Truyện Kiều ở Đức: Kỳ III Irene - người "trợ thủ" đắc lực trong việc dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức

Trần Đương| 04/11/2020 11:11

Cuối năm 1955, từ Hà Nội trở về Berlin, Franz Faber nói vui với vợ: “Em ơi, anh đã phải lòng một cô gái Việt Nam!”. Và ông kể cho bà Irene câu chuyện nàng Kiều. Đến lượt Irene cũng xúc động không kém gì chồng. Cho dù ngày đó, bà chưa sang Việt Nam, nhưng qua những gì chồng bà viết, chồng bà kể, bà rất yêu quý Việt Nam. Và giữa Thủ đô Berlin, những ngày tháng ấy, bà đã học tiếng Việt để giúp chồng dịch nghĩa những phần trọng yếu của thi phẩm vĩ đại mà chồng bà mang từ Việt Nam về.

Cho đến năm 1962, 1963 ông bà Faber đã hoàn thành bản dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức. Ông nói rằng, ý định của ông lúc đầu là sẽ dịch Truyện Kiều từ tiếng Pháp, nhưng bà Irene gạt đi: “Không nên làm thế. Cần phải hiểu tác phẩm từ nguyên bản, không nên từ ngôn ngữ thứ ba”. Và thế là bà đã học tiếng Việt như đã nói ở trên. Ông cười: “Tôi rất phục bà ấy về khả năng học ngoại ngữ. Quả thật, không biết tiếng Việt thì không thể dịch Kiều. Nhà tôi học ngày học đêm và lần lượt chuyển nghĩa từng câu, từng câu một, chỗ nào không hiểu, nhất là những chỗ liên quan đến các tích cổ, bà ấy lại tìm người Việt để hỏi, kể cả gọi điện cho các giáo sư người Việt đang ở bên Pháp. Trên cơ sở bản dịch nghĩa của vợ tôi, tôi dịch thành thơ. Trong việc dịch Truyện Kiều này, nhà tôi có nhiều công hơn tôi, cho nên khi ghi tên dịch giả, tôi để tên bà lên trước tên tôi!”.

Nghe ông nói, tôi mơ hồ nghĩ đến người đàn bà Đức thông minh, giàu nghị lực, hết lòng tận tụy giúp chồng trong công việc và đời sống.

Bản dịch của ông bà được ấn hành vào năm 1964, đúng vào thời điểm cả hai người được cử sang thường trú tại Việt Nam với tư cách phóng viên báo Đảng và hãng thông tấn ADN. Ông bà đã sung sướng gửi biếu bản dịch này tới một số nhà lãnh đạo và những nhân vật mà Faber từng gắn bó trong chuyến công tác ở Việt Nam lần trước, trong đó có Chủ tịch Hồ Chí Minh, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nhà thơ Tố Hữu, Chủ tịch Thành phố Hà Nội Trần Duy Hưng, GS. Đặng Thai Mai, học giả Đào Duy Anh…

Đến tháng 3/1965, Đại sứ quán Cộng hòa Dân chủ Đức tại Hà Nội chính thức tổ chức lễ trao tặng bản dịch Truyện Kiều cho phía Việt Nam. Giáo sư Đặng Thai Mai, lúc đó là Viện trưởng Viện Văn học, đánh giá cao những nỗ lực của ông bà Faber và coi bản dịch đó là “Một đóng góp mới, rất đáng quí vào công cuộc trao đổi văn hóa và thắt chặt thêm nữa tình hữu nghị giữa hai nước chúng ta”. Một điều rất đáng trân trọng là ở đầu sách Truyện Kiều có lời đề tặng (in trên thiếp rời) của Giáo sư tiến sĩ Johann Dickmann, khi đó là Chủ tịch Quốc hội nước Cộng hòa Dân chủ Đức.

Tôi tò mò hỏi ông: 

- Từ sau khi Truyện Kiều bằng tiếng Đức được gửi biếu Bác Hồ, ông bà có dịp nào gặp lại Người không?
Nét mặt cụ già càng rạng rỡ hẳn lên khi trả lời câu hỏi đó:

- Chúng tôi vô cùng xúc động được Bác Hồ đích thân bày tỏ lòng cảm ơn về bản dịch mà chúng tôi gửi biếu Người. Đã hàng mấy tháng trời trôi qua rồi, Người vẫn nhớ tới việc đó. Hơn nữa, Người nói giữa cuộc chiêu đãi trọng thể của Đại sứ Đức nhân dịp kỷ niệm Quốc khánh 7/10/1965. Rất thân mật. Người hỏi:

- Cô, chú dịch Truyện Kiều trong bao lâu?

- Thưa Bác, bảy năm ạ!

- Như vậy là trong suốt bảy năm đó, cô chú chỉ nghĩ đến Việt Nam!

Nghe Bác nói vậy, lại được Bác bày tỏ sự cảm ơn đối với công việc mà hai người đã làm, ông bà Faber rất tự hào, sung sướng, coi đó là một phần thưởng cao quý. Cho đến lúc ấy, ông Faber đã được gặp Bác nhiều lần. Và lần nào cũng để lại trong ông những ấn tượng mạnh mẽ. Ấn tượng bao trùm nhất là phong cách giản dị, khiêm tốn thật hiếm có ở một vị lãnh tụ tầm cỡ thế giới, hiểu biết sâu sắc về mọi vấn đề của từng đất nước. Ông cảm nhận Bác rất thuộc Kiều và nhiều tác phẩm văn học cổ điển của dân tộc mình. Người thường lấy Kiều hoặc dẫn thơ trong Chinh phụ ngâm để thổ lộ những suy nghĩ, cảm xúc của mình. Năm 1957, khi Người sang thăm Cộng hòa Dân chủ Đức, ông bà cũng vinh dự được Người mời dự tiệc do Người chiêu đãi. Ngay dịp ấy, trong câu chuyện cởi mở, Người có đề cập tầm quan trọng của Truyện Kiều cũng như toàn bộ tác phẩm của Nguyễn Du trong nền văn học cổ điển Việt Nam. Và giờ đây, tại Hà Nội, Người nói với ông bà Faber: “Nguyễn Du là một nhà thơ cổ điển vĩ đại của nhân dân Việt Nam. Với tác phẩm của mình, Nguyễn Du đã và đang đấu tranh cho một xã hội bình đẳng. Viết một tác phẩm như vậy trong thời đại của ông là dũng cảm lắm!”.

Ông bà còn được Bác Hồ khuyên đọc thêm Nguyễn Trãi, một nghệ sĩ lớn, một anh hùng của dân tộc Việt Nam. Chính ông bà cũng đã dịch Bình Ngô Đại Cáo và nhiều bài thơ trữ tình của Nguyễn Trãi; Đoàn Thị Điểm, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Gia Thiều cũng được ông bà giới thiệu với nhân dân Đức trên tạp chí Văn học Đức. Tập truyện cổ Cây tre trăm đốt được ông bà biên soạn và ấn hành nhiều lần. Ông bà nhớ mãi lời Bác Hồ dạy: “Những người cộng sản chúng ta phải rất coi trọng cổ điển. Có nhiều dòng suối tiến bộ chảy từ ngọn núi cổ điển đó. Càng thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lê Nin, càng phải coi trọng những truyền thống tốt đẹp của cha ông…”.

Đón đọc kỳ tới: Truyện Kiều trong lòng các bạn Đức
(0) Bình luận
  • Trao 80 di ảnh phục dựng chân dung Anh hùng liệt sĩ tại tỉnh Ninh Bình
    Trong không khí trang nghiêm và xúc động kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/1944 – 22/12/2024) và 35 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22/12/1989 – 22/12/2025); vừa qua, Hội Cựu Công an Nhân dân (CAND) tỉnh Ninh Bình, phối hợp với “Trái tim người lính Việt Nam,” đã tổ chức Lễ trao Di ảnh Anh hùng - Liệt sĩ CAND và Anh hùng – Liệt sĩ có thân nhân là Công an tỉnh Ninh Bình, như một hành động thiết thực thể hiện lòng tri ân sâu sắc đối với những người đã hi sinh vì Tổ quốc.
  • Trưng bày “Gan vàng dạ sắt”: Thế hệ trẻ thêm vững bước trên con đường bảo vệ và xây dựng Tổ quốc
    Nhân kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1944 – 22/12/2024) và 35 năm Ngày Quốc phòng toàn dân (22/12/1989 - 22/12/2024), Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò (TP. Hà Nội) tổ chức trưng bày chuyên đề “Gan vàng dạ sắt”. Đây là sự kiện không chỉ gợi nhắc ký ức hào hùng mà còn lan tỏa niềm tự hào, khơi dậy tinh thần yêu nước cho thế hệ hôm nay.
  • Triển lãm Văn Miếu - Quốc Tử Giám và truyền thống khoa bảng Hải Phòng
    Triển lãm được chắt lọc từ hàng trăm tư liệu nhằm tái hiện lại quá trình hình thành và phát triển của Văn Miếu – Quốc Tử Giám, một trong những di sản quan trọng bậc nhất của Thủ đô Hà Nội, biểu tượng của văn hiến và trí tuệ Việt, đồng thời tôn vinh truyền thống hiếu học cũng như danh nhân văn hóa Hải Phòng.
  • Tổ chức triển lãm tranh cổ động cỡ lớn Kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam
    Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Trịnh Thị Thủy vừa cho biết, cuộc triển lãm tranh cổ động cỡ lớn tuyên truyền kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2024) và 35 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22/12/1989 - 22/12/2024) sẽ được tổ chức vào tháng 12/2024, dự kiến giới thiệu 150 đến 200 tác phẩm đến công chúng.
  • 29 tác phẩm xuất sắc nhận giải thưởng Festival Mỹ thuật trẻ lần thứ 7
    Sáng ngày 29/11, sự kiện khai mạc Festival Mỹ thuật trẻ lần thứ 7 đã diễn ra tại Trung tâm Nghệ thuật Đương đại Vincom (VCCA). Các tác phẩm trong festival phản ánh đa dạng thực tế cuộc sống và cho người xem thấy được sự trăn trở của các nghệ sỹ trẻ trước các vấn đề trong cuộc sống, xã hội đương đại.
  • Triển lãm tranh, ảnh kỷ niệm 120 năm thành lập Hà Đông
    Sáng 29-11, tại Trung tâm Văn hóa Thành phố Hà Nội (số 7, đường Phùng Hưng, phường Văn Quán, quận Hà Đông), Quận ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Hà Đông khai mạc Triển lãm tranh, ảnh kỷ niệm 120 năm thành lập Hà Đông (1904 - 2024).
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • "Trịnh cuối" - đêm nhạc kể chuyện nhạc sĩ Trịnh Công Sơn
    Sau 6 năm kể từ đêm nhạc "Nguyệt hạ 2" trên sân khấu L’Espace, nghệ sĩ Giang Trang cùng các nghệ sĩ trẻ trở lại với dự án âm nhạc Trịnh Công Sơn theo một sắc thái mới mang tên "Trịnh cuối".
  • Vân vi
    Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Vân vi của tác giả Khúc Hồng Thiện.
  • Triển lãm gốm “Dáng xuân 2025 – Bắc Nam hội tụ”
    Triển lãm "Dáng xuân 2025 - Bắc Nam hội tụ" đang diễn ra tại Nhà Triển lãm Mỹ thuật (số 16 Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội), thu hút số đông du khách cùng các nghệ sĩ và công chúng Thủ đô tới tham quan, khám phá nét đẹp của gốm Việt. Triển lãm mở cửa đến hết ngày 22/2.
  • Phim cổ trang, kinh dị "Đèn âm hồn" đang gây sốt màn ảnh Việt
    Bộ phim "Đèn âm hồn" thuộc thể loại tâm lý cổ trang, kinh dị, thần bí, tâm linh... là tác phẩm điện ảnh đầu tay của đạo diễn Hoàng Nam. Kịch bản phim dựa trên tác phẩm quen thuộc Người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ.
  • Mô hình “trường học điện tử” góp phần đẩy mạnh chuyển đổi số trong ngành giáo dục Long Biên
    Để góp phần đẩy mạnh chuyển đổi số ngành giáo dục, nhiều năm qua được sự lãnh đạo, chỉ đạo của UBND quận, ngành Giáo dục quận Long Biên đã đi đầu trong triển khai thực hiện mô hình “Trường học điện tử"; nay là “Trường học chuyển đổi số” nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý và dạy học trong toàn ngành GD&ĐT quận Long Biên.
Đừng bỏ lỡ
Truyện Kiều ở Đức: Kỳ III Irene - người "trợ thủ" đắc lực trong việc dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO