Tác giả - tác phẩm

Cánh giang bay lẻ dọc đường thơ

Hoài Văn 02/06/2023 07:22

Cách đây khoảng 30 năm, nhớ có lần nhà thơ Trúc Thông bảo tôi: “Nguyễn Tấn Việt có bài thơ “Cánh giang bay lẻ” rất lạ ở cả ý lẫn tứ. Đó cũng có thể là tuyên ngôn thơ của Nguyễn Tấn Việt, bản chất con người thơ Nguyễn Tấn Việt”. Một người làm thơ lâu năm, luôn sẵn sàng “tử vì thơ”, có bản lĩnh đến mức “chầm chậm tới mình”(1), có can đảm đến mức “ma-ra-tông”(2), những mong thành “một ngọn đèn xanh”(3) trong thơ như Trúc Thông mà nói về đồng nghiệp như thế, bạn thơ như thế, thì hỏi làm sao tôi không tin cậy c

Đến năm 2000, khi đọc chùm thơ hai bài “Làng tôi năm 2000” và “Ở nước nào cũng thế” của Nguyễn Tấn Việt được giải A trong cuộc thi thơ của Báo Văn Nghệ giai đoạn 1998 – 2000, tôi càng tin cậy và hiểu thêm về nhà thơ người Hà Đông này hơn. Tôi không biết giữa bài thơ “Ở nước nào cũng thế” trước đó đăng báo có khác với bài thơ “Ở nước nào cũng gió” sau này khi cho in trong tập thơ “Những người sống trong mây” hay không? Nhưng “Ở nước nào cũng gió”, là một tứ thơ lạ. Cốt lõi của “Ở nước nào cũng gió” đọng lại ở ba câu có sắc màu triết lý và có tầm khái quát cao: “Ở nước nào cũng gió/ Cây thưa thì ồn ào/ Rừng dày thì im lặng…”

canh-giang-bay-le.jpg

Và ba câu này được lặp lại hai lần khi mở và khép lại tứ thơ.

Ngoài ba câu trên, “Ở nước nào cũng gió” còn có nhiều câu thơ đáng nhớ khác, thuộc diện sâu sắc, khó quên như: “Bồ câu mải bay đôi/ Gà tức nhau tiếng gáy/ Đỏ môi kẻ tặng hoa/ Mài dao người tím mặt”; “Vôi bạc hay nói nhân/ Vách nhà hay nói chữ”; “Tuổi thấp thì học bay/ Tuổi cao thì học đứng”; “Số đông thuộc quốc ca/ Số nhiều quên quốc nhục…”


Theo tôi, nếu không là người từng trải, ưa ngẫm nghĩ… khó có thể sở hữu được những câu thơ nặng lòng đến thế!

Ở hai câu khác: “Còn một ô cửa cuối cùng tôi khép kín/ Giấu ban mai một chút nắng riêng mình” trong “Những ô cửa sổ”, tôi lờ mờ nhận ra trái tim và tâm hồn Nguyễn Tấn Việt – người đã từng “Đốt nỗi lòng làm ngọn đuốc thâu canh” (Vòng vây giọt lệ) còn có một cái gì đấy thật bí ẩn, thiêng liêng và ông muốn gìn giữ nó thật cẩn trọng, như chỉ để cho riêng mình. Ấy là khoảnh khắc ông muốn vô ngã để làm nên cái ngã của mình, như cách muốn lấy im lặng mà để tiếng với xung quanh.


Trong một bài viết, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã gọi thơ Nguyễn Tấn Việt mang quyền lực của sự im lặng. Và hơn cả một nhận định, bài thơ “Những cánh bướm” mà Nguyễn Quang Thiều dành tặng Nguyễn Tấn Việt đã thốt lên: “Chúng mang vẻ đẹp của đời sống đi khắp thế gian/ Mà không để lại một tiếng động nhỏ.”

Trong bài thơ “Tôi gọi tôi về”, Nguyễn Tấn Việt nhấn nháy cái bi kịch quá sức khi phải làm người khác, cái bi kịch tôi bay quá xa tôi trong cõi người, kiếp người. Một nỗi buồn thẳm sâu nhân thế, cũng như sự bất lực của nỗi làm người trong một chiều kích rộng – dài – cao – sâu và phảng phất đâu đó là tâm trạng của một người phải tha hương ngay trên chính quê hương mình: “Nỗi buồn không nhà trọ/ Niềm vui không cố hương/ Vuông là thế và tròn là thế/ Quơ vào trời chỉ nắm ánh trăng suông…”

Câu “Quơ vào trời chỉ nắm ánh trăng suông” thật ấn tượng và thật thi sĩ. Tôi gọi tôi về, từ ý nghĩ “tôi phải gọi tôi về” đã đến được hành động cụ thể: “tôi đứng gọi tôi về”. Từ ý nghĩ đến hành động – đó là quá trình chuyển động, dẫn dắt của 12 câu thơ. Và sự quá sức khi bay quá xa tôi là quá sông quê… quá bờ tre và tất nhiên là quá thói quen nữa.

Nguyễn Quang Thiều cho rằng hai câu: “Nếu không yêu mặt đất/ Trên trời mây không bay” trong “Những người sống trong mây” là nguyên lý cho mọi sáng tạo”. Điều đó ngỡ phi lý mà vẫn có lý, có xuất phát từ tấm lòng của một thi sĩ đích thực trước vạn vật với tình yêu thương. Nhưng khi đọc hai câu thơ này, tôi lại nghĩ thêm rằng: Xét đến tận cùng, về mặt bản thể, con người và vũ trụ (cả thiên nhiên nữa) vốn hợp nhất, vốn là một. Và tôi nhớ đến ý thơ của một tác giả nước ngoài được viết Trước Công nguyên, tiếc là không còn nhớ tên: “Bạn đừng nghĩ khi ngắt một ngọn cỏ trên mặt đất/ Mà những đám mây trên trời không đau”. Một sự gặp gỡ rất ngẫu nhiên giữa nhà thơ xưa và nhà thơ nay, ngẫm đi ngẫm lại thấy thật thú vị và không khỏi giật mình. Thậm chí còn thấy thảng thốt nữa.Nhưng thơ Nguyễn Tấn Việt không chỉ có thế, mà còn nhiều câu thơ gây ám ảnh khác trong tập “Những người sống trong mây”, có thể kể đến như: “Tôi dỗ núi đừng đá/ Tôi dỗ rừng đừng cây/ Và gió ơi đừng vàng/ Và đá ơn đừng đổ mồ hôi/ Và người ơi, hãy tập quên tiếng khóc/ Tất cả đều nghe tôi/ Không đá/ Không vàng/ Thế mà khi tôi xanh quá/ Nào ai dỗ nổi tôi đâu” hay “Khi có em em chỉ là một nửa/ Khi không em em hóa vô vàn”. Với Nguyễn Tấn Việt, đức tin trong ông không bao giờ thay đổi. Ông luôn tin vào con người: “Từ bến quê hoa cỏ/ Qua sông suối xa xôi/ Ai gọi ngoài bốn bể/ Ai vọng đến năm trời/ Chỉ có con người thôi/ Chỉ có ở con người/ Chỉ có con người thôi. (Chỉ có ở con người)
Mấy câu: Chỉ có con người thôi/ Chỉ có ở con người/ Chỉ có con người thôi như những tiếng vọng, vừa ngân nga, vừa ám ảnh không dứt. Ấy cũng là sự gửi gắm đến thống thiết vào con người.

Trở lại với “Cánh giang bay lẻ”, trong khi đi tìm hiểu con giang cụ thể là con gì, tôi chợt nhớ đến một câu trong ca từ bài hát “Xa khơi” nổi tiếng của nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ rất gợi và có phần tâm trạng: “Con giang chiều gọi bạn đường khơi”. Một người am hiểu nói với tôi: Giang là một loài chim lớn như đại bàng, thường bay một mình ven biển… Có lẽ hình ảnh con giang trở thành hình tượng, biểu tượng nghệ thuật ở xứ ta hơi hiếm, cho nên với Nguyễn Tấn Việt là một dấu ấn khi sử dụng hình ảnh này trong thơ. Và với tôi, Nguyễn Tấn Việt chính là một cánh giang bay lẻ dọc đường thơ./.

Chú thích: (1), (2), (3): Tên các tác phẩm của nhà thơ Trúc Thông.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • “10h sáng Chủ Nhật”: Chan chứa tình yêu thương con người, sự tử tế
    Sáng 11/9 tại Hà Nội, lễ ra mắt cuốn sách “10h sáng Chủ Nhật” của nhà báo Tô Phán – Chủ tịch Hội Nhà báo Hà Nội, Tổng Biên tập Tạp chí Công dân & Khuyến học diễn ra trang trọng, ấm cúng. Theo đánh giá của nhà báo Hồ Quang Lợi - Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam; nguyên Trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam: “10h sáng Chủ Nhật của nhà báo Tô Phán đã hướng bạn đọc đến sự tử tế, tình yêu thương con người”.
  • Ra mắt sách “Thơ Hoàng đế Thiệu Trị – Đỉnh cao nghệ thuật ngôn từ”
    Sau nhiều năm nghiên cứu, tác giả Nguyễn Phước Hải Trung cho ra mắt tác phẩm “Thơ Hoàng đế Thiệu Trị – Đỉnh cao nghệ thuật ngôn từ” tại Không gian Sách và Văn hóa Huế (23 – 25 Lê Lợi, TP Huế).
  • Nhớ người thơ tài hoa của Sơn Tây
    Có thể khẳng định, sau Quang Dũng với thi phẩm bất hủ “Đôi mắt người Sơn Tây” thì một trong những người viết nhiều và hay nhất về mảnh đất này chính là nhà thơ Doãn Trang. Ông là một thi sĩ, một nghệ sĩ đích thực, người luôn dành cho Sơn Tây một tình yêu sâu nặng.
  • Nhà văn Đoàn Tuấn tái hiện chiến trường K qua những hồi ức về đồng đội
    “Những ngọn khói bên đường” - tuyển tập bút ký về chiến trường K của nhà văn, người lính Đoàn Tuấn mang đến những lát cắt về cuộc đời người lính tình nguyện Việt Nam từng chiến đấu tại mặt trận biên giới Tây Nam, trong thời chiến và hậu chiến.
  • Thêm một công trình chuyên khảo về Cách mạng Tháng Tám
    Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ra mắt cuốn Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam: Khi toàn dân tộc quyết “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta” do GS.TS. Phạm Hồng Tung biên soạn. Đây là công trình chuyên khảo công phu, dựa trên phương pháp luận sử học hiện đại, tiếp cận liên ngành, khai thác nhiều nguồn tư liệu trong và ngoài nước.
  • “Chuyện ba người lính”: Ký ức chiến tranh từ góc nhìn của người cựu chiến binh
    Ra mắt bạn đọc tháng 8/2025, tiểu thuyết “Chuyện ba người lính” của tác giả Vũ Công Chiến do NXB Trẻ phát hành là cuốn sách mới nhất trong hành trình cầm bút của một cựu chiến binh gắn bó với văn chương. Nếu trong tiểu thuyết tự truyện “Hồi ức lính”, Vũ Công Chiến ghi lại trải nghiệm cá nhân của mình thì ở “Chuyện ba người lính” người kể chuyện đứng ở vị thế của một nhân chứng, tái hiện số phận của những đồng đội đã cùng ông đi qua chiến tranh.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Âm nhạc Thủ đô - 80 năm đồng hành cùng dân tộc
    Trong suốt chiều dài lịch sử, đặc biệt là 80 năm qua, văn học nghệ thuật Thủ đô luôn đồng hành cùng dân tộc trên mọi chặng đường lịch sử: từ những ngày đầu Cách mạng Tháng Tám sục sôi khí thế, qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, đến công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước hiện nay. Trong bức tranh chung ấy, âm nhạc Thủ đô Hà Nội giữ một vai trò đặc biệt: vừa là tiếng nói của tâm hồn dân tộc nói chung, tiếng nói “Người Hà Nội” nói riêng, vừa là vũ khí tinh thần sắc bén thôi thúc từng đoàn quân ra trận để bảo vệ Thủ đô, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia, dân tộc.
  • Một mùa sen để nhớ, một đời mẹ để thương
    Buổi chiều, tôi đạp xe đưa con đi dạo. Mặt trời đã dịu nắng, ánh sáng đổ dài trên những tán cây ven đường, vàng ươm như rắc mật. Bên tay trái là hồ sen của làng.
  • Chiêm ngưỡng 20 tác phẩm giải thưởng đồng hạng “Festival Nhiếp ảnh quốc tế Việt Nam”
    Trong 200 tác phẩm của 133 tác giả được trưng bày Triển lãm “Việt Nam qua ống kính nhiếp ảnh gia Quốc tế” có 20 ảnh được trao giải thưởng đồng hạng “Festival Nhiếp ảnh quốc tế Việt Nam” năm 2025.
  • Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam phường Tùng Thiện lần thứ I thành công tốt đẹp
    Ngày 15/9, Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Tùng Thiện (TP. Hà Nội) long trọng tổ chức Đại hội đại biểu lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Đồng chí Nguyễn Thị Kim Dung - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội dự và chỉ đạo Đại hội. Cùng dự Đại hội còn có lãnh đạo phường Tùng Thiện và 168 đại biểu chính thức đại diện khối đại đoàn kết toàn dân trên địa bàn phường.
  • Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” thu hút gần 8,6 triệu khách
    Ngày 14/9, Ban Tổ chức cho biết, tính đến hết ngày 13/9, tổng lượng khách đến triển lãm đạt gần 8,6 triệu người; riêng ngày 13/9 có gần 1,3 triệu lượt khách, phá kỷ lục của những ngày trước đó...
Đừng bỏ lỡ
  • Triển lãm "Khúc giao thoa Khởi - Hòa - Sinh" không gian nghệ thuật đương đại
    Triển lãm "Khúc giao thoa Khởi - Hòa - Sinh" quy tụ 32 nghệ sĩ, cùng nhau kiến tạo một trường tương tác đa chiều: giữa nội tâm và thế giới, giữa hình ảnh và vô hình, trên hết là sự kết nối giữa con người với con người.
  • Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục thu hút đông đảo người dân và du khách
    Sau khi chỉnh trang, cải tạo giai đoạn 1 Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục khoác lên mình diện mạo mới, thu hút đông đảo người dân Thủ đô và du khách vào dịp cuối tuần.
  • Tục kiêng kỵ ở đình Hà Vỹ
    Đình Hà Vỹ thuộc thôn Giao Tác, xã Thư Lâm, TP. Hà Nội, tên cổ là đình Quậy (hay Quẫy). Theo truyền thuyết, khi An Dương Vương dời đô từ Bạch Hạc (Việt Trì) xuống đã chọn vùng đất Cổ Loa để định đô. Dân cư tại đây được lệnh di dời để lấy đất xây thành. Tuy không muốn rời đi, nhưng dân phải tuân theo phép nước nên xin được chuyển đến khu đất trũng phía ngoài.
  • Rộn ràng đêm khai hội Trung thu Thành cổ Sơn Tây
    Tối 13/9 (22/7 âm lịch), tại không gian Phố đi bộ Thành cổ Sơn Tây, Đảng ủy – HĐND – UBND – Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Sơn Tây (TP. Hà Nội) đã khai mạc Hội thi mô hình Đèn Trung thu và diễu hành chủ đề “Trung thu Thành cổ - Sơn Tây Xứ Đoài” năm 2025 (đợt 1) với sự tham dự của 19 đội thi đến từ các tổ dân phố trên địa bàn (thứ tự từ số 01-19).
  • Xếp hạng 4 di tích quốc gia đặc biệt
    Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính vừa ký Quyết định số 1959/QĐ-TTg ngày 11/9/2025 về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 18, năm 2025) đối với 4 di tích.
  • Khai mạc Liên hoan phim Tài liệu châu Âu – Việt Nam lần thứ 15
    Tối 12/9, Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương khai mạc Liên hoan phim Tài liệu châu Âu – Việt Nam lần thứ 15. Đây không chỉ là cuộc hội ngộ của những thước phim chân thực, sự kiện còn là nhịp cầu bền chặt kết nối văn hóa, mở rộng đối thoại và nuôi dưỡng tình hữu nghị giữa Việt Nam và các quốc gia Châu Âu.
  • 3 tác phẩm hội họa Việt được trả giá cả triệu euro trong phiên đấu giá quốc tế
    Bức “Le Concert” (Buổi hòa nhạc) của danh họa Mai Trung Thứ, được bán với giá 1,793 triệu euro. Tranh khắc họa 5 thiếu nữ, gợi liên tưởng tới ngũ âm trong âm nhạc dân tộc, đồng thời phản chiếu những hoài niệm của họa sĩ về thời gian sống và dạy học tại Huế...
  • Bộ VHTTDL xếp hạng thêm 15 di tích, danh thắng cấp quốc gia
    Bộ VHTTDL vừa ban hành các Quyết định xếp hạng thêm 15 di tích, danh lam thắng cảnh quốc gia.
  • Phim tài liệu “Chân trời rực rỡ” của Hà Anh Tuấn ra mắt tại LHP Tài liệu châu Âu – Việt Nam
    Phim được ghi hình trên khắp các địa danh ở Ninh Bình, từ Cố đô Hoa Lư, đầm Vân Long, núi Mã Yên, Tam Cốc, chùa Bái Đính cổ, vườn quốc gia Cúc Phương đến ngôi trường tiểu học ở xã Yên Phong...
  • Chuyên gia Pháp hỗ trợ Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ
    Từ ngày 7 đến 11/9/2025, đoàn chuyên gia Bảo tàng Ký ức chiến tranh Caen (Pháp) đã có chuyến công tác tại Điện Biên Phủ, trong khuôn khổ hợp tác với Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Hoạt động diễn ra dưới sự bảo trợ của Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam, đánh dấu bước khởi đầu cho một dự án hợp tác chuyên môn dài hạn.
Cánh giang bay lẻ dọc đường thơ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO