Hà Nội xưa - nay

Đêm Hà thành

Nguyễn Quốc Hùng M.A 18/12/2023 08:05

Dù mùa hè hay mùa đông, tôi vẫn giữ thói quen đi bộ vào mỗi tối muộn. Nhất là trong những đợt heo may đầu mùa hay đông về, tôi thường bận chiếc áo dạ màu nâu sẫm, theo lối ăn mặc của người Hà Nội muôn năm cũ, đi về phía hồ cuối ngõ.

Tôi thích cảm giác lúc kéo cao chiếc khăn len quàng cổ, vắt ngang qua mũi bịt nốt con đường cuối cùng gió lạnh có thể chui vào trong áo. Phố vắng. Ắng lặng. Tiếng gió rít nhè nhẹ. Cứ mỗi bận heo may chớm về, tôi chợt nhớ đến bức thư của anh bạn đã di cư vào Sài Gòn lâu năm:

- Hoài ơi! Tớ nhớ cái lạnh của Hà Nội lắm lắm!

Chẳng hiểu sao những ngày cuối thu tôi thường nhớ về những kỷ niệm mùa đông bất chợt. Đó là một khoảnh khắc cuộc sống lướt qua, không chỉ với người thân mà còn với người lạ. Nhớ một đêm đông, tôi chỉ đi một vòng quanh hồ. Về nhà định lên giường đi ngủ thì nghe tiếng rao đêm: “Khúc đê!”. Tôi mở cửa, gọi: “Bánh khúc!”. Anh "bánh khúc" quấn mình trong chiếc áo bông cà tàng, đội một cái thúng to, đôi bàn chân sạm đen đi dép cao su đã mài mòn qua các ngõ nhỏ từ chiều muộn cho đến nửa đêm.

- Ông mua mấy chiếc ạ?

- Hai.

- Ông ơi, cháu còn bốn chiếc ông lấy nốt hộ, cháu về. Lạnh quá. Cháu bớt một phần ba tiền, ông nhé.

Nhìn anh chàng đứng xoa xoa tay cho đỡ rét, cầm chiếc tải đắp trên thúng, chờ câu trả lời, tôi không nỡ từ chối.

- Ai ăn được bốn cái, nhưng thôi được, tôi lấy cả bốn; trả anh đủ tiền, bớt của anh làm gì.

Anh bánh khúc nhanh nhẹn lật ba lớp tải lên, xếp bánh vào cái lá chuối xanh mướt. Bốn chiếc bánh cuối cùng vẫn nóng hổi, lớp xôi bọc ngoài vẫn dày dặn, thoang thoảng mùi thơm của gạo nếp và lá khúc.

Anh chàng bánh khúc bán được hết hàng, vui vẻ rao thêm dăm tiếng “Khúc đê!”. Tôi vừa chầm chậm nhai từng miếng bánh mang dấu ấn tuổi thơ của chúng tôi, vừa mỉm cười.

Mùa thu ngồi nhớ mùa đông. Nỗi nhớ của tôi lại kéo sang món lạc rang húng lìu mà chúng tôi quen gọi là phá sa. Người Hà Nội xưa gọi người bán lạc rang húng lìu này là "chú khách" vì họ là người Tàu sang làm ăn. Nghe bố tôi bảo, những người Tàu lưu lạc mới sang được những người ở cũ góp tiền mua cho một chiếc hòm gỗ nhỏ, một ít lạc và húng lìu, dạy cách chọn lạc rồi dạy cho bí quyết rang lạc trộn với hương vị húng lìu. Và thế là họ phải tự mình lăn lộn với đường đời, ngày cũng như đêm, đều đều nện gót khắp phố phường với lời rao lúc nhỏ lúc to, bán những gói lạc luôn luôn nóng giòn. Cứ thế, họ dần dần đủ sức tự mưu sinh. Có người mua, chú khách lấy một tờ giấy bằng bàn tay, cuộn lại thành cái phễu, thò tay dúm một dúm lạc từ trong cái túi ủ, cho vào phễu. Hồi còn nhỏ, tôi nhiều lần đếm thấy vừa đúng mười viên lạc, vỏ khô, không bị cháy, không một hạt lép, thơm nức mùi húng lìu.

Trẻ con Hà Nội xưa không đứa nào là không "mê" quà đêm. Nhiều lần chúng tôi tập hợp bên nhà chị họ vì có sân rộng, một cây khế và một cây ổi để chơi bán hàng quà đêm. Chị Bích xuất hiện, ăn mặc giống như bà bán chè rong: chiếc áo cánh nâu sờn choàng lên cái yếm trắng, chiếc quần đen và đầu đội nón.

untitled-1.jpg
Ai chè hạt sen không! (Ký họa: Nguyễn Tường Dũng)

Chị rao lanh lảnh: “Ai chè hạt sen không!… Ai chè hạt sen không!” Tiếng rao giống y hệt bà bán chè sen, quả là chị có năng khiếu nhái âm. Đi hết ba vòng, chị dọn dăm bát chè ra sân, mỗi bát chỉ có ba hạt sen và một ít nước đường.

Mọi người xì xụp. Nga không chờ được nữa, đứng phắt dậy, đội chiếc thúng, bên trong có túi ủ vải thô giữ cho bánh luôn luôn nóng, đậy bằng chiếc mẹt, rao to: “Giày giò! Ai giày giò!Giày giò! Ai giày giò!”.

untitled-2.jpg
Giày giò! Ai giày giò! (Ký họa: Nguyễn Tường Dũng)

Sau một vòng quanh sân, bánh giò được xếp ra cái mẹt đậy thúng, mời "khách". Cuối cùng bao giờ cũng là tôi. Tôi ung dung đứng dậy, đội chiếc khăn xếp lên đầu, đeo chiếc kính râm mà tôi hì hục làm bằng giấy suốt buổi chiều. Mọi người đều trố mắt không biết là trò gì. Tôi từ từ cầm chiếc gậy tre, vừa đi quanh sân vừa khua gậy quờ quạng, rao một tiếng đanh đanh như thét lên:

- Quất! Tẩm quất!

Đi xong hai vòng, tôi ngồi xuống khoanh chân:

- Nào, xin mời "tẩm quất". Lần lượt nằm xuống đây.

Mấy chị em cùng bật cười. Hai chị đứng phắt dậy, mặt hầm hầm. Thoáng nhìn thấy, tôi vội chồm dậy chạy quanh sân. Hai chị thi nhau vừa đấm túi bụi vào vai, vào lưng tôi vừa nói: “Này tẩm quất này! Này tẩm quất này! Láu cá này!” rồi đứng lại gập người xuống cười rũ rượi.

Đúng lúc ấy có tiếng rao rất to ngay trước cửa nhà:

- Tông chê, nhị chê! Tông chê, nhị chê!

Tôi vội chạy ra gọi:

- Bác ơi!

"Ông mía hấp" đỗ gánh hàng xuống, mở nắp chiếc thùng của một bên quang gánh, bên dưới là củi đang cháy đùng đùng. “Bác cho cháu bốn tấm ạ. Bác tiện hộ cháu thành tám khúc ạ”.

Bọn trẻ chúng tôi ở cái tuổi răng sữa, cái ở, cái đi, nhưng vẫn đủ cứng để vừa tước mía ranh rách vừa nói lao xao chẳng âm nào ra âm nào.

Những buổi tối mùa đông, mở cửa sổ nhìn ra ngoài, đường phố vắng tanh, dãy đèn vàng vẫn vô tình đổ ánh sáng mờ mờ trong sương đêm trên con đường thẳng tắp, tôi lại thấy đói, không chỉ là cảm giác mà đói thật. Chuông Nhà thờ Lớn đổ mười tiếng. Tôi thầm nghĩ giá như lúc này mà có tiếng rao “Phớ! Phớ!” thì không gian này bỗng thật là “huyền thoại”. Hà Nội xưa gánh phở rong đi rất muộn. Gã bán phở gánh trên vai hai chiếc thùng gỗ, một bên là nồi phở để trên cái bếp lò. Một bên là cái thớt to, con dao thái phở và ít bát đũa xếp thẳng tắp theo hàng.

rghbhfntf.png
Phở gánh (Tranh: Maurice Salque. 1913)

Không nghe thấy tiếng rao “Phớ! Phớ!”, bụng lại thấy cồn cào hơn. Giá bây giờ nghe tiếng gõ xực tắc thì chắn cái cồn cào sẽ biến mất. Nhưng ngày nay làm gì còn tiếng gõ hai thanh tre vào nhau của cô bé nhà nghèo, lam lũ, đi theo bán hàng cho gánh vằn thắn của chú khách. Ngó ra ngoài đường tuy không nghe tiếng xực tắc nhưng hình ảnh gánh vằn thắn ở góc phố, cô bé chạy như ma đuổi về gánh lấy hàng mang vào cửa nhà cho khách vẫn ẩn hiện ở đầu ngõ.

Năm tháng qua đi, chúng tôi lớn lên mỗi người mỗi ngả, kẻ lên bắc, người xuống nam. Ai rồi cũng đều đi qua dòng chảy của cuộc đời và bỏ lại những cung đàn và ước mơ chưa thành, nhưng tuổi thơ của chúng tôi vẫn quần túm trong chiếc nôi Hà Nội, không bao giờ ly biệt. Trong ký ức tuổi thơ ấy chứa đầy bao tiếng rao đêm vang vọng trên ba mươi sáu phố phường, tràn vào trái tim chúng tôi, những con người bé nhỏ sống nơi kinh kỳ ngày xưa xưa ấy. Tôi từ từ khép cửa, tránh cái gió lạnh của cơn mưa dầm. Lúc này, những ngày ấu thơ ấy đã làm tôi quên đi cái đói nhè nhẹ giữa đêm./.

Bài liên quan
  • Thăm ngôi đình đẹp nhất xứ Đoài
    Là cái nôi của nền văn minh người Việt cổ, xứ Đoài được biết đến không chỉ qua những di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc, độc đáo mà xứ Đoài còn nổi tiếng bởi những ngôi đình có tuổi đời hàng trăm năm, nguy nga, bề thế. Trong đó, Đình So được xem là một trong những ngôi đình đồ sộ và đẹp nhất xứ Đoài .
(0) Bình luận
  • Xứ Đoài - miền đất thiêng, vùng đất thơ
    Có những vùng đất chỉ cần thầm nhắc tên đã khơi dậy bao xúc cảm thi ca như sông Hương - núi Ngự, sông Lam - núi Hồng. Và xứ Đoài, với tâm điểm là núi Tản - sông Đà, cũng là một miền đất thiêng, một vùng đất thơ như thế.
  • Phục dựng nghi lễ tế Đinh tại đền Đức Thánh Cả
    Ngày 9/3/2025, nghi lễ tế Đinh đã điễn ra tại đền Đức Thánh Cả, thôn Hữu Vĩnh, xã Bình Lưu Quang, huyện Ứng Hòa, TP. Hà Nội. Việc phục dựng nghi lễ là một phần trong chiến lược bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của địa phương.
  • Tây Hồ – Nơi giao thoa giữa quá khứ và hiện tại trong bảo tồn văn hóa
    Quận Tây Hồ, một trong những quận trung tâm của Thủ đô Hà Nội, không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp tự nhiên mà còn là nơi chứa đựng nhiều giá trị văn hóa lịch sử. Quận Tây Hồ là một khu vực đặc biệt với sự kết hợp hài hòa giữa không gian xanh mát của các hồ, làng nghề truyền thống và các di sản văn hóa phong phú. Những năm qua, Tây Hồ đã và đang thực hiện công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, tạo nên một hình ảnh đầy bản sắc và thu hút du khách.
  • Một thoáng ký ức Hà Nội xưa
    Nếu mang nắng chiều chiếu nghiêng nghiêng vào ngăn ký ức của người Hà Nội, dễ sẽ thấy gói hàng Tết thời xa vắng, thấy chiếc áo chần bông xúng xính chờ cái rét ngọt để diện đi chơi… Thời gian có khả năng diệu kỳ, đôi khi có thể biến những khoảnh khắc tưởng chừng như thiếu thốn, khó khăn nhất trở thành tình cảm nhất, vui vẻ nhất; biến những điều răn dạy khắt khe nay trở thành lời vàng thước ngọc muốn gửi gắm lại cho thế hệ sau…
  • Lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống qua chương trình "Tết Việt - Tết Phố 2025"
    Hòa chung không khí đón chào Xuân mới, Ban Quản lý Hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội sẽ tổ chức chương trình hoạt động văn hóa với chủ đề “Tết Việt - Tết Phố 2025” nhằm lan tỏa những giá trị văn hóa độc đáo, kết nối cộng đồng và quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.
  • Xôi cây làng Tây Mỗ
    Phường Tây Mỗ (quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) có ba thôn là Miêu Nha, Phú Thứ và Tây Mỗ. Nhắc đến Mỗ, người ta nhớ câu “Mỗ, La, Canh, Cót tứ danh hương”. Có danh hương từ bốn làng khoa bảng và hương nếp từ ngày hội thi xôi cây. Đình làng thờ Thủy Hải Long vương, Ả Lã nàng Đê - nữ tướng thời Hai Bà Trưng; đền làng thờ Phúc Vương Tranh - người con của vua Lê Thánh Tông.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách “Hồ Chí Minh trong nghệ thuật tạo hình”
    Sáng 17/5/2025, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã tổ chức lễ ra mắt sách “Hồ Chí Minh trong nghệ thuật tạo hình”. Đây là hoạt động thiết thực nhân dịp kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh.
  • Tiếp tục phát triển những tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam (Bài 2)
    Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhấn mạnh: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền... Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành của nhân dân”. Thấm nhuần tư tưởng của Người về xây dựng “Đảng cầm quyền”; Đảng ta đã và đang kế thừa, phát triển, nâng cao hơn nữa bản lĩnh và trí tuệ của Đảng, để Đảng thực sự “là đạo đức là văn minh”.
  • Chủ tịch Hồ Chí Minh qua góc nhìn của nghệ thuật tạo hình
    Nhân kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025), Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam tổ chức triển lãm chuyên đề “Hồ Chí Minh trong nghệ thuật tạo hình”, khai mạc sáng 16/5 tại Hà Nội. Với 60 tác phẩm chọn lọc từ bộ sưu tập của Bảo tàng, triển lãm là dịp để công chúng trong và ngoài nước chiêm ngưỡng những hình tượng nghệ thuật đặc sắc về lãnh tụ của dân tộc Việt Nam.
  • Hà Nội: Gần 2.000 người dự phát động toàn dân tập bơi, phòng, chống đuối nước
    Ngày 17/5, tại thị xã Sơn Tây, Sở Văn hóa và Thể thao phối hợp với UBND thị xã Sơn Tây tổ chức Lễ phát động toàn dân tập luyện môn bơi phòng, chống đuối nước thành phố Hà Nội năm 2025 cho gần 2000 cán bộ, học sinh, đoàn viên, thanh niên, nhân dân trên địa bàn...
  • Hà Nội: Tầm soát ung thư, khám sức khỏe miễn phí cho 600 nữ công nhân
    Sáng 17/5, tại Khu Công nghiệp Thạch Thất, Quốc Oai đã diễn ra chương trình khám sức khỏe, tầm soát phát hiện sớm ung thư; truyền thông, tư vấn kiến thức chăm sóc sức khỏe miễn phí cho nữ công nhân lao động làm việc tại các doanh nghiệp trong khu công nghiệp.
Đừng bỏ lỡ
  • Ra mắt bộ tiểu thuyết đồ sộ về cuộc đời và sự nghiệp của Bác Hồ: “Nước non vạn dặm”
    Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025), sáng 17-5, tại Hà Nội, Hội đồng Lý luận Trung ương, Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch, Nhà Xuất bản Văn học, Công ty cổ phần Truyền thông và Văn hóa Liên Việt ra mắt bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, gồm 5 tập của PGS, TS, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương.
  • Tôn vinh thơ Chủ tịch Hồ Chí Minh qua nghệ thuật thư họa
    Nhân dịp kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025), sáng 17/5/2025, tại Bảo tàng Hà Nội, Trung tâm điều phối các hoạt động sáng tạo Hà Nội đã tổ chức khai mạc triển lãm “Thơ Chủ tịch Hồ Chí Minh qua nét chữ sắc màu”. Thông qua hình thức nghệ thuật thư họa – sự kết hợp tinh tế giữa thư pháp truyền thống và hội họa hiện đại, triển lãm đã góp phần tôn vinh cuộc đời, sự nghiệp cách mạng vĩ đại và tư tưởng nhân văn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
  • Phát động cuộc thi sáng tác tranh cổ động tuyên truyền Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Cuộc thi sáng tác tranh cổ động tuyên truyền kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 nhận tác phẩm dự thi từ nay đến tháng 7/2025.
  • Chiêm ngưỡng di sản Phật giáo thời Lý qua công nghệ số
    Nhân ngày Quốc tế Bảo tàng và ngày Khoa học, Công nghệ Việt Nam (18/5/2025), đồng thời kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025), Bảo tàng Lịch sử quốc gia phối hợp cùng Viện Nghiên cứu Văn minh Châu Á và Công ty TNHH C.M.Y.K Việt Nam tổ chức trưng bày chuyên đề “Vũ khúc Thiền môn – Nghệ thuật Phật giáo thời Lý: Di sản và công nghệ”.
  • Công bố top 10 chung khảo Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn 2025
    Ngày 15/5, Báo Thể thao và Văn hóa công bố 10 tác phẩm xuất sắc vào chung khảo Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần thứ 6 năm 2025.
  • Triển lãm ảnh trực tuyến “Đại đoàn kết - sức mạnh từ nhân dân trong tư tưởng Hồ Chí Minh”
    Chào mừng kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025), Đoàn TNCS Hồ Chí Minh thông tấn xã Việt Nam (Chi đoàn Ban Biên tập ảnh) tổ chức triển lãm ảnh trực tuyến với chủ đề “Đại đoàn kết - sức mạnh từ nhân dân trong tư tưởng Hồ Chí Minh”.
  • Hội hát Chèo tàu được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
    Ngày 14/5, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 1351/QĐ-BVHTTDL về việc công bố danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
  • K9 Đá Chông - Căn cứ địa mãi in dấu Chủ tịch Hồ Chí Minh
    Nằm ẩn mình trong khu rừng già tại huyện Ba Vì, cách trung tâm Thủ đô Hà Nội 60 km, K9 Đá Chông là căn cứ địa nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh từng làm việc và nghỉ ngơi trong những năm 1957 - 1969. Nơi đây đã in dấu chân Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng những năm tháng kháng chiến đầy thử thách của dân tộc, chứa đựng lớp trầm tích quý giá của ký ức, đạo lý và niềm tự hào về tình yêu quê hương, đất nước.
  • Tái hiện phong trào Đồng Khởi trên sân khấu tuồng
    Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), Nhà hát Tuồng Việt Nam ra mắt vở “Không còn đường nào khác” để tưởng nhớ công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng thời ôn lại trang sử hào hùng của dân tộc.
  • Ra mắt bộ sách đặc sắc kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Đoàn Giỏi
    Nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Đoàn Giỏi (17/5/1925 – 17/5/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng ra mắt bộ sách đặc biệt gồm 8 tác phẩm tiêu biểu, đồng thời tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Tiền Giang nhằm tôn vinh một trong những tên tuổi lớn của văn học Việt Nam.
Đêm Hà thành
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO