(NHN) Ch?ng biết Thăng Long “ Hà Nội sinh ra Hồ Tây, hay Hồ Tây đã là m cho Thăng Long - Hà Nội bay suốt thời gian, không gian. Kẻ hậu sinh nà y chỉ biết nghiêng mình chắp tay kính cẩn tạ ơn đấng tạo hoá và tạ ơn con người Thăng Long mấy nghìn năm, đã xây nên Hồ Tây, một thế giới huyửn thoại, một trời tâm linh, một vùng thi ca để du khách qua đây một thoáng thôi, cũng đủ nhớ suốt đời.
Hồ Tây là hồ lớn nhất Thăng Long “ Hà Nội, sóng dà o dạt không bao giử ngưÂng nghỉ, mặt nưÂớc rộng khoảng năm trăm hec-ta. Con đưÂửng vòng quanh hồ dà i mÂời bảy cây số. Có thể Hồ Tây là một đoạn sông Nhĩ Hà (tức sông Hồng Hà ) còn sót lại sau khi đổi dòng chảy. Thiên nhiên biến hoá đã sinh ra con hồ xanh sóng sánh mộng mơ lãng đãng sÂương mù, thơm hưÂơng trời đất, đong đầy sinh khí, thắm tÂươi bảy sắc cầu vồng và nhuộm và ng ánh trăng sao... là m cho con ngưÂời đắm say vui sống, hiến dâng, nâng niu, gìn giữ vẻ đẹp trời ban ấy. Bao nhiêu huyửn thoại, bao nhiêu bà i thơ, bao nhiêu ngôi chùa do con ngưÂời sáng tạo quanh Hồ Tây, tạo nên một dòng chảy văn hóa Hồ Tây hà ng nghìn năm tuổi, đẫm hồn dân tộc.
Huyửn thoại kể rằng, từ thuở xa xÂa lắm, cái hang sâu trên gò đất ven Hồ Tây có con cáo trắng chín đuôi sống hơn ngà n năm, biến hoá vạn cách, thà nh ngÂười hoặc thà nh quỷ đi khắp thế gian. Con cáo chín đuôi biến thà nh ngưÂời áo trắng, nhập và o giữa đám dân Man, cùng ca hát, nhảy múa rồi dụ dỗ trai gái trốn và o trong hang núi. Người Man rất khổ sở. Lạc Long Quân ra lệnh cho sáu đạo quân của thuỷ phủ dâng nưÂớc lên công phá hang đá. Cáo chín đuôi bử chạy.
Quân thuỷ phủ đuổi theo bắt giết cáo. Hang cáo trở thà nh một vũng nÂước sâu, gọi là đầm Xác Cáo (tức Hồ Tây). Từ đó cánh đồng ven Hồ Tây trở nên yên bình, trù phú, dân trồng lúa ngô, trồng dâu nuôi tằm, dệt lụa, là m giấy, trồng hoa, xây chùa miếu, đửn đà i thử phụng thần linh và ngưÂời có công giúp dân xây dựng cuộc sống ấm no, hoà bình, để muôn đời sau con cháu đÂược hưÂởng phúc lộc. Họ sáng tác huyửn thoại và thơ ngợi ca cảnh Hồ Tây, ngưÂời Hồ Tây tà i tình, khéo léo, quả cảm, trung nghĩa, kiên cưÂửng...
Nhà thơ Cao Bá Quát từng thốt lên Tây Hồ chân cả thị Tây Thi, (Tây Hồ đích thực là nà ng Tây Thi). Hồ Tây không chỉ đẹp mà còn lắng đọng tình ngưÂời với những câu chuyện thần thoại Việt Nam thơ mộng. Hồ Tây có nhiửu tên gọi: hồ Xác Cáo, hồ Trâu Và ng, hồ Dâm Đà m, mỗi tên gắn với một chuyện truyửn kử³, ẩn chứa thiện ác, vui buồn, đau thưÂơng, bi kịch, gửi gắm tình yêu thÂương tới mai sau.
Đến Hồ Tây hôm nay, bạn hãy trầm mình tĩnh lặng, tạm quên cái ồn à o náo nhiệt của Kẻ Chợ thời hiện đại, nghe muôn ngà n ngọn sóng Hồ Tây vỗ vử hồn ta trong nhạc điệu ca dao cổ:
Gió đÂưa cà nh trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ canh gà Thọ XÂương
Mịt mù khói toả ngà n sÂương
Nhịp chà y Yên Thái mặt gÂương Tây Hồ.
Rồi một đêm trăng thu, ánh trăng nhưÂ sóng mà u phong đử, thuyửn nhẹ lÂướt dập dìu nhÂư dạo nhạc, bạn nghe vang dậy một vùng thi ca Hồ Tây. Tiếng thơ ai đằm thắm, ân tình nhÂư tiếng Nguyễn Trãi ( 1380 - 1482) ưÂớm hửi nà ng Nguyễn Thị Lộ:
NgÂười ở đâu mà bán chiếu gon
Hửi xem chiếu bán hết hay còn?
Xuân xanh chừng độ bao nhiêu tuổi?
Đã có chồng chưÂa đÂược mấy con?
Tiếng nà ng hóm hỉnh đáp lại:
Thiếp ở Tây Hồ bán chiếu gon
Cớ sao chà ng hửi hết hay còn?
Xuân canh vừa độ trăng tròn lẻ
Chồng còn chÂưa có hửi chi con!
Cuộc gặp gỡ giữa hai con ngÂười tà i mệnh ấy bên Hồ Tây đã để lại một câu chuyện tình bất tử, bi thÂương nhất trong lịch sử Việt Nam, để nghìn sau, hồn thơ dân tộc lai láng chảy, đời nối đời bên sóng Hồ Tây, nhớ thương hai con người tà i năng, đẹp đẽ, bất ngử bị lườ¡i gươm oan nghiệt của cường quyửn vây bủa. Họ chết trong sự bất tử của tư tưởng yêu dân, thương nòi giống. Họ chết nhưng ngọn lửa tình yêu còn chảy mãi ngà n năm.
Hồ Tây của gió sưÂơng, của sắc mà u, trời mây, non nưÂớc, hoa lá, cử cây, của bao nhiêu đửn chùa, quán miếu, của bến thuyửn, của tình yêu và tà i năng, trí tuệ hội tụ, nơi các là ng nghử tinh tuý... là cảm hứng bất tận của thi ca. Bao nhiêu triửu đại đã lụi tà n, nhÂưng vẻ đẹp Hồ Tây không mất, tiếng thơ ca ngợi Hồ Tây còn vang vọng.
Mấy triửu đại qua đi, thời nà o ngÂười ta cũng vịnh cảnh Hồ Tây. Thời Lê có tập thơ Tây Hồ bát vịnh. NhưÂng gần hai trăm năm sau, chúng ta vẫn bị cuốn hút bởi bà i phú Tụng Tây Hồ của Nguyễn Huy LưÂợng viết năm 1801. Lần đầu tiên và cho đến bây giử, chÂưa ai tả đưÂợc một bức tranh toà n cảnh Hồ Tây trang trọng, réo rắt, nhiửu sắc mà u, diễm lệ và một cuộc sống rất chân thực của một góc Thăng Long bên Hồ Tây nhưÂ ông:
"Sắc rửn rửn nhuộm thức lam xanh, ngỡ động bích nổi lên dòng leo lẻo/Hình lÂượn uốn vòng câu bạc, tÂưởng vầng ngân rơi xuống mảnh nhò nhò/DưÂ nghìn mẫu nÂước trời lẫn sắc/ Trải bốn bên hoa cử chiửu mùa".
Hồ Tây với những công tình kiến trúc đửn chùa, chứa đựng trong đó cả một không gian tâm linh huyửn diệu: đửn Quán Thánh, đửn Mục Thận, miếu Đồng Cổ, chùa Thiên Niên Tự, phủ Tây Hồ, chùa Kim Liên, chùa Một Cột, chùa Trấn Quốc... dâng tứ thơ thanh thản hưÂơng Thiửn.
Hồ Tây in đậm hình bóng con ngưÂời mấy ngà n năm, với hà ng liễu, gưÂơng sen, với từng đôi chim sâm cầm vỗ cánh bay đi, còn vÂương nÂước mắt thi nhân. Sư Huyửn Quang ẩn hiện trong Tiếng chuông buông tà n trong đêm thu. à”ng nghè Thái Thuận (thế kỷ XVI) thả hồn với Hồ Tây:
"Sớm theo Cửa Bắc chuông cùng dậy/Chiửu đợi Hồ Tây chim rủ vử"
Hồ Xuân HưÂơng, Đoà n Thị Điểm, bà Huyện Thanh Quan thưÂửng qua Hồ Tây với nỗi hoà i cảm, nhớ thưÂơng :
Trấn Bắc hà nh cung cử dãi dầu
Khách qua đÂường dễ chạnh niửm đau!
Mấy dò sen rớt hơi hÂương ngự
Năm thức mây phong nếp áo chầu!
Hồ Tây mơ mộng hơn, long lanh hơn bởi ngọn gió Tây Hồ thổi hơi ấm tình yêu. Phùng Khắc Khoan gặp gỡ ngưÂời con gái đẹp và tà i giửi cùng thời đã dệt tình yêu để xây nên một Phủ Tây hồ bâng khuâng huyửn thoại. Nguyễn Công Trứ, Tản Đà nhìn trăng Hồ Tây bồi hồi nhớ ngÂười yêu. Nguyễn Du hồi trẻ ở Thăng Long có một ngưÂời yêu ở là ng ven Hồ Tây, nhưÂng không lấy đưÂợc nhau. Trên hai chục năm là m quan ở Huế, ông vẫn vấn vÂương tơ lòng. Một đêm Nguyễn mơ thấy mình cùng ngưÂời yêu đi hái sen ở Hồ Tây. Tỉnh dậy ông viết bà i Mộng đắc thái liên:
Hái, hái sen ở Hồ Tây,
Cả hoa và gÂương đửu bử quên trên thuyửn.
Hoa để tặng ngÂười mình sợ,
GÂương để tặng ngÂười mình thÂương.
Hồ Tây trong giấc mơ của Tố NhưÂ sao mà trong trẻo đến vậy? hoa sen Hồ Tây thơm ấp hình ảnh người thiếu nữ Hà Thà nh.
Hồ Tây hôm nay, sÂương giăng mử chút nắng hoe và ng, mong manh gợi nhớ. NgưÂời Hà Nội “ Việt Nam trên khắp mọi miửn đất nÂước vẫn dạo bưÂớc bên Hồ Tây tìm bóng tịch dÂương, tìm vử cõi Phật, tìm bóng lâu đà i tóc liễu vưÂơng... NgÂười xa Hà Thà nh lúc nà o cũng nhớ thiết tha Thăng Long “ Hà Nội, nỗi nhớ da diết thà nh thơ gọi Hồ Tây:
Æ i! Hồ Tây - Tây Hồ ngÂười vử xanh thắm lại tình thơ
Æ i! Hồ Tây - Tây Hồ một trời xanh nÂước của Thủ đô!
Tháng ngà y xa Hà Nội, Tây Hồ nỗi nhớ của lòng tôi...