Văn hóa – Di sản

Hát ru của người Tày ở Bắc Kạn được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Kim Thoa (T/h) 17:17 06/06/2023

Hát ru của người Tày Bắc Kạn nói chung và người Tày ở xã Giáo Hiệu, huyện Pác Nặm nói riêng là những làn điệu của người lớn hát ru trẻ nhỏ, chủ yếu là khi còn nằm trên nôi, khi địu trên lưng, khi bồng bế ru ngủ…

6.jpg

Quyết định số 1400/QĐ-BVHTTDL của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành ngày 1/6/2023 đã đưa Nghệ thuật trình diễn dân gian Hát ru của người Tày xã Giáo Hiệu, huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Hát ru của người Tày Bắc Kạn nói chung và người Tày ở xã Giáo Hiệu, huyện Pác Nặm nói riêng là những làn điệu của người lớn hát ru trẻ nhỏ, chủ yếu là khi còn nằm trên nôi, khi địu trên lưng, khi bồng bế ru ngủ…

Nội dung hát ru kể về cuộc sống sinh hoạt thường ngày với những câu chuyện bình dị, dí dỏm, thông qua những làn điệu ngân nga của người lớn để trẻ nhỏ có giấc ngủ sâu… Nhân vật trong bài hát ru rất phong phú, như con trâu, gà, lợn, muồm muỗm, con chim nhỏ hay quả dưa trên nương, nhưng là biểu hiện sâu sắc tình yêu thương của người lớn dành cho những đứa trẻ.

Đây là thể loại dân ca phổ biến khắp nơi có dân tộc Tày cư trú. Nội dung các bài hát ru cơ bản giống nhau, nhưng giai điệu, cách hát của mỗi miền quê có sự khác nhau làm cho hát ru thêm phong phú sinh động.  

Đối với người Tày ở Bắc Kạn, hình ảnh các bà, mẹ vừa bế, bồng con, cháu trên tay vừa ngân nga điệu hát “ứ noọng” là hình ảnh thân thuộc trong mọi gia đình có trẻ nhỏ từ xưa đến nay. Phong tục người Tày, sau khi em bé được đầy tháng tuổi - người mẹ hết thời gian ở cữ thì em bé đó mới được mẹ, bà bế ra ngoài đi chơi, được về thăm ông bà ngoại, đồng thời từ đây, mẹ của trẻ mới bắt đầu tham gia lao động sản xuất như những thành viên khác trong gia đình.

Kể từ thời gian này trở đi cho đến khoảng 3 tháng tuổi, mỗi khi đến cữ trẻ ngủ thì người được giao nhiệm vụ trông và thường bồng, bế ru ngủ trên tay hoặc đặt trẻ ru ngủ trong nôi. Khi bé đã tương đối cứng cáp, bắt đầu biết lẫy, biết bò thì mới địu trên lưng để ru ngủ, theo mẹ đi làm, đi xa.

Trên nhà sàn, trong không khí tĩnh lặng, yên bình, âm thanh kẽo kẹt của tiếng nôi đưa, thi thoảng điểm thêm tiếng vịt, tiếng gà kêu tìm bạn là câu hát ru êm dịu, khoan thai của mẹ như đồng hành cùng trẻ chìm trong giấc mơ đẹp về miền cổ tích bằng những hình ảnh:

Những lời ru cổ xưa thường rất tinh tế, dí dỏm vừa hợp với tư duy trẻ thơ, vừa phản ánh khá rõ nét, cụ thể về nền văn minh lúa nước.

Điệu ru mượt mà, êm ái, ngân nga, man mác trưa hè, dịu dàng ấm áp lúc giá đông, khiến bé như cảm nhận có mẹ ở bên mà yên lòng, nhẹ nhàng trôi vào giấc ngủ thần tiên. Khi xưa, nhà nào cũng có nôi, bé nào cũng được nằm nôi từ khi đầy tháng đến hai, ba tuổi. Cùng với tiếng kẽo kẹt đưa nôi đều đều như nhịp nhạc hòa vào tiếng hát êm ái ngọt ngào của các bà, các mẹ, các chị, ngày qua ngày chúng còn thuộc lòng và hát được bi bô. Đến khi trưởng thành, lời ru ấy đã trở thành hành trang từ tuổi thơ vào đời với tình cảm ơn sâu nghĩa nặng mẹ cha. Thời ấy, ai đã có dịp đến với các làng người Tày rất dễ bắt gặp hàng chục tiếng ru cất lên cùng lúc, nghe như bản hòa tấu yên ả thanh bình đậm đà bản sắc quê hương.

Qua khảo sát trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, những lời ru đầu tiên trẻ được nghe là trong lễ đầy tháng tuổi của mình. Những lời ru đó là của người thân hai bên gia đình nội, ngoại mang tính chất, nội dung cầu, chúc cháu bé sự bình an, hay ăn chóng lớn chứ không nhằm mục đích để dỗ ngủ như hát ru thông thường.

Những gì còn hiện hữu trong hát ru của người Tày ở Bắc Kạn cho đến ngày nay là sự kết tinh, thành quả của quá trình chọn lọc, tiếp thu, phát triển những yếu tố lành mạnh, tích cực của cả cộng đồng trong suốt tiến trình lịch sử. Bắt nguồn từ nhu cầu của người mẹ là dỗ con ngủ, ban đầu chỉ là những câu ngân không lời, được tiếp thu, phát triển lên thành những câu hát, bài hát hoàn chỉnh. Mỗi thế hệ trong những giai đoạn lịch sử nhất định không ngừng bổ sung, phát triển, nâng cao loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian này thông qua những âm hưởng, nội dung mới phản ánh bức tranh văn hóa, kinh tế, xã hội của từng thời kỳ. Vì thế, trong hát ru, chúng ta nghe thấy có âm hưởng của phong slư, có âm hưởng của lượn cọi, nếu nghe thầy pụt hát lại có âm hưởng của pụt … điều đó làm tăng thêm tính đa dạng làn điệu, hình thức, nội dung thể hiện, làm giàu thêm vốn di sản văn hóa quý báu này.

Làn điệu hát ru của người Tày ở Bắc Kạn được truyền miệng lại từ xa xưa, nhưng trên thực tế hiện nay đã bị mai một ở nhiều địa phương. Được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, nghệ thuật trình diễn dân gian hát ru giúp cộng đồng dân tộc Tày nói chung, dân tộc Tày ở xã Giáo Hiệu, Pác Nặm nói riêng có cơ hội, điều kiện nhân rộng làn điệu hát ru, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc./.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Hoàn thiện hồ sơ đề cử Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê là di sản văn hóa thế giới
    Văn phòng Chính phủ vừa có văn bản truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính về việc gửi Hồ sơ đề cử "Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê, tỉnh An Giang" (bản dự thảo) tới Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) để đề nghị công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
  • Chuyện ông hiệu cờ trong hội Gióng Phù Đổng
    Hội làng Phù Đổng (huyện Gia Lâm) diễn ra vào ngày mồng 9 tháng Tư âm lịch nhằm tái hiện trận đánh giặc Ân của người anh hùng huyền thoại ở làng Gióng.
  • Liên hoan Ca trù Hà Nội 2025: Lan tỏa và phát huy giá trị di sản nghệ thuật độc đáo
    Tiếp nối thành công của Liên hoan Tài năng trẻ ca trù Hà Nội năm 2016, năm 2019 và năm 2022, sáng 27/9, tại Bảo tàng Hà Nội, Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức khai mạc Liên hoan Ca trù Hà Nội lần thứ Tư - năm 2025.
  • Địa điểm đặt hòm phiếu cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội được xếp hạng Di tích lịch sử TP Huế
    Đình làng Vạn Xuân - Địa điểm đặt hòm phiếu cho cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được xếp hạng Di tích lịch sử TP Huế.
  • Nhà thờ họ Giang Nguyên ở làng Triều Khúc
    Làng Triều Khúc (nay thuộc phường Thanh Liệt, Hà Nội) xưa có tên là Trang Khúc Giang. Một thời làng có tên gọi là Đơ Đồng, rồi khi có nghề dệt Thao gọi là làng Đơ Thao. Dòng họ Giang Nguyên ở Triều Khúc là một họ đặc biệt, chỉ tồn tại duy nhất tại vùng đất này. Theo gia phả, họ Giang Nguyên đến định cư tại Triều Khúc từ thế kỷ thứ VI, thời kỳ nội thuộc nhà Đường. Khi ấy, cùng với các họ Triệu, Bùi, Hoàng và Nguyễn, họ Giang là một trong năm dòng họ đầu tiên đến lập ấp ở khu vực giếng Liên (nay là khuôn viên Học viện An ninh Nhân dân).
  • Tục kiêng kỵ ở đình Hà Vỹ
    Đình Hà Vỹ thuộc thôn Giao Tác, xã Thư Lâm, TP. Hà Nội, tên cổ là đình Quậy (hay Quẫy). Theo truyền thuyết, khi An Dương Vương dời đô từ Bạch Hạc (Việt Trì) xuống đã chọn vùng đất Cổ Loa để định đô. Dân cư tại đây được lệnh di dời để lấy đất xây thành. Tuy không muốn rời đi, nhưng dân phải tuân theo phép nước nên xin được chuyển đến khu đất trũng phía ngoài.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Đôi mắt xuyên bão
    Buổi sáng đầu thu, gió vương chút lạnh và lá trên hàng sấu trước cửa văn phòng Hương bắt đầu úa vàng. Hương pha một ấm trà sen. Thói quen ấy cô đã giữ suốt bao năm cho dù cô chẳng nghiện.
  • Một dòng họ tài danh phát tích từ Lương Xá
    Nhà bác học Phan Huy Chú đã viết: “Ở làng Lương Xá nhà dòng dõi làm tướng, đời đời làm quan… Họ Đặng, từ Nghĩa Quốc công Đặng Huấn là công thần thời Lê Trung Hưng, có con gái lấy An vương Trịnh Tùng, sinh Văn tổ Trịnh Tráng. Về sau con cái đời đời vẻ vang, được phong Quận công, lấy Công chúa và làm chức Trấn thủ hơn 200 năm giàu sang mãi mãi…”.
  • Chùm thơ của tác giả Nguyễn Đăng Tấn
    Tạp chí Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu chùm thơ của tác giả Nguyễn Đăng Tấn.
  • Sôi nổi “Ngày Dinh dưỡng cộng đồng Việt Nam” lần thứ 5
    Báo Sức khỏe & Đời sống vừa phối hợp cùng Herbalife Việt Nam tổ chức chương trình “Ngày Dinh dưỡng cộng đồng Việt Nam” lần thứ 5 tại Công viên Thống Nhất (Hà Nội). Đây là sự kiện thứ hai trong năm 2025 mà Herbalife Việt Nam đồng hành, sau chương trình diễn ra tại TP Hồ Chí Minh hồi tháng 5.
  • Trong 9 tháng qua ngành du lịch Thủ đô đã đón 26,07 triệu lượt khách
    Tháng 9/2025, tổng số lượng khách du lịch đến Hà Nội ước đạt 4,17 triệu lượt khách, tăng 98% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, khách du lịch quốc tế ước đạt 666,7 nghìn lượt, tăng 46,8% so với cùng kỳ năm 2024. Tổng thu từ khách du lịch ước đạt 12 nghìn tỷ đồng, tăng 46,1% so với cùng kỳ năm 2024.
Đừng bỏ lỡ
Hát ru của người Tày ở Bắc Kạn được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO