Tác giả - tác phẩm

Nhà văn Trần Thùy Mai: Bản sắc Huế và sự chuyển hướng trong sáng tác

Nguyễn Thị Thiện 27/11/2024 07:51

Trong dòng chảy văn học Việt Nam đương đại, nhà văn Trần Thùy Mai - tên khai sinh Trần Thị Thùy Mai (sinh năm 1954) là một trong những cây bút văn xuôi nữ ấn tượng, bản lĩnh và tài năng. Sau gần ba phần tư thế kỷ sống và viết với hàng loạt tác phẩm (truyện ngắn, nghiên cứu, tản văn và tiểu thuyết), nữ sĩ được bạn đọc nhớ đến bởi lối viết nhẹ nhàng, tinh tế mà sâu sắc.

Bản sắc Huế rất riêng trong sáng tác

Vốn đam mê văn thơ, nhà văn có năng khiếu văn chương từ sớm. Bằng chứng là đang học ở trường Đồng Khánh Huế (nay là trường THPT Hai Bà Trưng), Trần Thùy Mai đã có những sáng tác đầu tiên. Tốt nghiệp chuyên ngành Ngữ văn trường Đại học Sư phạm Huế (năm 1977) với thành tích xuất sắc, chị được giữ lại trường làm giảng viên và nghiên cứu môn văn học dân gian.

Sau mười năm đứng trên bục giảng, gắn bó với sinh viên, tích lũy vốn sống và nghiên cứu nhiều tư liệu, đến năm 1987, chị quyết định rẽ sang hướng đi khác: trở thành biên tập viên tại Nhà xuất bản Thuận Hóa, chọn viết văn làm nghề nghiệp của đời mình.
Được hỏi về nguyên cớ khiến chị chuyển sang cầm bút thay vì cầm phấn, chị trả lời rất chân thành: “Ngoài ba mươi tuổi, tôi nghĩ mình phù hợp với sáng tác hơn là nghiên cứu. Tôi rất nhớ câu nói của Goethe: “Lý luận thì màu xám mà cây đời thì mãi mãi xanh tươi”; theo đuổi cảm xúc và tưởng tượng thì thú vị hơn là cắm cúi với những khái niệm.” Và với tôi, viết là một nghề. Nó giống như mọi nghề khác ở chỗ phải có kỹ năng và lương tâm. Vì thế, trong cuộc đời tôi đã có nhiều lúc buồn nản nhưng chưa bao giờ thấy chán viết, chưa bao giờ muốn bỏ bút”.

37dbe5e4-9863-4e53-a301-94b48c30cf3e.jpg

Thể loại đầu tiên Trần Thùy Mai giới thiệu đến với bạn đọc là truyện ngắn. Sau hơn 40 năm kể từ “Một chút màu xanh” in trên tạp chí Sông Hương, số 1 (Tháng 6/1983), chị đã cho ra đời thêm hàng trăm tác phẩm có giá trị đặc sắc và đạt giải cao làm nên “thương hiệu” Trần Thùy Mai. Nhiều truyện nổi tiếng như: “Thương nhớ hoàng lan”, “Thị trấn hoa quỳ vàng”, “Chú và anh”... Không ít truyện bạn đọc rất yêu thích và được dịch sang tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Nhật... Hay rất nhiều truyện của chị đã khơi tiếp cảm hứng để tái tạo sang kịch bản sân khấu, phim ảnh như: “Hãy khóc đi em”, “Gió thiên đường”, “Thập tự hoa” (2005), “Trăng nơi đáy giếng” (2009).

Nội dung truyện ngắn của Trần Thùy Mai rất đa dạng, phản ánh mọi mặt đời sống. Nhà văn hướng sự quan tâm của mình đến hiện thực xã hội với góc nhìn đậm nữ tính. Các nhân vật nữ của chị thường gặp sự đối xử nguội lạnh hoặc tàn nhẫn của người khác, họ âm thầm chịu đựng nhưng vẫn giàu mơ ước, khát vọng và yêu thương. “Về phủ chiều cuối năm”, “Chuyện tình trong cung Nguyễn” là những sáng tác như vậy.

1681999265-2.jpg

Như có khi viết về người trẻ, những cô bé mới lớn luôn coi cha mình là thần tượng; rồi thực tế chứng kiến mặt trái của họ, bị đổ vỡ niềm tin và trong tâm trạng khủng hoảng của tuổi mới lớn, cô bé 16 tuổi đã bỏ nhà ra đi - truyện “Nàng công chúa lạc loài”. Có khi lại phản ánh về chính nghề của mình, thấu hiểu rõ mỗi cây bút thường khao khát những hoa thơm cỏ lạ - truyện “Chú và anh”. Có khi lại bày tỏ về tình yêu ở rất nhiều lứa tuổi, cung bậc, sắc thái tình cảm, nghề nghiệp… Mỗi truyện đau đáu một nỗi niềm, một thông điệp khác nhau. Lý giải điều này, chị chia sẻ: “Cuộc sống vốn đa chiều và phức tạp. Tình yêu cũng không nằm ngoài quy luật khắc nghiệt ấy. Thế nhưng, tình yêu dẫu mất mát, phụ bạc và đớn đau đến nhường nào thì con người cũng chỉ thật sự tìm thấy hạnh phúc khi có nó”.
Nhưng tựu trung, dù viết ở thể loại gì, văn của Trần Thùy Mai cũng luôn thể hiện một bản sắc riêng rất Huế, từ cách tổ chức câu văn, không gian tác phẩm hay tính cách nhân vật. Chất Huế ấy in đậm và xuyên suốt văn chương của chị.

tran-thuy-mai-3.jpg

Chuyển hướng sáng tác với tiểu thuyết lịch sử

Kết hợp vốn sống phong phú và sự am hiểu sâu sắc văn hóa lịch sử, gần đây, Trần Thùy Mai quan tâm viết nhiều tiểu thuyết ở đề tài và nhân vật lịch sử, nhất là nhân vật nữ dưới triều Nguyễn. Trong bộ tiểu thuyết “Thái hậu Từ Dụ” dày hơn 900 trang, với 69 chương, nhà văn tái hiện số phận Hoàng thái hậu Từ Dụ và các nhân vật vệ tinh diễn tiến trong quá trình. Chị chọn không gian bao quát rộng từ Gò Công đến kinh thành Huế, trải qua các triều vua nhà Nguyễn trong suốt khoảng ba thập niên. Nhân vật chính Từ Dụ và nhiều nhân vật khác đều hiện lên sống động, mang vẻ đẹp cả nữ công, nữ sắc, nữ trí và nữ tính. Trung tâm của tiểu thuyết là thái hậu Từ Dụ được nhà văn dành nhiều tâm huyết hơn cả. Đó là “một người quyền quý nhưng rất bình dị, nhân hậu và dũng cảm”. Tên “Từ Dụ” nghĩa là vẻ đẹp, là nhân ái, tốt lành. Cuốn tiểu thuyết lý giải rất thấm thía ý nghĩa tên gọi ấy từ chính cuộc đời nhân vật. Từ khi vào cung đến lúc ở tột đỉnh ngôi cao, tiểu thư Phạm Thị Hằng, sau là thái hậu Từ Dụ vẫn giữ được lối sống giản dị, đoan trang, yêu thương các con và dân chúng, nhất là những người kém may mắn. Vua Tự Đức đã nhận xét rất đúng về mẹ mình: “Nghiêm, nhưng không nghiệt ác; hiền, nhưng không xuề xoà”. Thái hậu là hình tượng phụ nữ hiền từ, nhân đức mẫu mực của bà mẹ Việt Nam giàu tình yêu thương con người, chăm lo giúp đỡ mọi người, rất quan tâm rèn giũa, giáo dục con cái.

tac-pham-cua-nha-van-tran-thuy-mai-di-du-hoi-sach-quoc-te-tai-duc-22-.jpg

Nếu “Từ Dụ Thái hậu” là bức tranh toàn cảnh về triều Nguyễn ở thời kỳ thịnh qua ba triều đại Gia Long, Minh Mạng và Thiệu Trị đến khi vua Tự Đức mới lên ngôi thì bộ tiểu thuyết “Công chúa Đồng Xuân” (NXB Phụ nữ Việt Nam 2023) với hơn 700 trang, 65 chương kể lại những chính biến kinh hoàng khi thực dân Pháp xâm chiếm nước ta từng bước, rồi biến Đại Nam thành nước bị đô hộ.

Triều đình Nguyễn không muốn nhưng bất lực và mất dần quyền hành, trở thành con rối trong tay những kẻ quyền thần thân Pháp. Tiểu thuyết đã tái hiện lịch sử triều Nguyễn khoảng 40 năm đầy bi thương từ năm 1859 đến 1900. Hai bộ tiểu thuyết hợp thành bộ truyện lịch sử khá đầy đủ về triều Nguyễn. Nhân vật chính là công chúa Đồng Xuân - gái út vua Thiệu Trị, mới 1 tuổi đã mồ côi cha và mẹ, được Từ Dụ nuôi và yêu thương như con đẻ. Cô là dâu trưởng của danh tướng Nguyễn Tri Phương, năm 26 tuổi thành góa phụ bởi người chồng cô là tướng Nguyễn Lâm đã hy sinh vì nước. Công chúa chính là nạn nhân của cuộc cung đấu tương tàn, các thế lực tranh giành đã đẩy cô vào vụ án “hòa gian”, “loạn luân” rồi phải sống chặng đời đầy tủi nhục. Không cần xét hỏi, anh trai cô bị giết, bản thân cô bị mất hết tước vị và quyền lợi. Qua cuộc đời cô gái lá ngọc cành vàng oan ức, mâu thuẫn trong xã hội bấy giờ được nhà văn phản ánh sống động: xung đột giữa nước Nam ta và Pháp; giữa hai phái chủ chiến và chủ hòa trong triều đình; giữa sĩ phu và dân chúng.

Ngoài việc tái hiện số phận công chúa Đồng Xuân, nhà văn đã chiêu tuyết cho nàng cùng người anh trai khác mẹ là Gia Hưng. Bên cạnh đó, tác giả còn giúp người đọc có cái nhìn đúng hơn về các nhân vật có thật trong lịch sử vốn tồn tại ý kiến trái chiều trong dư luận: Phan Thanh Giản, Nguyễn Văn Tường, Tôn Thất Thuyết…
Với những đóng góp không nhỏ và sức sáng tạo dồi dào, viết đều, viết khỏe, Trần Thùy Mai đã được nhận nhiều thành công: Giải thưởng Văn học nghệ thuật Cố đô lần II (1998) và lần III (2004), Giải thưởng NXB Trẻ (2002), Giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam (2002), Giải thưởng của Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam (2003), Giải Nhất cuộc thi tiểu thuyết lần thứ V của Hội Nhà văn Việt Nam (2016 - 2019) và Giải Sách hay (2020) của IRED với tiểu thuyết “Từ Dụ Thái hậu”. Mới đây, bộ tiểu thuyết “Công chúa Đồng Xuân” của Trần Thùy Mai đã đoạt giải A Giải thưởng Văn học nghệ thuật Cố đô lần VII (2024) ở hạng mục văn học. Có được thành công ấy, nếu không giàu bản lĩnh và tài năng, không dễ gì có được./.

Bài liên quan
  • Cuốn sổ tay du lịch bỏ túi về Tam Đảo
    Với mong muốn quảng bá rộng rãi hơn nữa giá trị điểm đến du lịch, văn hóa tiềm ẩn của khu du lịch Tam Đảo đến du khách trong và ngoài nước, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách “Tam Đảo - Đất linh thiêng, miền du lịch” của tác giả Nguyễn Thái Bình và Phạm Hoàng Hải.
(0) Bình luận
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • “Con rối hát ngoài rừng xa”: Bước chuyển trong hành trình sáng tác của Khải Đơn
    Tác giả Khải Đơn từ lâu đã được biết đến như một cây bút sắc sảo trong địa hạt tản văn, ký và du ký với văn phong giàu chiều sâu nội tâm, sự cô đơn, bản dạng, ký ức và cảm thức di cư. Năm 2025, chị đánh dấu một bước chuyển mới táo bạo khi lần đầu tiên ra mắt độc giả ở thể loại truyện ngắn qua tác phẩm “Con rối hát ngoài rừng xa”. Sách vừa được Nhã Nam giới thiệu tới bạn đọc.
  • Tiểu thuyết “Khi bà nội mặc bikini” ra mắt độc giả Việt
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt độc giả tiểu thuyết thiếu nhi “Khi bà nội mặc bikini” của tác giả Đài Loan Bành Tố Hoa. Với lối viết hóm hỉnh, tác phẩm chuyển tải tinh thần nữ quyền qua lăng kính thiếu nhi, một hướng tiếp cận hiếm gặp nhưng giàu sức gợi.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • TP. Hồ Chí Minh trưng bày 17 Bảo vật quốc gia
    Từ ngày 29/6 đến 10/8/2025 tại Bảo tàng Lịch sử TP Hồ Chí Minh sẽ diễn ra trưng bày chuyên đề “Bảo vật quốc gia - Những kiệt tác di sản”.
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Người dân cần chủ động phòng tránh lũ quét, sạt lở đất do mưa lớn ở Bắc Bộ
    Theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia: Từ ngày 28/6 đến 2/7/2025, Bắc Bộ có khả năng xảy ra đợt mưa rất lớn, lượng mưa có thể lên tới 100–300mm, có nơi trên 500mm.
  • Hà Nội: Đẩy mạnh xây dựng tổng thể hệ thống hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu đất đai
    UBND Thành phố ban hành Công văn số 3715/UBND-NNMT ngày 25/6 về việc triển khai thực hiện Dự án xây dựng tổng thể hệ thống hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu đất đai Thành phố và việc đẩy nhanh tiến độ xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai trên địa bàn Thành phố.
Đừng bỏ lỡ
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
  • [Podcast] Đình Mễ Trì Thượng – Nơi lưu giữ những lớp trầm tích văn hóa Hà Nội
    Trong hàng ngàn di tích lịch sử văn hóa của Thủ đô ngàn năm văn hiến, thì đình Mễ Trì Thượng là ngôi đình cổ kính bậc nhất. Ngôi đình này nằm trên gò Quy Sơn (núi Rùa), thuộc làng Mễ Trì Thượng (tên Nôm là Kẻ Mẩy). Mễ Trì Thượng không chỉ mang dáng dấp kiến trúc cổ đặc trưng Bắc Bộ, mà ngôi đình này còn là nơi lưu giữ những lớp trầm tích văn hóa của một Hà Nội đang chuyển mình theo vòng quay thời gian.
Nhà văn Trần Thùy Mai: Bản sắc Huế và sự chuyển hướng trong sáng tác
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO