Nhà  thơ Mai Văn Phấn: Khởi đầu từ "Thuốc đắng"...

Nhưng sau khi báo đăng trên trang nhất bà i thơ nà y, bên cạnh lời khen, cũng có những lời phê phán đậm chất quan trường, quy chụp không chỉ tác giả, mà  cả người chọn thơ...

Nhà  thơ Mai Văn Phấn đọc thơ tại Liên hoan thơ Châu à (Seoul, Hà n Quốc, tháng 11/2010).

Sau mấy lần lỡ hẹn, cuối cùng thì tôi và  nhà  thơ Mai Văn Phấn cũng có buổi ngồi với nhau. Cuộc gặp ban đầu là  để thửa mãn tính tò mò của tôi từ 20 năm nay vử một bà i thơ của anh đăng Báo Hải Phòng năm 1991, nhân dịp thà nh phố trao giải thưởng Văn nghệ Nguyễn Bỉnh Khiêm lần thứ nhất. Аó là  bà i "Thuốc đắng" mà  đến nay, tôi vẫn thuộc câu mở đầu táo bạo trong cách dùng từ, chắt lọc nhịp điệu: "Cơn sốt thiêu con trên già n lử­a/ Cha cũng có thể thà nh tro nữa". Bà i thơ gồm bốn khổ, riêng khổ đầu phá cách năm câu, còn ba khổ sau đửu bốn câu, viết khá thoải mái và  cũng thật đặc trưng cho phong cách thơ Mai Văn Phấn thời kử³ ấy.

20 năm trôi qua, bây giử nhìn lại có thể nói, giải thưởng văn nghệ thà nh phố Hoa Phượng Аử năm ấy trao giải nhất cho bà i thơ "Thuốc đắng" của Mai Văn Phấn là  chính xác. Nhưng sau khi báo đăng trên trang nhất bà i thơ nà y, bên cạnh lời khen, cũng có những lời phê phán đậm chất quan trường, quy chụp không chỉ tác giả, mà  cả người chọn thơ. Có đến hà ng tháng trời sau cuộc trao giải thưởng văn nghệ Nguyễn Bỉnh Khiêm, không khí văn chương đất Cảng vẫn nóng lên vử bà i thơ "Thuốc đắng". Sau nà y, khi quen nhau, mỗi lần có dịp, tôi lại hửi anh vử bà i thơ từng là m xôn xao bạn yêu thơ ngà y ấy. Nhưng cũng mãi đến dịp Ngà y thơ Việt Nam năm nay, Mai Văn Phấn mới tươi cười mà  như hẹn: "Lúc nà o anh em mình ngồi với nhau lâu lâu chuyện trò mới đã". Và  "lúc nà o" ấy cũng qua mấy tháng, mãi dịp nghỉ lễ vừa rồi chúng tôi mới gặp được nhau. Vừa ngồi xuống ghế, tôi như thầm nhắc lại lời hẹn, đọc luôn hai câu kết bà i "Thuốc đắng": "Khi lớn bằng cha bây giử/ Аáy chén chắc còn bão tố", thì Mai Văn Phấn nói ngay: "Bà i đó em viết trong một hoà n cảnh cụ thể...". Rồi như gợi đúng mạch, nhà  thơ say sưa kể.

Năm ấy, con gái lớn của Phấn lên ba tuổi. Thường cháu rất sợ uống thuốc, mỗi khi ốm là  bố mẹ phải dỗ mãi mới chịu uống. Nhưng lần ấy cháu ốm nặng, không thể ngồi đợi khi con chịu há miệng mới cho uống thuốc, vợ chồng anh phải giữ tay chân con rồi đổ thuốc và o miệng. Chính lần đổ thuốc cho con ốm đã để lại trong người cha bao suy tư, dằn vặt, đồng thời cũng là m bật dậy trong đầu anh câu thà nh ngữ "thuốc đắng giã tật". Bà i thơ là  sự dằn vặt, ám ảnh đè nặng trong lòng, nên khi viết cũng khá trôi chảy, vì nó không còn đơn thuần là  chuyện bố mẹ cho con uống thuốc nữa, mà  là  vấn đử xã hội lúc đó. Bà i thơ ra đời năm 1990, đất nước ta mới thực hiện đường lối đổi mới được mấy năm, tư tưởng bảo thủ cùng những tà n dư của thời bao cấp còn khá nặng nử và  cũng không phải ai cũng muốn Аổi mới; nhưng muốn đưa đất nước thoát khửi đói nghèo, lạc hậu thì không thể không tiến hà nh công cuộc Аổi mới, mở cử­a. Công cuộc Аổi mới quả là  nhọc nhằn, vất vả, và  không kém phần quyết liệt, nhưng từ trong nỗi vất vả và  quyết liệt ấy đã thấy bóng dáng cuộc đời mới đang vử. Аọc "Thuốc đắng", ngẫm ngợi sâu một chút ta sẽ thấy ngay cái ẩn ý ấy: "Con ơi! Tí tách sương rơi/ Nhọc nhằn vắt qua đêm lạnh/ Và  những cánh hoa mửng mảnh/ Аưa hương phải chử rễ cay/ Mồ hôi keo thà nh chai tay/ Mùa xuân trà n và o chén đắng".

Thơ Mai Văn Phấn ngay từ những năm đầu thập niên 90 thế kỷ trước đã là  thế, chỉ bằng sự giản dị bình thường như cho con uống chén thuốc đắng để giã tật, mà  nói được vấn đử lớn đang thu hút sự quan tâm của nhiửu người. Không chỉ ở "Thuốc đắng" mà  sau nà y, cách khái quát vấn đử kiểu tương tự ta còn gặp nhiửu trong thơ Mai Văn Phấn, nhất là  ở giai đoạn trước 1995.

Sau giải nhất thơ Hải Phòng năm 1991, liên tiếp mấy năm sau, Mai Văn Phấn đoạt giải Nhì (không có giải Nhất) của hai cuộc thi thơ ở hai tử báo có uy tín văn chương: Năm 1994 của Báo Người Hà  Nội với bà i "Nghi Tà m"; năm 1995 của Báo Văn nghệ với chùm hai bà i "Mười nén nhang ở ngã ba Аồng Lộc" và  "Nhật ký đô thị hóa"...