Văn hóa – Di sản

Di sản Văn hoá Sa Huỳnh - "kho báu" vô giá của khu vực miền Trung - Tây Nguyên

Kim Thoa 20:17 22/03/2023

Di sản Văn hóa Sa Huỳnh được coi là “kho báu” vô giá của tỉnh Quảng Ngãi. Vào ngày 24/3 sẽ diễn ra Lễ công bố và đón nhận Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh...

danh-thuc-cac-gia-tri-di-san-van-hoa-sa-huynh-7.jpg
Một góc đầm An Khê (Sa Huỳnh) – Ảnh: Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn di sản

Văn hóa Sa Huỳnh, Văn hóa Đông Sơn, Văn hóa Đông Nam Bộ là ba trung tâm văn minh ở thời đại kim khí, trong đó Văn hóa Sa Huỳnh phân bố trên dải đất miền Trung Việt Nam từ vùng Hà Tĩnh giao thoa với Văn hóa Đông Sơn đến vùng Bình Thuận và vùng trung tâm của văn hóa này nằm ở các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, phía Bắc Bình Định. Văn hóa Sa Huỳnh được nhà khảo cổ học người Pháp M.Vinet phát hiện năm 1909 tại Sa Huỳnh, tỉnh Quảng Ngãi. Năm 1936, nhà khảo cổ học người Pháp M.Colani đã lấy địa danh Sa Huỳnh đặt tên cho nền văn hóa khảo cổ này là “Văn hóa Sa Huỳnh”.

Di tích khảo cổ học Văn hóa Sa Huỳnh ở tỉnh Quảng Ngãi được phân bố chủ yếu ở phường Phổ Thạnh và xã Phổ Khánh, thị xã Đức Phổ. Từ khu mộ chum Sa Huỳnh, các nhà khảo cổ học người Pháp qua các đợt khai quật đã liên tục phát hiện các dấu vết của một nền văn hóa thời tiền sử, tìm thấy khoảng 500 mộ chum có chứa nhiều loại đồ tùy táng phân bố dọc các tỉnh duyên hải miền Trung, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.

Cư dân văn hóa Sa Huỳnh làm nghề trồng trọt, đánh cá, đi biển; làm đồ trang sức, đồ gốm, kỹ thuật đúc thủy tinh, đặc biệt là tục chôn cất người chết trong những chum lớn (mộ chum) thường tập trung ở các cồn cát ven biển và lan dần ra đảo Lý Sơn, minh chứng cho chủ quyền biển đảo của đất nước ta từ hơn 2.000 năm trước.

Sa Huỳnh là vùng đất giàu có, thương cảng Sa Huỳnh một thời giao thương phồn thịnh, nơi đây có cửa biển nằm cạnh dòng hải lưu ven bờ, có vịnh kín, ghe thuyền ẩn trú an toàn. Đây cũng là điểm xuất phát con đường muối, từ vùng muối Sa Huỳnh lên Tây Nguyên và đi các nơi theo đường biển. Muối gắn liền với cư dân Sa Huỳnh, Champa, Đại Việt, đem lại sự giàu có và quyền lực.

Năm 1997, di tích khảo cổ học Văn hóa Sa Huỳnh được Bộ Văn hóa Thể Thao và Du lịch xếp hạng di tích quốc gia với hai khu vực được bảo vệ là Phú Khương và Gò Ma Vương (ở xã Phổ Thạnh, và Phổ Khánh). Đến 2017, UBND tỉnh Quảng Ngãi lập hồ sơ di tích quốc gia đặc biệt đối với văn hóa Sa Huỳnh, nhưng vì nhiều lý do, trong đó có dự án điện mặt trời trên vùng lõi di tích, nên hồ sơ bị gác lại.

Mới đây, Quảng Ngãi đã dừng dự án điện mặt trời, tiếp tục lập hồ sơ khoa học về di tích văn hóa Sa Huỳnh để trình Bộ Văn hóa Thể Thao và Du lịch.

Theo hồ sơ, di tích văn hóa Sa Huỳnh gồm 5 điểm di tích: Long Thạnh (Gò Ma Vương), Phú Khương, Thạnh Đức, đầm An Khê và lạch An Khê, quần thể di tích Chăm Pa, thuộc xã Phổ Khánh và phường Phổ Thạnh.

Trong đó, đầm An Khê rộng 350 ha, nằm ven biển Sa Huỳnh, có điều kiện thiên nhiên cơ bản để hình thành các di tích văn hóa Sa Huỳnh, văn hóa Champa, văn hóa Việt ở quanh đầm. Cư dân văn hóa Sa Huỳnh đã định cư xung quanh đầm An Khê trong khoảng 1.000 năm, từ sơ kỳ đồng thau cách đây khoảng 3.000 năm, đến thế kỷ I đầu Công nguyên.

Đầm An Khê là cội nguồn sinh thái nhân văn, là điều kiện cần và đủ để hình thành các di sản văn hóa Sa Huỳnh, văn hóa Champa, văn hóa Việt tiếp nối nhau liên tục phát triển. Đầm An Khê và khu vực xung quanh với những di tích khảo cổ học đã được phát lộ, còn trong lòng đất là môi trường sống, không gian sinh tồn, sinh thái nhân văn của cư dân văn hóa Sa Huỳnh, Champa, Đại Việt. Xung quanh khu vực đầm An Khê, người dân vẫn giữ phương thức canh tác truyền thống, lưu truyền các phong tục, tập quán mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian của người Việt như hát bài Chòi, hát Sắc Bùa, hát Hố.

Ngoài ra, đầm An Khê được biết đến với nguồn lợi thủy sản phong phú, đã giúp cho nhiều người dân tại đây có cuộc sống tốt hơn. Vai trò nổi bật của đầm An Khê là nguồn lợi thủy sản, đảm bảo thực phẩm cho nhân dân sống quanh đầm, là sinh kế của hơn 200 hộ dân các thôn Phú Long, Diên Trường (Phổ Khánh) và Long Thạnh 1, Long Thạnh 2 (Phổ Thạnh) với các hoạt động như khai thác, nuôi trồng và thu mua thủy sản từ đầm.

Nơi đây cũng dày đặc những di tích. Trong đó, các di tích văn hóa Champa hình thành xung quanh đầm An Khê như tháp Núi Một, tháp Gò Đá, miếu Chăm, bia Vũng Bàng, hệ thống giếng nước Champa, cầu đá, con đường cổ Sa Huỳnh, hệ thống mương dẫn nước cổ.

Văn hóa Việt hình thành xung quanh đầm An Khê có miếu Thành Hoàng, dinh Thủy Long, dinh Bà chúa Yàng, dinh Thiên Yana, lăng thờ Cá ông, cùng các di sản phi vật thể nghề gốm Chỉ Trung, nghề muối Sa Huỳnh, hát Bả Trạo, Sắc Bùa, hát Hố, cùng hàng loạt di sản phi vật thể khác.

Các nhà khoa học nhận định, giá trị di sản văn hóa Sa Huỳnh, Chăm pa, Đại Việt ở quần thể này vẫn còn nguyên vẹn với tính xác thực cao... Từ đó có thể xây dựng khu di tích văn hóa Sa Huỳnh thành trung tâm bảo tồn và phát huy giá trị di sản này đại diện cho cả khu vực miền Trung - Tây Nguyên.

Đón nhận Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt văn hóa Sa Huỳnh là sự kiện chính trị, văn hóa lớn của tỉnh. Thông qua đó sẽ góp phần quảng bá giá trị của văn hóa Sa Huỳnh, nâng cao trách nhiệm của chính quyền và người dân trong việc gìn giữ và bảo tồn di sản.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Giang Văn Minh và những giai thoại rạng danh xứ Đoài
    Nằm dưới chân núi Tổ, vùng đất cổ Đường Lâm, xứ Đoài không chỉ nổi tiếng là nơi sinh ra vua Phùng Hưng (cuối thế kỷ thứ VIII) và vua Ngô Quyền (thế kỷ thứ X) mà còn được biết đến là quê hương của Thám hoa Giang Văn Minh - một nhân vật lỗi lạc trong lịch sử ngoại giao của nước nhà, hồi cuối thế kỷ XVI - đầu thế kỷ XVII.
  • Tiếp thêm sức sống cho nghề truyền thống Thủ đô
    Là địa phương đứng đầu cả nước về số lượng các làng nghề truyền thống, các nghệ nhân và người làm nghề truyền thống Hà Nội đang không ngừng sáng tạo trong công tác gìn giữ, bảo tồn các làng nghề. Sự sáng tạo không chỉ mang lại một diện mạo mới, một sức sống mới cho các làng nghề mà còn gợi mở những không gian trải nghiệm văn hóa mới cho người dân Thủ đô và du khách.
  • Khởi công xây dựng đền thờ Đức vua Ngô Quyền
    Sáng 26/6, Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ khởi công dự án xây dựng đền thờ Đức vua Ngô Quyền tại Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Cổ Loa (xã Cổ Loa, huyện Đông Anh).
  • Trưng bày “Báo chí Huế trong dòng chảy Báo chí Cách mạng Việt Nam”
    Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, Hội Nhà báo Thành phố Huế phối hợp Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành uỷ, Sở Văn hoá Thể thao tổ chức Triển lãm trưng bày “Báo chí Huế trong dòng chảy Báo chí cách mạng Việt Nam”.
  • Hà Nội: Thêm 9 di tích được xếp hạng cấp thành phố
    Ngày 10/6, UBND Thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 2859/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích lịch sử-văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
  • Công nhận hội Lim ở Bắc Ninh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
    Hội Lim là nơi các giá trị lịch sử, tín ngưỡng và đặc biệt là Dân ca Quan họ Bắc Ninh được thực hành, bảo tồn và lan tỏa, thể hiện tính gắn kết bền chặt và tinh tế giữa các làng Quan họ.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Nhìn lại nửa thế kỷ văn học nghệ thuật Việt Nam
    Ngày 27/6/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức hội thảo khoa học “Nhìn lại sự vận động, phát triển của VHNT Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 – 30/4/2025)”. Với 33 tham luận cùng nhiều ý kiến trao đổi sôi nổi, hội thảo là dịp tổng kết quá trình phát triển của VHNT Việt Nam trong bối cảnh đất nước thống nhất, đổi mới và hội nhập, từ đó đưa ra các đề xuất nhằm phát triển VHNT trở thành thành tố quan trọng của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
  • “Con rối hát ngoài rừng xa”: Bước chuyển trong hành trình sáng tác của Khải Đơn
    Tác giả Khải Đơn từ lâu đã được biết đến như một cây bút sắc sảo trong địa hạt tản văn, ký và du ký với văn phong giàu chiều sâu nội tâm, sự cô đơn, bản dạng, ký ức và cảm thức di cư. Năm 2025, chị đánh dấu một bước chuyển mới táo bạo khi lần đầu tiên ra mắt độc giả ở thể loại truyện ngắn qua tác phẩm “Con rối hát ngoài rừng xa”. Sách vừa được Nhã Nam giới thiệu tới bạn đọc.
  • Tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh
    Tối 27-6, Chương trình thúc đẩy sản xuất – tiêu dùng bền vững 2025 chính thức khai mạc tại Hà Nội với chủ đề “Tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh”.
  • Phê duyệt chủ trương Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường kết nối sân bay Gia Bình về Thủ đô Hà Nội
    HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI đã xem xét và phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng của dự án đầu tư xây dựng tuyến đường kết nối sân bay Gia Bình về Thủ đô Hà Nội (đoạn trên địa bàn Hà Nội) tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6.
Đừng bỏ lỡ
Di sản Văn hoá Sa Huỳnh - "kho báu" vô giá của khu vực miền Trung - Tây Nguyên
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO