Tác giả - tác phẩm

Cánh giang bay lẻ dọc đường thơ

Hoài Văn 02/06/2023 07:22

Cách đây khoảng 30 năm, nhớ có lần nhà thơ Trúc Thông bảo tôi: “Nguyễn Tấn Việt có bài thơ “Cánh giang bay lẻ” rất lạ ở cả ý lẫn tứ. Đó cũng có thể là tuyên ngôn thơ của Nguyễn Tấn Việt, bản chất con người thơ Nguyễn Tấn Việt”. Một người làm thơ lâu năm, luôn sẵn sàng “tử vì thơ”, có bản lĩnh đến mức “chầm chậm tới mình”(1), có can đảm đến mức “ma-ra-tông”(2), những mong thành “một ngọn đèn xanh”(3) trong thơ như Trúc Thông mà nói về đồng nghiệp như thế, bạn thơ như thế, thì hỏi làm sao tôi không tin cậy c

Đến năm 2000, khi đọc chùm thơ hai bài “Làng tôi năm 2000” và “Ở nước nào cũng thế” của Nguyễn Tấn Việt được giải A trong cuộc thi thơ của Báo Văn Nghệ giai đoạn 1998 – 2000, tôi càng tin cậy và hiểu thêm về nhà thơ người Hà Đông này hơn. Tôi không biết giữa bài thơ “Ở nước nào cũng thế” trước đó đăng báo có khác với bài thơ “Ở nước nào cũng gió” sau này khi cho in trong tập thơ “Những người sống trong mây” hay không? Nhưng “Ở nước nào cũng gió”, là một tứ thơ lạ. Cốt lõi của “Ở nước nào cũng gió” đọng lại ở ba câu có sắc màu triết lý và có tầm khái quát cao: “Ở nước nào cũng gió/ Cây thưa thì ồn ào/ Rừng dày thì im lặng…”

canh-giang-bay-le.jpg

Và ba câu này được lặp lại hai lần khi mở và khép lại tứ thơ.

Ngoài ba câu trên, “Ở nước nào cũng gió” còn có nhiều câu thơ đáng nhớ khác, thuộc diện sâu sắc, khó quên như: “Bồ câu mải bay đôi/ Gà tức nhau tiếng gáy/ Đỏ môi kẻ tặng hoa/ Mài dao người tím mặt”; “Vôi bạc hay nói nhân/ Vách nhà hay nói chữ”; “Tuổi thấp thì học bay/ Tuổi cao thì học đứng”; “Số đông thuộc quốc ca/ Số nhiều quên quốc nhục…”


Theo tôi, nếu không là người từng trải, ưa ngẫm nghĩ… khó có thể sở hữu được những câu thơ nặng lòng đến thế!

Ở hai câu khác: “Còn một ô cửa cuối cùng tôi khép kín/ Giấu ban mai một chút nắng riêng mình” trong “Những ô cửa sổ”, tôi lờ mờ nhận ra trái tim và tâm hồn Nguyễn Tấn Việt – người đã từng “Đốt nỗi lòng làm ngọn đuốc thâu canh” (Vòng vây giọt lệ) còn có một cái gì đấy thật bí ẩn, thiêng liêng và ông muốn gìn giữ nó thật cẩn trọng, như chỉ để cho riêng mình. Ấy là khoảnh khắc ông muốn vô ngã để làm nên cái ngã của mình, như cách muốn lấy im lặng mà để tiếng với xung quanh.


Trong một bài viết, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã gọi thơ Nguyễn Tấn Việt mang quyền lực của sự im lặng. Và hơn cả một nhận định, bài thơ “Những cánh bướm” mà Nguyễn Quang Thiều dành tặng Nguyễn Tấn Việt đã thốt lên: “Chúng mang vẻ đẹp của đời sống đi khắp thế gian/ Mà không để lại một tiếng động nhỏ.”

Trong bài thơ “Tôi gọi tôi về”, Nguyễn Tấn Việt nhấn nháy cái bi kịch quá sức khi phải làm người khác, cái bi kịch tôi bay quá xa tôi trong cõi người, kiếp người. Một nỗi buồn thẳm sâu nhân thế, cũng như sự bất lực của nỗi làm người trong một chiều kích rộng – dài – cao – sâu và phảng phất đâu đó là tâm trạng của một người phải tha hương ngay trên chính quê hương mình: “Nỗi buồn không nhà trọ/ Niềm vui không cố hương/ Vuông là thế và tròn là thế/ Quơ vào trời chỉ nắm ánh trăng suông…”

Câu “Quơ vào trời chỉ nắm ánh trăng suông” thật ấn tượng và thật thi sĩ. Tôi gọi tôi về, từ ý nghĩ “tôi phải gọi tôi về” đã đến được hành động cụ thể: “tôi đứng gọi tôi về”. Từ ý nghĩ đến hành động – đó là quá trình chuyển động, dẫn dắt của 12 câu thơ. Và sự quá sức khi bay quá xa tôi là quá sông quê… quá bờ tre và tất nhiên là quá thói quen nữa.

Nguyễn Quang Thiều cho rằng hai câu: “Nếu không yêu mặt đất/ Trên trời mây không bay” trong “Những người sống trong mây” là nguyên lý cho mọi sáng tạo”. Điều đó ngỡ phi lý mà vẫn có lý, có xuất phát từ tấm lòng của một thi sĩ đích thực trước vạn vật với tình yêu thương. Nhưng khi đọc hai câu thơ này, tôi lại nghĩ thêm rằng: Xét đến tận cùng, về mặt bản thể, con người và vũ trụ (cả thiên nhiên nữa) vốn hợp nhất, vốn là một. Và tôi nhớ đến ý thơ của một tác giả nước ngoài được viết Trước Công nguyên, tiếc là không còn nhớ tên: “Bạn đừng nghĩ khi ngắt một ngọn cỏ trên mặt đất/ Mà những đám mây trên trời không đau”. Một sự gặp gỡ rất ngẫu nhiên giữa nhà thơ xưa và nhà thơ nay, ngẫm đi ngẫm lại thấy thật thú vị và không khỏi giật mình. Thậm chí còn thấy thảng thốt nữa.Nhưng thơ Nguyễn Tấn Việt không chỉ có thế, mà còn nhiều câu thơ gây ám ảnh khác trong tập “Những người sống trong mây”, có thể kể đến như: “Tôi dỗ núi đừng đá/ Tôi dỗ rừng đừng cây/ Và gió ơi đừng vàng/ Và đá ơn đừng đổ mồ hôi/ Và người ơi, hãy tập quên tiếng khóc/ Tất cả đều nghe tôi/ Không đá/ Không vàng/ Thế mà khi tôi xanh quá/ Nào ai dỗ nổi tôi đâu” hay “Khi có em em chỉ là một nửa/ Khi không em em hóa vô vàn”. Với Nguyễn Tấn Việt, đức tin trong ông không bao giờ thay đổi. Ông luôn tin vào con người: “Từ bến quê hoa cỏ/ Qua sông suối xa xôi/ Ai gọi ngoài bốn bể/ Ai vọng đến năm trời/ Chỉ có con người thôi/ Chỉ có ở con người/ Chỉ có con người thôi. (Chỉ có ở con người)
Mấy câu: Chỉ có con người thôi/ Chỉ có ở con người/ Chỉ có con người thôi như những tiếng vọng, vừa ngân nga, vừa ám ảnh không dứt. Ấy cũng là sự gửi gắm đến thống thiết vào con người.

Trở lại với “Cánh giang bay lẻ”, trong khi đi tìm hiểu con giang cụ thể là con gì, tôi chợt nhớ đến một câu trong ca từ bài hát “Xa khơi” nổi tiếng của nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ rất gợi và có phần tâm trạng: “Con giang chiều gọi bạn đường khơi”. Một người am hiểu nói với tôi: Giang là một loài chim lớn như đại bàng, thường bay một mình ven biển… Có lẽ hình ảnh con giang trở thành hình tượng, biểu tượng nghệ thuật ở xứ ta hơi hiếm, cho nên với Nguyễn Tấn Việt là một dấu ấn khi sử dụng hình ảnh này trong thơ. Và với tôi, Nguyễn Tấn Việt chính là một cánh giang bay lẻ dọc đường thơ./.

Chú thích: (1), (2), (3): Tên các tác phẩm của nhà thơ Trúc Thông.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Nhạc sĩ Quốc Dũng tác giả "Bài ca Tết cho em" qua đời
    Nhạc sĩ Quốc Dũng tác giả của "Em đã thấy mùa xuân chưa?", chồng ca sĩ Bảo Yến, đã qua đời ngày 24/9, do bệnh già, thọ 72 tuổi.
  • Góc nhìn đa chiều về lễ vật trong hội làng Thăng Long - Hà Nội
    Từ buổi ban sơ dựng nước đến ngày nay, Thăng Long - Hà Nội mang trong mình bao trầm tích văn hóa, lịch sử. Góp thêm những góc nhìn đa chiều, cuốn sách “Lễ vật trong hội làng Thăng Long - Hà Nội” (Nxb Hà Nội, 2023) giúp người đọc khám phá những giá trị văn hóa truyền thống phong phú, đặc sắc của mảnh đất kinh kỳ.
  • Lắng nghe, lắng nghe… Thanh Quế
    Tôi quen Thanh Quế khoảng giữa thập niên 60 thế kỷ trước, ở nhà Trúc Thông. Hai anh cùng học trường Đại học Tổng hợp. Thanh Quế khoa Sử, Trúc Thông khoa Văn. Chúng tôi hồi ấy mới có thơ đăng báo được vài ba năm, ít biết nhau. Trúc Thông yêu cái trong trẻo manh nha của cảm xúc Thanh Quế ngay từ dạo ấy. Anh giới thiệu trước với tôi về thơ Quế. Tôi nhớ hai câu. Hai câu chơ vơ mà nhớ mãi: “Đàn mình kẻ khác cầm dây/ Nặng tay gào thét nhẹ tay khóc thầm”.
  • Có một Hà Nội lãng mạn và nhân hậu trong thơ Nguyễn Phan Quế Mai
    Trong trái tim mỗi người, Hà Nội luôn đẹp theo những cách khác nhau. Nhiều nhà thơ đã viết về Hà Nội với một tình yêu mãnh liệt, sự biết ơn và tấm lòng gắn bó với thủ đô. Trong số đó có Nguyễn Phan Quế Mai. Đọc thơ chị, độc giả hình dung đầy đủ về một Hà Nội lãng mạn và nhân hậu, về hồn cốt của vùng đất ngàn năm văn hiến. Hà Nội với vẻ đẹp của tự nhiên, sự thanh lịch và nhân hậu của con người cùng những trầm tích văn hóa đã nuôi lớn tâm hồn của Nguyễn Phan Quế Mai, đánh thức những chữ nghĩa trong chị và từ đó những vần thơ đẹp về đất và người Hà Nội được sinh thành
  • Người dệt văn trên cánh sóng
    Sau tập tản văn “Tháng Mười bẻ nắng sau lưng chiều” (Nxb Văn học, 2020) vào tháng 9 này, tác giả Hồ Huy lại tiếp tục ra mắt bạn đọc tập tản văn "Thấp thoáng đời nhau". Theo nhà văn Lê Minh, quản trị viên của diễn đàn Tản Văn Hay đồng thời là bạn văn tri kỷ của tác giả thì “Thấp thoáng đời nhau” của Hồ Huy chính là sự lựa chọn sáng suốt của những người yêu thích tản văn. Còn tôi, khi thao thức với những trang văn của anh, tôi lại hình dung anh như người dệt văn trên cánh sóng.
  • Nữ đạo diễn thiết tha với nghề, với đời
    Trong đội ngũ đạo diễn của thời kỳ Đổi mới, Việt Linh nổi lên như một nữ đạo diễn tài năng, bản lĩnh, có chính kiến và cá tính sắc sảo. Nhà nghiên cứu điện ảnh người Anh, Carrie Tarr đã nhận định về Việt Linh rằng: “Có thể coi Việt Linh - nữ đạo diễn, tác giả những bộ phim tầm cỡ quốc tế - là một hiện tượng của điện ảnh Việt Nam. Cuộc đời của bà trải dài theo lịch sử thăng trầm của xứ sở, từ thời kỳ chiến tranh đến khi giành được độc lập”(1).
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • “HỘP NGHỆ THUẬT” - Số 26: Nghệ thuật sân khấu, từ truyền thống đến hiện đại
    Ngày Sân khấu Việt Nam (ngày giỗ Tổ sân khấu) 12/8 âm lịch hằng năm là dịp để văn nghệ sĩ trên mọi miền đất nước tưởng nhớ và tri ân các vị tổ nghề, các thế hệ nghệ sĩ đã có nhiều đóng góp cho nền nghệ thuật sân khấu nước nhà. Podcast “Hộp nghệ thuật” số này của Tạp chí Người Hà Nội có dịp được gặp gỡ NSND Trần Quốc Chiêm, Chủ tịch Hội liên hiệp VHNT Hà Nội để cùng trò chuyện về chủ đề “Nghệ thuật sân khấu, từ truyền thống đến hiện đại”.
  • Trẻ em Thủ đô vui Tết Trung thu cùng “Sắc màu”
    Nhân dịp Tết Trung thu, Bảo tàng Hà Nội cùng Câu lạc bộ mỹ thuật Siêu nhân nhí phối hợp tổ chức triển lãm tranh với chủ đề “Sắc màu”.
  • Lập Quy hoạch Thủ đô Hà Nội: Tiếp biến “di sản quy hoạch”
    Hà Nội đang thực hiện cùng lúc nhiều nhiệm vụ quan trọng, mang tính đột phá, trong đó có việc lập “Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050”. Quá trình lập Quy hoạch Thủ đô đang đến giai đoạn nước rút, quan trọng nhất.
  • Xu hướng khách du lịch đến Huế bằng tàu biển ngày càng tăng mạnh
    Du lịch tàu biển ở Thừa Thiên – Huế có xu hướng phát triển mạnh trong những năm gần đây và trong 7 tháng năm 2023 đón 13.300 khách đến Cảng Chân Mây.
  • Hà Nội và Quảng Châu tăng cường hợp tác thương mại, du lịch
    Sáng 26-9, tại thành phố Quảng Châu, thủ phủ tỉnh Quảng Đông, tiếp tục chương trình chuyến thăm và làm việc tại Trung Quốc, đồng chí Đinh Tiến Dũng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội thành phố và Đoàn đại biểu cấp cao thành phố Hà Nội đã dự, chứng kiến lễ ký kết Bản ghi nhớ hợp tác giữa UBND thành phố Hà Nội và chính quyền thành phố Quảng Châu.
Đừng bỏ lỡ
  • Sân khấu truyền thống Huế có thêm nhiều phương thức hoạt động mới
    Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp với Hội Nghệ sỹ Sân khấu tỉnh Thừa Thiên - Huế tổ chức kỷ niệm Ngày Sân khấu Việt Nam (12/8 Âm lịch).
  • Hoa hậu H'Hen Niê được trao Bằng khen "Nghệ sĩ vì cộng đồng"
    H'hen Niê được trao Bằng khen "Nghệ sĩ vì cộng đồng" và Bằng khen cho văn nghệ sĩ tích cực từ Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam TP.HCM như sự công nhận cho đóng góp đầy tích cực.
  • Cốm xào - món ngon tròn vị thu Hà Nội
    Cốm là “một thức quà thanh nhã và tinh khiết”, là đặc sản của riêng Hà Nội. Trong tâm tưởng của người Hà Nội, mùa thu bao giờ cũng gắn liền với cốm và những món ăn tinh tế từ món quà thu xanh như ngọc lưu ly này.
  • Hồ Quỳnh Hương cùng dàn sao hội tụ trong đêm nhạc đặc biệt
    Đêm nhạc "Những ngôi sao Hà Nội" diễn ra vào 20h tối 28/9 tại Nhà hát Lớn Hà Nội, quy tụ dàn nghệ sĩ tên tuổi thành danh từ cuộc thi "Tiếng hát Hà Nội".
  • Sôi động cuộc thi âm nhạc dành cho học sinh phổ thông
    Cuộc thi Rap Olympia mùa 1 được tổ chức từ ngày 23/9 đến 13/10, với mong muốn tạo ra một sân chơi về nghệ thuật cho tất cả các bạn học sinh trung học phổ thông có niềm đam mê về âm nhạc.
  • Ốc Trung thu - ẩm thực cổ truyền Hà Nội
    Trong dịp Tết Trung thu, ngoài mâm cỗ trông trăng với các sản vật đặc trưng của mùa thu và bánh nướng, bánh dẻo, cỗ ngọt cho con trẻ, người Hà thành còn có nhiều món ăn độc đáo từ ốc vào dịp Trung thu như: ốc nấu thả, ốc hấp lá gừng, ốc xào khế, ốc bung chuối đậu, ốc luộc.
  • Xiếc và rock kết hợp trong “Thiên thần lên núi”
    Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Tống Toàn Thắng và Liên đoàn Xiếc Việt Nam tiếp tục gây bất ngờ khi công bố chương trình xiếc và rock mang tên “Thiên thần lên núi” với sự tham gia của ban nhạc Ngũ Cung.
  • Nhiều hoạt động kỷ niệm 69 năm Ngày Giải phóng Thủ đô
    Nhân kỷ niệm 69 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954-10/10/2023), các đơn vị trực thuộc Sở Văn hóa Thể thao Hà Nội sẽ tổ chức nhiều hoạt động trang trí, cổ động trực quan và chương trình nghệ thuật chào mừng.
  • Một dạng từ láy
    Dần dần, từ từ, thường thường, đều đều, mãi mãi, nhanh nhanh, hay hay, luôn luôn… là những cặp từ láy đôi trùng lặp. Hầu hết từ láy đôi trùng lặp đều có chức năng diễn tả nhịp độ, tần suất sự việc đang trải qua trong tiến trình thời gian. Những từ chỉ dùng một tiếng thì nghĩa sẽ khác khi dùng cả hai (từ láy), như vậy, sự lầm lẫn, thiếu chính xác khi sử dụng ít xảy ra. Riêng hai cặp từ mãi mãi và luôn luôn, khi nào chỉ dùng một từ, khi nào dùng cả từ láy và điều cần bàn, nếu muốn cho lời nói, câu văn chuẩn xác.
  • Công diễn vở opera Việt - Nhật “Công nữ Anio”
    Tối 22/9, tại Nhà hát Lớn Hà Nội diễn ra buổi công diễn đầu tiên vở opera “Công nữ Anio”, nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Nhật Bản (1973-2023.
Cánh giang bay lẻ dọc đường thơ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO