Một dạng từ láy

Ở đây xin bàn trước về luôn và từ láy luôn luôn.

Từ luôn có những nghĩa sau: 1) Liên tục. Thí dụ: "Anh ấy cứ nói luôn miệng, tôi không thể chen vào được"; 2) Ngay lập tức. Thí dụ: "Cô ấy nói xong, vội vàng đi luôn về đến nhà để sửa soạn ra bến xe. 3) Chấm dứt một sự việc, không thể đảo ngược. Thí dụ: "Mắng em trai một trận, rồi ông giận dữ bỏ đi luôn". (Luôn còn được dùng ở trường hợp luôn thể, luôn một thể, gần gũi ở nghĩa 2). Ở những trường hợp nêu trên, luôn đứng sau động từ và đứng trước danh từ. Nhiều khi nó được đặt được ở cuối câu, nhưng cũng có thể xuất hiện ở giữa câu, như: "Tôi đưa vợ ở cơ quan về nhà rồi đi luôn đến trường đón con".

Luôn luôn là từ láy đôi trùng lặp của luôn. Đây là cách nói chỉ trạng thái liên tục, thường xuyên của sự việc, hành động. Nếu luôn đứng sau động từ thì luôn luôn đứng trước động từ. Nếu viết: “Em hứa sẽ luôn làm theo lời anh" thì không sai nhưng chưa chuẩn. Nên viết: “Em hứa sẽ luôn làm theo lời anh".

Xin nêu thí dụ những trường hợp dùng chuẩn xác:

“Phải cố gắng học tập và luôn luôn gương mẫu về đạo đức cách mạng” (Bác Hồ viết di chúc, NXB Sự Thật, 1989, tr. 98). “Cách mạng là luôn luôn chiến đấu và chiến thắng” (Lời cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Hữu Thỉnh thuật lại, Văn nghệ, 5/3/2016. Tại bài này có bốn lần Thủ tướng dùng từ luôn luôn). Thí dụ khác:“nhưng những chuyến đi xa lúc nào cũng quyến rũ tôi. Nó luôn luôn hé lộ cho tôi một điều gì đó. Sau mỗi tuần đi, tôi luôn luôn nhận thấy mình quá nhỏ bé (…) Cha tôi lúc đó đã về hưu. Người luôn luôn sợ hãi về tôi. Hình như tôi luôn luôn là sự bất trắc trong cuộc đời của ông cho đến tận bây giờ và mãi mãi về sau”. (Nguyễn Quang Thiều, tạp chí Tia sáng số 6, 3/ 2006). “Trần Hòa Bình luôn luôn nhường nhịn tôi” (Hồng Thanh Quang - An ninh thế giới cuối tháng, 12/2013). Khi luôn dễ dàng đặt ở cuối mệnh đề thì luôn luôn lại rất gượng ép khi được đặt ở cuối câu: "Bố mẹ thương yêu các con luôn luôn". Nên viết hoặc nói: "Bố mẹ luôn luôn thương yêu các con".

Tuy nhiên, trong thơ có khi tác giả bắt buộc phải nói tắt: “Nay xa cách lòng ta luôn tưởng nhớ” (Tế Hanh - bài Quê hương). Hoặc cách nói độc đáo, khác người: “Làm cái nghề vận tải đường nước này thật là vất vả, người cứ đứng lên mà luôn tay luôn chân luôn mắt và cả luôn tim nữa”. (Nguyễn Tuân - Sông Đà).

Từ thường xuyên không phải là từ láy mà lại gần nghĩa với từ luôn luôn. Chúng ta có thể dùng thường xuyên thay cho luôn luôn ở những văn cảnh thích hợp. Thí dụ: "Anh ấy thường xuyên đến sớm trước hẹn", câu này không khác gì với câu "Anh ấy luôn luôn đến sớm trước hẹn". Cặp láy luôn luôn đậm nghĩa nhấn mạnh hơn ở cả hai phía ngôn ngữ thị giác và ngôn ngữ thính giác.

Mới đây một nhà văn tự in một cuốn hồi ký, trong đó có rất nhiều chữ luôn (mà hầu hết nên viết là luôn luôn). Bạn nghề đã nói với tác giả rằng, qua năm trăm trang sách, tôi không gặp một từ thường xuyên nào! Chúng ta cần diễn dạt mềm mại, linh hoạt, tránh trùng lặp, gây cảm giác nhàm chán, nặng nề. Như từ láy đôi từ từ, có thể thay bằng thong thả... Tác giả ớ ra giây lát rồi cười vui: "Cậu đọc cho mình kỹ quá. Rất cảm ơn!"./.