Tác giả - tác phẩm

Lê Bá Thự và những dấu ấn trong dịch thuật, sáng tác

Nguyễn Hà Phương 16/09/2024 20:22

Trong 303 trên tổng số 436 trang của tập sách “Lê Bá Thự - Tiểu luận & phê bình văn học”, Lê Bá Thự đã giới thiệu ngắn gọn về 30 tác phẩm truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ của Ba Lan mà ông đã dịch sang tiếng Việt.

anh-tac-pham.jpg

1. Dịch giả Lê Bá Thự hiện là ủy viên Ban Chấp hành Hội Hữu nghị Việt Nam - Ba Lan. Tính đến thời điểm hiện tại, ông đã có 25 năm đau đáu với văn học dịch, giới thiệu văn học Ba Lan với bạn đọc Việt Nam. Những tác phẩm văn học dịch của ông không chỉ cho thấy khả năng sử dụng nhuần nhuyễn và tinh tế ngôn ngữ Ba Lan và Việt Nam mà còn cho thấy tâm hồn Lê Bá Thự luôn sống giữa tình yêu trong văn hóa Việt và văn hóa Ba Lan.

Trong 303 trên tổng số 436 trang của tập sách “Lê Bá Thự - Tiểu luận & phê bình văn học”, Lê Bá Thự đã giới thiệu ngắn gọn về 30 tác phẩm truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ của Ba Lan mà ông đã dịch sang tiếng Việt. Đây cũng chính là nội dung trong toàn bộ Phần I của cuốn sách (Về dịch thuật).

dich-gia-le-ba-thu.jpg

Với Lê Bá Thự “dịch văn học là tái tạo một cách nhuần nhuyễn nguyên tác bằng ngôn ngữ khác. Để trở thành một dịch giả văn học người dịch phải giỏi ngoại ngữ và giỏi tiếng Việt, có phông văn hóa rộng”. Trong các tác phẩm văn học Ba Lan được ông chuyển thể, bạn đọc ngoài được thẩm thấu nét đặc sắc của văn học Ba Lan còn bắt gặp một Lê Bá Thự tỉ mỉ trong cả việc lựa chọn các tác phẩm. Với một “cường quốc văn học” ở châu Âu như Ba Lan, tiểu thuyết, sách và truyện là nhiều vô kể. Tiểu thuyết “Xin cạch mặt đàn ông”, “Các người khắc biết tay tôi!” và rất nhiều các cuốn truyện cười mà ông dịch đã thể hiện sự đón nhận nồng nhiệt của độc giả Việt Nam đối với văn học Ba Lan. Đây cũng là minh chứng cho không chỉ sự tài tình trong tiếng Việt của Lê Bá Thự mà còn trong cả cái cách mà ông chọn tác phẩm để dịch.

Trong phần II - Về sáng tác, cuốn sách điểm lại 7 tác phẩm tiêu biểu của Lê Bá Thự, ngoài những tập thơ và sách lý luận, ta không thể không nhắc đến “Tôi và làng tôi” (NXB Hội Nhà văn, in lần 3 năm 2020). Nhà văn Đỗ Ngọc Yên đã có lý khi cho rằng: “Lê Bá Thự vừa mới xuất bản cuốn “Tôi và làng tôi”, dưới dạng tản văn, như một khế ước văn hóa làng mà ông từng mang theo hai phần ba thế kỷ”. Trong cuốn sách này, Lê Bá Thự đã đi sâu vào những nỗi niềm mà ông có khi xuất bản cuốn tản văn nói về làng quê và tình yêu của ông dành cho xứ Thanh, nỗi nhớ quê khi phải sang học ở nơi đất khách quê người.

Có thể thấy nguồn cảm hứng lớn nhất của một người con xa quê du học chính là những thứ liên quan đến quê hương của mình. “Hai lần về quê” (trang 394), “Gặp người xứ Thanh ở Ba Lan” (trang 401), “Về nguồn” (trang 405) trong Phần II của cuốn sách đã phần nào cho thấy nỗi niềm quá khứ và cảm xúc của ông.

2. Tương tự cấu trúc của “Lê Bá Thự - Tiểu luận & Phê bình văn học”, “Lê Bá Thự - Tác phẩm & Dư luận” cũng chia làm 2 phần Sáng tác và Dịch thuật. Cuốn sách dày hơn 500 trang, tập hợp các bài viết, ý kiến của các tác giả, nhà báo, nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam về các công trình và tác phẩm của ông. Trong cuốn sách này, các bài viết cho thấy rõ quan điểm, trăn trở về dịch thuật của Lê Bá Thự. Với ông, việc lựa chọn truyền tải, đem gì về Việt Nam từ đất nước Ba Lan cũng quan trọng không kém kĩ năng dịch thuật, đòi hỏi người dịch cần có tài năng và tâm huyết. Bên cạnh đó, việc cảm nhận được đâu là tác phẩm “hợp gu” người Việt Nam cũng là một việc khiến ông phải trăn trở nhiều.

Ông Wieslaw Scholz - Đại sứ Đặc mệnh Toàn quyền Cộng hòa Ba Lan tại Việt Nam trong lời nhận xét về cuốn Pharaon (tiểu thuyết) đã viết: “Cuốn sách mà các vị đang có trước mặt mình là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của văn học cổ điển Ba Lan. “Pharaon”, tác phẩm lớn của nhà văn Ba Lan, Boleslaw Prus, đã rất nhiều lần được tái bản ở Ba Lan, dịch ra nhiều thứ tiếng nước ngoài và đưa lên màn ảnh. “Pharaon” chẳng những là cuốn sách nằm trong chương trình giảng dạy bắt buộc ở nhà trường, mà còn là tác phẩm có trong hầu hết các tủ sách gia đình ở Ba Lan”. Nhận xét này cũng đã cho thẩy xu hướng chọn sách để dịch của Lê Bá Thự.
Trong rất nhiều những buổi phỏng vấn với báo chí và những lời nhận xét của các tác giả và nhà phê bình khác về “Tôi và làng tôi”, Lê Bá Thự có lẽ tâm đắc lời nhận xét của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, nhiều đến nỗi những lời ấy được trân trọng in lên bìa của cuốn sách: “... Cuốn sách “Tôi và làng tôi” cần cho những đứa trẻ để đọc, cần cho những người giảng dạy, cho nhà văn, cho những người nghiên cứu về văn hóa làng. Và đương nhiên cả những người lớn nữa.

... Cuốn sách viết về một ngôi làng cụ thể nhưng nó đại diện cho hầu hết các làng quê nước ta”.

Ở vào cái tuổi xưa nay hiếm, nhà văn, dịch giả Lê Bá Thự vẫn luôn đau đáu với văn học dịch, giới thiệu văn học Ba Lan với bạn đọc Việt Nam bằng tất cả tình yêu, sự lo lắng và hy vọng. Bởi với ông “Dịch văn học là tái tạo một cách nhuần nhuyễn nguyên tác bằng ngôn ngữ khác”./.

Nhà văn, dịch giả Lê Bá Thự là tác giả của trên 30 bộ sách dịch, trong đó có 11 tiểu thuyết, 6 tập truyện ngắn, 4 tập truyện cười, 3 tập sách thiếu nhi và 1 tập thơ...). Ngoài ra, ông còn viết tiểu luận phê bình và sáng tác thơ, từng được nhận giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam và Hội Nhà văn Hà Nội về dịch thuật. Đầu năm 2024, ông đã cho ra mắt độc giả bộ sách song sinh mang tên: “Lê Bá Thự - Tiểu luận & phê bình văn học” và “Lê Bá Thự - Tác phẩm & dư luận”.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • “Con rối hát ngoài rừng xa”: Bước chuyển trong hành trình sáng tác của Khải Đơn
    Tác giả Khải Đơn từ lâu đã được biết đến như một cây bút sắc sảo trong địa hạt tản văn, ký và du ký với văn phong giàu chiều sâu nội tâm, sự cô đơn, bản dạng, ký ức và cảm thức di cư. Năm 2025, chị đánh dấu một bước chuyển mới táo bạo khi lần đầu tiên ra mắt độc giả ở thể loại truyện ngắn qua tác phẩm “Con rối hát ngoài rừng xa”. Sách vừa được Nhã Nam giới thiệu tới bạn đọc.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Danh sách Bí thư, Chủ tịch 126 xã, phường Hà Nội
    Sáng 30/6, Hà Nội công bố Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, phường và chỉ định nhân sự cấp ủy, lãnh đạo HĐND, UBND, Ủy Ban MTTQ Việt Nam cấp xã, phường.
  • Cơ hội trải nghiệm văn hóa truyền thống tại “Ngôi nhà chung”
    Từ ngày 1 đến 31/7/2025, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) tổ chức chuỗi hoạt động với chủ đề “Về làng trải nghiệm nét văn hóa truyền thống”. Sự kiện có sự tham gia của hơn 100 đồng bào đến từ 16 dân tộc, nhằm tạo sân chơi bổ ích ngày hè cho thiếu nhi, đồng thời giới thiệu những giá trị đặc sắc trong đời sống văn hóa của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • Khán giả Hà Nội chuẩn bị được thưởng thức kịch rối truyền thống Bunraku Nhật Bản
    Ra đời từ đầu thế kỷ 17 và phát triển rực rỡ trong thời kỳ Edo, Bunraku không chỉ là di sản văn hóa đặc sắc của Nhật Bản mà còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2003.
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
Lê Bá Thự và những dấu ấn trong dịch thuật, sáng tác
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO