyện cổ tích hiện đại Việt Nam” gồm 3 tập do tiến sĩ Lê Nhật Ký tuyển chọn và giới thiệu. Bộ sách quy tụ các tác phẩm tiêu biểu của gần 20 tác giả Việt Nam, trải dài gần một thế kỷ sáng tác (từ thập niên 1940 đến nay).
  • Ông cháu Chích Chòe
    Chích Chòe rũ mình, rỉa lông, rỉa cánh. Nó thích thú chải chuốt bộ trang phục bóng bẩy của mình. Khoái chí, anh chàng ngẩng cao đầu, cất tiếng hót trong vắt giữa trời xuân.
  • Cải cách hành chính công, xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số đưa Hà Nội phát triển trong giai đoạn mới
    Đảng bộ Thành phố Hà Nội khóa XVII, nhiệm kỳ 2020 – 2025 đã thực hiện thắng lợi hầu hết các nhiệm vụ, mục tiêu, chỉ tiêu đặt ra. Trong đó có công tác cải cách hành chính công, xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số. Đây cũng là nội dung được Đảng bộ Thành phố chú trọng triển khai trong giai đoạn phát triển mới, cụ thể là tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 – 2030.
  • Trưng bày quy hoạch, kiến trúc khu phố cũ tại Vườn hoa Tao Đàn
    Chào mừng Đại hội Đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030, sáng 13/10, UBND phường Cửa Nam tổ chức khai mạc trưng bày quy hoạch, kiến trúc khu phố cũ tại Vườn hoa Tao Đàn.
  • Phố phường Hà Nội được trang hoàng rực rỡ chào mừng Đại hội Đảng bộ Thành phố
    Chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030, những ngày này, trên khắp các tuyến phố của Thủ đô được trang hoàng rực rỡ cờ, hoa, băng rôn, pano, áp phích.
  • Thanh Hóa tổ chức Lễ hội Lam Kinh năm 2025
    Sáng 13-10 (tức ngày 22 tháng Tám âm lịch), tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh (xã Lam Sơn, tỉnh Thanh Hóa), tỉnh Thanh Hóa tổ chức trọng thể Lễ hội Lam Kinh năm 2025 - Kỷ niệm 607 năm Khởi nghĩa Lam Sơn (năm 1418-2025), 597 năm Vua Lê Thái Tổ đăng quang (năm 1428-2025) và 592 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Lê Lợi (năm 1433-2025).
  • Hòa nhạc đặc biệt “Kết nối giai điệu Việt - Mỹ” diễn ra tại Nhà hát Hồ Gươm
    Chương trình hòa nhạc đặc biệt Kết nối giai điệu Việt - Mỹ sẽ diễn ra ngày 15/10 tại Nhà hát Hồ Gươm Hà Nội với sự góp mặt của nhiều nghệ sĩ hàng đầu đến từ hai quốc gia.
  • Góp phần thúc đẩy sự phát triển của tiểu thuyết Việt Nam hiện đại
    Chiều 10/10/2025, tại Hà Nội, Thời báo Văn học nghệ thuật phối hợp với Quỹ Hỗ trợ sáng tạo Văn học nghệ thuật Việt Nam và Công ty Cổ phần Truyền thông Tri thức số (TTS) tổ chức Lễ trao giải Cuộc thi Sáng tác Tiểu thuyết Thời báo Văn học Nghệ thuật lần thứ I (2023 – 2025).
Ngọn đèn vàng trong căn bếp phố cổ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO