Chùm truyện ngắn của nhà văn trào phúng số một Ba Lan Slawomir Mrozek

Lê Bá Thự dịch| 27/01/2020 11:02

Trên nửa thế kỷ nay Slawomir Mrozek được xem là nhà văn trào phúng số một của Ba Lan. Những tác phẩm châm biếm, giễu nhại giầu tính bi hài của ông thường nêu lên vấn đề quan hệ giữa cá nhân với tập thể, những truyện trào phúng phê phán thói hư tật xấu là nhằm phản bác lối tư duy thấp kém, những nghịch lý của đời thường và phương cách giáo dục thô thiển. Truyện của S. Mrozek chứa đựng nhiều ý tứ, lắm triết lý và răn đời tinh tế. Có những truyện người ta phải đọc đi đọc lại nhiều lần mới cảm thụ hết được chiề

Một con chuột ngu mạnh hơn tất thảy mọi lô - gích

Nhẽ ra tôi đã thiếp đi, nếu không đập vào lỗ tai tiếng uỵch từ bên kia tường.

- Thế đó, bắt đầu rồi đây, - tôi nghĩ bụng. Rồi sẽ y hệt như giai thoại người ta vẫn kể cho mà coi. Gã khách trọ ở phòng bên cởi một chiếc giầy khỏi chân, đoạn quăng xuống nền nhà kêu đánh uỵch. Bây giờ thì đố tôi ngủ được, chừng nào gã chưa cởi nốt chiếc giầy thứ hai. Mà có khi tôi phải chờ lâu đây.

Nhưng rồi tôi thấy nhẹ hẳn người, khi tiếng uỵch thứ hai vọng sang.

Tôi lại thiếp đi. Song khi bên kia tường vang lên tiếng uỵch thứ ba thì tôi giật mình tỉnh dậy.

Tôi lấy làm lạ. Chẳng lẽ gã láng giềng của tôi có tới ba cẳng hay sao? Vô lý. Hay là gã lại xỏ chân vào một chiếc giầy, rồi lại tháo ra lần nữa? Có họa là dở hơi. Vậy thì đích thị tôi có hai gã láng giềng rồi.

Thế là tôi bắt đầu bị hành hạ, đúng như tôi đã lường trước. Duy có một điều bảo tôi ráng chịu, đó là niềm hy vọng, đằng nào thì cũng đến lúc hắn, tức gã láng giềng thứ hai, phải cởi nốt chiếc giầy còn lại thôi. ấy vậy mà, đợi hết đêm, tôi vẫn không nghe thấy tiếng uỵch thứ hai, thực ra là thứ tư đâu cả.

Suốt đêm tôi không hề chợp mắt, sáng sớm tôi đi ăn sáng, người phờ phạc. Tại nhà ăn tôi gặp gã khách thuê phòng bên. Tôi đảo mắt nhìn quanh, đặng kiếm gã láng giềng thứ hai, nhưng chẳng thấy hắn ta đâu cả, chỉ một thôi. Gã kia chắc là say khướt, chân vẫn xỏ một chiếc giầy lăn quay ra ngủ một mạch cho đến tận giờ này.

Bên phòng ông có chuột không? - gã láng giềng hỏi tôi. Bên tôi có chuột đấy. Chúng cứ làm sột soạt, nên tôi phải vớ một chiếc giầy ném cho chúng ngừng, - gã láng giềng nói tiếp.

Từ đó trở đi tôi không suy luận theo kiểu lô - gích nữa. Một con chuột ngu mạnh hơn tất thảy mọi lô - gích, còn lô - gích chỉ tổ làm mất ngủ mà thôi.

Xin Đức Chúa Trời tạo ngay cho con ngày thứ tám

Đức Chúa Trời làm việc sáu ngày, nghỉ ngày chủ nhật... Người trần mắt thịt chẳng phải là Chúa Trời nên chóng mệt hơn, lẽ vậy họ mới định rằng, thứ bảy cũng phải là ngày nghỉ của con người. Quyết định này không vấp phải sự phản đối ra mặt từ phía Đấng Tối Cao.

Chuyện nghỉ ngày thứ bảy mà đã thuận buồm xuôi gió thì với thứ sáu có lẽ rồi cũng suôn sẻ mà thôi - tôi thầm nghĩ vậy, nên đã gửi lên Đức Chúa Trời lá đơn như sau:

 “Do bị mệt mỏi sau thứ hai, thứ ba, thứ tư, thứ năm và thứ sáu, con xin kính cẩn cầu Đức Chúa Trời cho con được nghỉ thêm cả thứ sáu nữa. Homo Sapieniens”.

Không có trả lời, nên tôi hiểu rằng mình đã được phép nghỉ thêm ngày thứ sáu.

Tuy nhiên, giữa thứ tư và đoạn còn lại của tuần vẫn còn kẹt cái ngày thứ năm chết tiệt. Chẳng có gì nhọc nhằn bằng phải lao động trong ngày cuối của tuần làm việc. Bởi vậy cho nên, lần này, trong đơn gửi lên Đức Chúa Trời tôi viết mạnh tay hơn:

“Con người chẳng qua là thân sậy biết nghĩ” (Blaise Pascal, nhà toán học, nhà vật lý, nhà văn, nhà triết học, 1623 - 1662). Con nghĩ rằng thứ năm con cũng cần được nghỉ làm”.

Bây giờ thì chiều thứ tư là tôi đã xong việc. Nhưng mà còn cái thứ tư này... Sự lặng im của Đức Chúa Trời khiến tôi càng bạo dạn.

“Con yêu cầu phải loại thứ tư ra khỏi ngày làm việc. Prometeusz”.

Về chuyện nghỉ ngày thứ ba thì tôi cự nự thẳng thừng:

“Con người, hai tiếng đó vang lên với niềm tự hào”. (Mácxim Goocki, nhà văn 1868 - 1936). Thứ ba làm tổn thương danh dự của con. Con kiên quyết chối từ và kết thúc vào thứ hai”.

Chẳng thấy trả lời gì cả, cho nên còn chuyện nghỉ ngày thứ hai thì dễ ợt.

“Thứ hai con cũng xin loại nốt”.

Bây giờ thì tôi nghỉ bảy ngày trong một tuần, tôi lấy làm hãnh diện về cuộc nổi loạn của mình. (L’Homme révolté, Albert Camus, nhà văn, 1913 - 1960). Tuy vậy, sau một thời gian tôi nhận ra rằng, tuần chỉ có bảy ngày, cho nên trong tuần tôi không thể nghỉ hơn bảy ngày được. Tôi nghĩ bụng, hạn chế tự do của mình như thế là không có được. Tôi bèn đánh điện lên Đức Chúa Trời: “Xin tạo ngay cho con ngày thứ tám”.

Chẳng thấy hồi âm, điều này khiến tôi hoàn toàn tin là Nietzsche có lý (Friedrich Nietzsche, nhà triết học, 1844 - 1900), làm gì có Đức Chúa Trời. Có điều, đã vậy thì ai là người chịu trách nhiệm khi tuần có độc bảy ngày và tôi chẳng thể có hơn bảy ngày nghỉ trong một tuần? Tôi bèn vớ cái gậy, đoạn ra rình ở cầu thang. Hễ thấy người láng giềng đi qua là tôi sẽ phang cho ông ta một gậy.

Phải có ai đó gánh chịu sự thiệt thòi của tôi chứ.

Trên chuyến tàu cuối năm

Năm phút trước khi tầu chạy tôi tìm được khoang của mình trên toa nằm. May cho tôi, chỉ một giường có người, không kể giường của tôi, cho nên tôi mới bụng bảo dạ, đêm nay rồi mình sẽ được ngủ ngon đây. Một gã hành khách đang nằm trên chiếc giường thứ hai, gã đắp chăn tới sát cằm, cái mũi nhọn hoắt và nhợt nhạt của gã trồi hẳn lên.

Một lát sau tôi chẳng thèm để mắt tới gã nữa, bởi khi tôi nói: “Xin chào” thì chả thấy gã trả lời chi cả - càng hay, thế có nghĩa là gã đã ngủ rồi, tôi khỏi phải làm nghĩa vụ của một bạn đồng hành - tôi ngồi xuống chiếc giường dưới, đoạn thay quần áo.

- Anh có hút thuốc không đấy? - tôi nghe giọng nói từ giường trên.

- Cám ơn, không. 

- Tôi không chịu được khói thuốc đâu.

- Ông có thể yên tâm, tôi không hút thuốc.

- Anh mà hút thì tôi không tài nào chịu nổi đâu. Phổi tôi nhạy cảm lắm.

- Tôi thông cảm, nhưng ông khỏi lo.

- Hay là anh vẫn hút, anh chỉ cai lúc này thôi. Nửa đêm phát thèm thì anh không nhịn được nữa.

- Không thể có chuyện đó, vì chưa bao giờ tôi hút thuốc.

Gã im bặt. Tôi cởi tất.

- Hay là anh bắt đầu.

- Cái gì cơ?

- Hút thuốc. Có ối người mãi tận về già mới bắt đầu hút thuốc cơ đấy.

- Tôi không có ý định như vậy.

- Nói một đường, nhưng sau đó có khi lại làm một nẻo cũng nên. Tôi là tôi không có chịu được như thế đâu nhá.

- Vả lại tôi làm gì có thuốc lá trong người hả ông.

- Thì anh đi xin của nhân viên kiểm tra vé tầu.

- Tôi làm sao mà biết được, ông ta có hút thuốc hay không.

- Thế ông ấy mà hút thì sao nào?

- Thì lúc đó tôi sẽ ra ngoài hành lang, không được hút thuốc trong khoang tầu cơ mà.
- Lúc đó cửa ra hành lang mà bị kẹt thì sao?

- Chẳng sao cả, vì tôi đang không hút thuốc, chưa bao giờ hút thuốc và không có ý định bắt đầu hút thuốc. Chúc ông ngủ ngon.

Tôi nói “chúc ông ngủ ngon” khí sớm, vì còn chiếc áo sơ mi và quần đông xuân tôi chưa thay. Có điều tôi muốn cắt phăng câu chuyện.

Tôi đạt được ý đồ của mình, phải cái chẳng được bao lâu. Tôi vừa mới kịp cởi xong chiếc áo sơ mi thì gã kia lại lên tiếng.
- Anh không tắt đèn hả?

- Tôi khắc tắt, nhưng phải thay xong quần áo cái đã.

- Có một số người thích đọc sách trước lúc đi ngủ, còn tôi thì lúc đó không ngủ được. Tôi nhạy cảm với ánh sáng ghê lắm.

- Tôi mù chữ, thưa ông.

- Thì anh có thể xem tranh.

- Làm gì có họa báo mà xem.

- Vậy còn ảnh thì sao? Làm gì anh chẳng có ảnh vợ trong người, anh không ngắm ảnh vợ mình trước khi đi ngủ đấy chắc?

- Tôi ly hôn rồi.

- Thì còn các con.

- Tôi không có con.

- Ai mà chả có bà con ruột rà.

- Không, tôi không hề có một tấm ảnh nào cả. Ông có muốn kiểm tra người tôi không nào?

- Một khi không có ảnh thì nhất định anh sẽ đi soi gương để xem mụn mọc trên mặt mình, hoặc là... Còn tôi không chịu nổi...

Gã không kịp nói hết câu, vì tôi tắt đèn. Gã thở dài, khoang tầu im lặng, nhưng tôi vừa vào giấc chiêm bao thì một câu hỏi đập vào tai tôi:

- Anh không ngáy hay sao?

- Không.

- Vì sao?

- Vốn dĩ là vậy.

- Lạ thật, nhìn chung con người ta ai mà chẳng ngáy, mà ngáy là làm phiền tôi. Tai tôi cực kỳ nhạy cảm.

- Rất tiếc, tôi chẳng thể chiều tai ông.

- Anh có dám chắc là anh không ngáy hay không nào?

- Chắc hơn cả đinh đóng cột là đằng khác. Có điều bây giờ thì xin ông hãy cho phép tôi chợp mắt, tôi mệt rũ người rồi.
Gã thuận ý. Thình lình ánh đèn chói mắt và tay người giật giật vai tôi làm tôi tỉnh giấc.

- Anh bạn ơi, anh bạn ơi!

Tôi nhìn thấy cái mũi nhọn hoắt của gã gí sát mặt tôi. Từ giường trên gã nhoài người xuống phía dưới, gã kéo cánh tay áo ngủ của tôi.

- Anh bạn ơi, anh mà không hút thuốc, không ngáy và không để đèn sáng thì đích thực anh làm cái gì nào?

- Ông muốn biết hả?

- Vâng! Đường nào thì anh cũng phải làm cái gì đó chứ, chỉ tội tôi chưa biết đó là cái gì thôi. Điều này khiến tôi trằn trọc, không ngủ được.

- Tôi bóp cổ!

- Cái gì cơ?

- Tôi bóp cổ. Bằng tay không, hoặc dùng dây. Ông không nghe người ta nói về “tên bóp cổ người trên tầu tốc hành đêm” khét tiếng hay sao? Hắn thường hoạt động trên tuyến đường này. Hắn mua vé toa nằm như mọi hành khách vô tội, đến nửa đêm thì hắn đi bóp cổ người.

Đương nhiên hắn thích bóp cổ vào lúc trong khoang tầu ngoài hắn và nạn nhân ra không có một ai. Đó là tên hung đồ, và tên hung đồ này chính là tôi.

Tôi được yên thân cho tới sáng. Lúc rạng đông, ra ngoài đi vệ sinh, tôi bắt gặp gã ngoài hành lang, mặc áo khoác, mang theo va li.

Suốt đêm qua gã ngồi lì trên chiếc va li của mình. Nom thấy tôi gã đứng dậy, lôi chiếc va li theo sau, lảng sang đầu bên kia hành lang toa tầu.

Tôi thấy mủi lòng. Cuộc sống của những kẻ nhạy cảm thật chẳng dễ dàng chi.
(0) Bình luận
  • Trao giải 11 tác phẩm xuất sắc “Truyện ngắn Sông Hương 2024”
    Ban tổ chức đã trao giải 11 tác phẩm xuất sắc cho cuộc thi “Truyện ngắn Sông Hương 2024” do Tạp chí Sông Hương phát động.
  • Thiền đào
    Chàng vẫn âm thầm dõi theo những bài viết của nàng và không bỏ sót bất kỳ phóng sự nào về nàng. Đôi mắt nàng khi bảy tuổi hay của bây giờ vẫn vậy. Xoáy xiết, ám ảnh. Nhấn chàng xuống đỉnh vực. Vẫy vùng. Ngộp thở. Toàn thân không trọng lượng. Đôi vực sâu đồng tử đã xoáy chàng đến một nơi quen thuộc. Là dinh đào, khi ấy chàng đang ở tuổi mười ba.
  • Ăn Tết nay yêu Tết xưa
    Đợt rét ngọt đầu tiên của tháng Chạp đã luồn qua khe cửa, bà Ngân thoáng rùng mình khi trở dậy vào sáng sớm. Loẹt quẹt đi xuống bếp, rót đầy một cốc nước gừng nóng sực đã ủ sẵn trong bình, bà vừa xuýt xoa uống vừa nhẩm tính xem Tết năm nay nên sắm sửa những thức gì. Kỳ thực, quanh đi quẩn lại, năm nào bà cũng bày biện từng ấy món quen thuộc. Nhưng cái việc nôn nao nghĩ suy về cái Tết sắp đến mới ngọt ngào làm sao, nhất là khi năm nay gia đình bà có thêm cô con dâu mới.
  • Lễ phạt vạ
    Ba ngày nữa là đến giao thừa mà Cầm Bá Cường chưa thể về nhà. Đã vậy anh còn mắc vạ trưởng bản, phải chịu phạt. Ký túc xá giáo viên ở Mường Lôm giờ đây còn mỗi mình anh. Ôi chao là buồn! Cầm Bá Cường nhìn ra khoảng sân ký túc xá.
  • Họp lớp
    Tôi bước vào lớp, có lẽ tôi là người đến cuối cùng, bởi trong lớp đã kín gần hết chỗ ngồi, chỉ còn trống một chỗ ở cuối dãy bàn bên phải. Hơi ngượng vì đến muộn nên tôi ngần ngừ trước cửa mấy giây.
  • Sen quán
    Loay hoay mãi chị mới cởi nổi bộ khuy áo. Cái áo cánh nâu bà ngoại để lại. May sao áo của bà không chỉ vừa mà như muốn vẽ lại những đường cong đẹp nhất của chị. Chị là người Hà Nội. Mẹ không biết cụ tổ đến Hà Nội từ bao giờ mà chỉ biết và kể chuyện từ đời ông bà ngoại. Rằng ông ngoại từng là nhà buôn vải lụa còn bà là ca nương ca trù nổi tiếng ở đất kinh kỳ.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Phường Xuân Phương: Sẵn sàng vận hành, nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân
    Chiều 30/6, Đảng uỷ - HĐND - UBND - UBMTTQ Việt Nam phường Xuân Phương đã tổ chức Lễ trao các quyết định của Thành phố về công tác cán bộ tại phường.
  • Danh sách Bí thư, Chủ tịch 126 xã, phường Hà Nội
    Sáng 30/6, Hà Nội công bố Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, phường và chỉ định nhân sự cấp ủy, lãnh đạo HĐND, UBND, Ủy Ban MTTQ Việt Nam cấp xã, phường.
  • Cơ hội trải nghiệm văn hóa truyền thống tại “Ngôi nhà chung”
    Từ ngày 1 đến 31/7/2025, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) tổ chức chuỗi hoạt động với chủ đề “Về làng trải nghiệm nét văn hóa truyền thống”. Sự kiện có sự tham gia của hơn 100 đồng bào đến từ 16 dân tộc, nhằm tạo sân chơi bổ ích ngày hè cho thiếu nhi, đồng thời giới thiệu những giá trị đặc sắc trong đời sống văn hóa của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • Khán giả Hà Nội chuẩn bị được thưởng thức kịch rối truyền thống Bunraku Nhật Bản
    Ra đời từ đầu thế kỷ 17 và phát triển rực rỡ trong thời kỳ Edo, Bunraku không chỉ là di sản văn hóa đặc sắc của Nhật Bản mà còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2003.
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
Chùm truyện ngắn của nhà văn trào phúng số một Ba Lan Slawomir Mrozek
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO