Du khách nước ngoài tham quan làng lụa Vạn Phúc (quận Hà Đông). Ảnh: Bá Hoạt

Từ văn hóa, dựa vào văn hóa, Hà Nội không chỉ thể hiện rõ tính năng động trong phát triển kinh tế mà còn là một trong những Thủ đô văn minh, hiện đại, giàu bản sắc văn hóa truyền thống, cửa ngõ để Việt Nam đón chào bạn bè bốn phương, trở thành quốc gia đáng kết giao, đáng thông thương và đáng sống.

Đây là tầm tư duy mới của văn hóa chính trị, lấy văn hóa làm nền tảng tinh thần, đánh thức tiềm năng du lịch, thổi lên ngọn lửa tự hào, tự tôn của nhân dân Thủ đô vốn mang trong lòng nhiều ký ức lịch sử của nền văn hóa giàu đẹp từ Kinh kỳ, cùng xứ Đông, xứ Đoài… Một khi tiềm thức được đánh thức, văn hóa Thủ đô Hà Nội sẽ có được sự kỳ diệu của Thánh Gióng để bay lên trong không gian văn hóa Việt Nam thời đại mới.

Một trong những điểm đáng lưu ý là sự phát triển văn hóa của Thủ đô Hà Nội không chỉ bó hẹp trong không gian địa giới hành chính, mà là sự dung nạp, chọn lọc, nuôi dưỡng các giá trị văn hóa trong nước và quốc tế. Những năm gần đây, ngày càng có nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống và hiện đại của các nước đến với Việt Nam, ngày càng nhiều cuộc triển lãm ảnh nghệ thuật quốc tế, có thêm những cuộc thi quốc tế mở rộng cho các loại hình nghệ thuật, thể thao thế giới và khu vực, cho người trong nước và cho Việt kiều, các hoạt động đó vừa mang tính quảng bá giá trị nghệ thuật, vừa truyền đi hình ảnh Thủ đô và đất nước Việt Nam có truyền thống hiếu khách, ham học hỏi tinh hoa thế giới, biết sáng tạo ra những giá trị đẹp cho chính mình, cho cộng đồng, cho cuộc đời, làm giàu vốn văn hóa nhân loại. 

Có một điều rất đáng trân quý là Thủ đô Hà Nội không chỉ tìm cách khôi phục nhiều mặt hàng truyền thống tiêu biểu (như tranh Hàng Trống, gốm Bát Tràng, tơ lụa Hà Đông, cốm Làng Vòng, chè ướp hương Sen…) mà còn mở rộng vòng tay đón nhận và quảng bá các sản phẩm truyền thống, kể cả tổ chức hội chợ, hỗ trợ việc đưa các nông sản của nhiều miền đất nước về tiêu thụ trên địa bàn Thủ đô. Chưa kể, những khi thiên tai hoành hành gây họa, Thủ đô Hà Nội vừa quan tâm chăm lo cứu trợ đồng bào trên địa bàn, vừa giúp đồng bào các địa phương khác. Đó không chỉ là lửa ấm tình người mà còn là ánh sao Khuê của nhãn quan chính trị giàu tính nhân văn, nhân bản, biết chăm lo cho cuộc sống đồng bào mình. 

Một số giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam đã và đang được phục dựng, tươi mới ở Thủ đô, từ đó làm nơi hội tụ, kết tinh, lan tỏa tới mọi miền đất nước. Thăng Long - Hà Nội vốn là nơi được mệnh danh “Chẳng thơm cũng thể hoa nhài; dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An”. Nhằm khôi phục niềm tự hào, tự tôn vẻ đẹp văn hóa con người Thủ đô, Đảng bộ và chính quyền Hà Nội đã ban hành hai Quy tắc ứng xử để xây dựng nếp sống văn hóa người Hà Nội thanh lịch. Văn hóa học hành, khoa cử để làm giàu tri thức, sống có ích cho đời và làm rạng rỡ dân tộc vẫn tiếp tục được đề cao giữa rất nhiều giá trị lớn lao ở đất Hà thành. Văn Miếu và Tháp Bút không còn là di tích vắng bóng du khách, những năm qua, chốn này thực sự đã và đang trở thành nơi ôn lại truyền thống về tinh thần hiếu học, tôn vinh nhân tài. Người ta tới đây không còn cầu xin tiền tài và sản nghiệp, mà thay vào đó là kể cho nhau nghe sự tích tại sao lại có Tháp Bút và Bia Tiến sĩ, với tâm niệm lấy sự học làm đầu, là khởi phát của việc làm người, của mọi thành công.

Từ ý nghĩa này, Thủ đô Hà Nội đã mở ra phố sách, hội chợ về sách để thúc đẩy giao lưu văn hóa đọc giữa thời công nghệ số. Chương trình 1 triệu cây xanh cùng với những cánh đồng hoa, đường hoa đã và đang làm cho Thủ đô Hà Nội khoác lên mình màu áo mới không chỉ về sắc diện mà còn cả về tinh thần. Mấy nơi có được chợ hoa nhộn nhịp như ở Nghi Tàm, cây xanh làm mát đường phố, hoa tươi làm đẹp phố phường, cuốn hút du khách. Hà Nội có thể chưa phải là địa danh nổi tiếng về các loài hoa như Lâm Đồng, chưa phải là nơi chuyên làm cây cảnh như một số địa phương khác, song chắc chắn Hà Nội đã, đang và sẽ là điểm đến của những ai muốn tìm nguồn cảm hứng của nhiều loài hoa nổi tiếng, gắn với một số địa danh lịch sử dân tộc…

Đến Thủ đô, du khách còn được thưởng thức một thế giới ẩm thực khó có nơi nào sánh được, bởi những món ăn, thức uống của Hà Nội dù là trên hè phố, nơi phố cổ hay trong những nhà hàng, khách sạn sang trọng thì đều là những kết tinh ngàn đời trong lối sống, ứng xử khéo léo, tinh tế của con người Việt Nam, con người Hà Nội. Hơn thế, du khách cũng có thể đắm mình trong những dòng người đi bộ, trải nghiệm quanh Hồ Gươm lung linh, đồng thời cũng có thể ngồi trên xe buýt 2 tầng để vãng cảnh phố phường vượt ngoài ranh giới “36 phố cổ”. Nhiều lễ hội dân gian đã được gạn đục khơi trong để bớt đi sự phản cảm. Có những loại hình sinh hoạt cộng đồng tưởng chừng như chỉ có ở những miền sông nước phương Nam hay trong thi đấu thể thao, song đã được Hà Nội gây dựng thành món ăn tinh thần đầy sức hấp dẫn du khách. 

Giải đua thuyền trên hồ Tây mới ở năm thứ hai, nhưng thành công vượt ngoài mong đợi, như làn gió mới của sông Hồng làm lấp lánh phù sa văn hóa Thăng Long - Hà Nội. Từ nay, Hà Nội sẽ có thêm một món ăn tinh thần, một món quà vô giá mà Đảng bộ, chính quyền Hà Nội gửi tới nhân dân Thủ đô, đồng bào cả nước và du khách quốc tế. Hình ảnh những đội đua thuyền đến từ các nước trên thế giới và khu vực, cũng như các đội đua đại diện của các quận, huyện và các đơn vị trên địa bàn cùng một nhịp chèo, cùng một bánh lái để đưa thuyền rồng bay lướt giữa tiếng hò reo, nhịp trống thật náo nức biết bao. Mỗi cuộc đua chỉ diễn ra trong khoảng 3-4 phút, song giá trị cộng hưởng của tinh thần và trí tưởng tượng lại rất dài lâu; người Việt Nam lại có dịp hồi tưởng về sự tích trăm người con sinh ra từ bọc trứng của mẹ Âu Cơ, vì sự mưu sinh và trường tồn mà phải chia làm hai nửa, nửa lên rừng khai sơn mở đất, nửa xuống biển chinh phục sóng cả lập quốc. Xã tắc từ đó mà ra, non sông từ đó mà rạng rỡ, trước hết là nhờ vào sự chinh phục, tiến về phía trước, bất chấp sóng to, gió lớn của thiên tai và địch họa; chiếc phao cứu sinh cho dân tộc này chính là sức mạnh nội sinh vượt qua chính mình, dù về đích sớm hay chậm thì cũng không bao giờ được phép bỏ cuộc với tinh thần kết nối cộng đồng để “vạn lòng nhất tâm”.

Từ tâm thế và những chuyển động trên, người dân Thủ đô hoàn toàn có thể tin tưởng rằng, Thủ đô ta sẽ còn bay cao, vươn xa, tiến kịp thời đại.

Thăng Long - Hà Nội, đầu Xuân Kỷ Hợi 2019