Với tôi, thơ tình giử chỉ là  hồi ức

Cũng phải thôi, Hương thầm là  mối tình trong sáng của những tâm hồn chưa tì vết, còn những bà i sau nà y là  câu chuyện muôn thuở của những trải nghiệm. àã có lúc chị tự thú nhận: Thơ mình mình đọc câu nà o cũng thương. Nhưng với chị bây giử, thơ tình chỉ là  hồi ức mà  thôi.

Tôi nghe tên nhà  thơ Phan Thị Thanh Nhà n đã lâu, từ khi đọc và  thích Hương thầm của chị. Hồi đó chỉ nghĩ người phải khéo và  tinh tế lắm mới diễn tả được cái tình ý nhị như vậy. Cái hay không phải ở câu chuyện mà  ở cái tình và  những ngôn từ đằm thắm, thanh lịch.Không phải là  bà i thơ đầu tiên (chị có thơ in trên báo Văn nghệ từ năm 1965), nhưng Hương thầm là  bà i thơ đã là m nên tên tuổi chị khi mới là  cô gái 26 tuổi. Trẻ trung thế là m sao lời thơ không trong trẻo: Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay/Cô gái ngập ngừng sang nhà  hà ng xóm/Bên ấy có người ngà y mai ra trận.../Nà o ai đã một lần dám nói/Hương bưởi thơm cho lòng bối rối/Anh không dám xin Cô gái chẳng dám trao/Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao/Không giấu được cứ bay dịu nhẹ/Cô gái như chùm hoa lặng lẽ/Nhử hương thơm nói hộ tình yêu. Аọc những tình cảm như vậy, ai cũng nghĩ đích thị là  mối tình đầu trong sáng của chị. Mới thấy văn thơ có sức rung động trái tim con người mãnh liệt, nó có thể hóa giải tình riêng thà nh tình chung và  có sức sống lâu bửn. Bà i thơ viết tặng cho người em ra trận đã khiến chị trở thà nh một cái tên đáng nhớ trong lịch sử­ văn học Việt Nam. Cuộc đời một phụ nữ là m thơ như thế là  hạnh phúc lắm rồi, đi dến đâu, dù rất xa tận Côn Аảo, Hà  Tiên hay Cà  Mau... cũng có người nhắc đến, chưa gặp nhau nhưng như đã quen nhau từ lâu.

Có lẽ Hương thầm đã trùm một cái bóng quá lớn, có người bảo nó đã đóng đinh và o sự nghiệp sáng tác của chị nên những bà i thơ sau nà y cũng có nhiửu bà i hay, một số bà i cũng rất phổ biến và  còn được đưa và o sách giáo khoa, nhưng dường như người ta quên nó là  của chị. Bà i Là m anh đượchọc sinh mẫu giáo thuộc là u là u, nhưng người ta cứ bảo là  của nhà  thơ Trần Аăng Khoa. Còn bà i Truyửn thuyết trên đảo Côn Sơn in trên báo Văn nghệ năm 1976, sau đưa một phần và o sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1, tập 2 viết vử chị Võ Thị Sáu: Người con gái trẻ măng/Giặc đem ra bãi bắn/Аi giữa hai hà ng lính/Vẫn ung dung mỉm cười thì ở chương trình Chơi chữ của Аà i truyửn hình Hà  Nội lại được giới thiệu là  của nhà  thơ Tố Hữu.

Số phận đã không cho chị cuộc sống bình yên. Cái thuở hương thầm, chị có một gia đình hạnh phúc. Chồng chị là  cán bộ nghiên cứu, nhưng lại yêu văn chương. Anh chị đã quen nhau từ lớp bồi dườ¡ng viết văn ở Quảng Bá. Аọc thơ nhau, là m bạn với nhau rồi yêu nhau. Kỷ niệm ngọt ngà o những tháng ngà y hạnh phúc bên người chồng nuôi dườ¡ng tâm hồn chị khiến chị có những lời thơ trong trẻo. Vậy mà  đã 30 năm có lẻ, chị phải một mình nuôi con. Người chồng yêu thương ra đi khi chị còn quá trẻ, một mình vật lộn trong thời bao cấp để nuôi con khôn lớn. Аã có lúc chị thầm mơ: Ước gì gặp lại anh/Dù chỉ trong phút cuối/Аể nói một lời thôi/Em đã yêu anh nhất. Tôi bảo, nếu không có nỗi bất hạnh ấy, người đa cảm như chị chắc sẽ có nhiửu bà i thơ tình hay ca ngợi hạnh phúc? Nhưng chị lại bảo rằng, có khi phải buồn mới có thơ hay.

Không phải đã không có lúc chị muốn tìm một bử vai để nương tựa, sẻ chia, nhưng việc đi tìm một người đà n ông cho riêng mình thật khó. Với người đà n bà  là m thơ, tìm được người đồng cảm và  sẻ chia đã khó, huống hồ với chị đã yêu là  đam mê và  trọn lòng cho tình yêu ấy. Bởi thế mà  chị dễ bị  thương tổn khi động chạm và o kỷ niệm, biết là  không thể mà  chị vẫn nhắn gử­i với người ấy: Nếu anh đi với người yêu/Chỉ xin anh nhớ một điửu nhử thôi/Con đường ta đã dạo chơi/Xin đừng đi với một người khác em.

Nghe người ta bảo, chị là  người đa tình. Cũng phải thôi, người yêu tha thiết đến vậy, với tấm lòng hồn hậu thì đa tình cũng là  lẽ đương nhiên. Аọc những bà i thơ sau nà y, biết chị cũng có những mối tình nặng lòng lắm, nhưng dường như luôn không tìm được nơi nà o đó thật sự để sẻ chia nên nhiửu câu thơ nhẹ nhà ng nhưng có gì đó như hửn giận, trách cứ.

Bất ngử ai bỗng gọi em/Cho tôi bối rối lặng im mỉm cười. Thế mà  Anh đã đi cùng cô gái khác/Xinh hơn tôi và  trẻ hơn tôi/Cũng đưa đón chiửu thương chăm sóc/Y như ngà y hai đứa chung đôi/Tôi nghĩ mãi mà  không sao hiểu được/Sự thủy chung vô lý của mình/Sao tôi chẳng thể nà o yêu nổi/Một chà ng trai nà o khác ngoà i anh. Vô lý ư? Không, phải nói là  trọn lòng với tình yêu mới đúng. Và  cái nữ tính trong thơ Phan Thị Thanh Nhà n cũng có những đòi hửi thật đáng yêu: Nếu anh thật yêu em/Sao anh không tặng hoa/Nếu anh thật yêu em/Sao anh không giúp đỡ/Nếu anh thật yêu em/Sao anh không bử vợ. Khi yêu, đà n bà  thường nhẹ dạ và  chân tình nên hay cầu toà n, có thể chỉ trong một chút khoảnh khắc của cuộc sống thôi mà  cũng khó được toại nguyện.

Аã có lúc chị phải trăn trở: Hay là  yêu một chút/Cho đỡ buồn rồi thôi/Hay cưới xin nghiêm túc/Аỡ đần nhau cuối đời. Thiên chức đà n bà  có lúc khiến chị muốn bến đỗ bình yên, nhưng sự nhạy cảm và  tinh tế của người phụ nữ là m thơ dường như khiến chị luôn thấu hiểu tận cùng cái thói phong tình của kẻ khác giới. Ngoảnh nhìn lại họ, chị đã viết những câu thật hà i hước, dí dửm: Tôi bây giử chỉ là m bạn với ma thôi/Có kẻ bảo ta là  đồ ngu/Coi ta như đứa ở/Có người sà m sỡ như ta là  ca ve/Có người khen ta bốc trời như ta là  con ngốc/Có thằng nói yêu ta rồi đem gái đến khoe. Chị bảo, nói chung, những bà i thơ chị là m cho những cuộc tình đửu với những tình cảm và  suy nghĩ rất đẹp, luôn coi họ như thần tượng của mình. Nhưng còn đâu nữa thơ ơi/Lời thơ tan giữa bụi đời lấm lem/Với tôi thuở ấy thiêng liêng/Câu thơ đập giữa nhịp tim bất ngử/Nay còn ai được như xưa/Còn ai xứng với bà i thơ tôi cầm.Ai trong cuộc đời chả có nỗi bất hạnh nà o đó. Buồn, cô đơn cũng là  lẽ thường tình. Thôi thì cứ biết bằng lòng với những cái mình có. Hơn những người phụ nữ khác, chị có người bạn lớn là  thơ. Những vui buồn, hửn giận, oán trách chị có thể trút và o đấy, ít ra cũng vơi đi nỗi lòng. Có lúc chị từng bảo: cuộc đời bao nhiêu bất hạnh nhưng tôi thấy vẫn còn nhiửu điửu đáng yêu. Tình yêu chỉ là  một khía cạnh của cuộc đời. Tôi hiểu trong thăm thẳm niửm đau/Tôi vẫn còn yêu đời lắm.

Quả thực, cái sự yêu đời sống của chính mình thì chả mấy ai tuổi nà y theo kịp được chị. Có lẽ đấy cũng là  cách nhà  thơ Phan Thị Thanh Nhà n nuôi dườ¡ng tâm hồn mình. Аửu đặn hà ng tuần chị chơi tennis, đi bơi và  duyên dáng trên sà n khiêu vũ. Khen chị tuổi nà y mà  dáng thon gọn, nhanh nhẹn, chị cười hóm hỉnh: bí quyết của bà  giࠝ chỉ có thế, cuộc sống vui vẻ sẽ mang đến cho ta nhiửu điửu bất ngử. Thỉnh thoảng nhóm nhà  thơ, nhà  văn nữ với những gương mặt đình đám như Nguyễn Thị Hồng Ngát, Trần Thị Trường, Tuyết Nga, Bảo Chân... lại tụ tập mà  trụ sở chính thường là  nhà  chị. Cho dù đã và i ba lần chị di chuyển nhà , nhưng sự xởi lởi của bà  chủ nhà , sự chu đáo của bà  chị cả và  đặc biệt sự tinh nghịch, hồn hậu của Hương thầm khiến họ cứ gặp nhau là  vui quên vử. Rồi những chuyến đi thực tế, đi dự trại sáng tác của Hội Nhà  văn, những chuyến du lịch bằng tiửn túi...

Bây giử, hà ng ngà y chị vẫn viết. Khi nà o có cảm xúc thì dùng thơ để diễn đạt chứ không để ý đến hình thức thể hiện, thế nên chị cũng chẳng bận tâm đến chuyện phải cách tân trong thơ. Viết với chị là  niửm vui để giãi bà y, viết những gì mình trăn trở chứ không bao giử cố có một cái gì để mọi người phải nhớ. Nhưng ít ra tên chị bây giử đã là  một thương hiệu. Năm 2007, chị đã được tặng giải thưởng Nhà  nước với chùm 3 tác phẩm: Hương thầm, Chân dung người chiến thắng và  Nghiêng vử anh. Có người đã đặt cho chị biệt danh: Phan Thị Thanh Bận. Quả đúng như vậy.