Với phong cách nghệ thuật độc đáo mang cảm quan lịch sử mạnh mẽ, nhà thơ có tầm cảm nhận vĩ mô thể hiện Hà Nội trong các mối quan hệ hữu cơ đa chiửu vử không gian và thời gian.
Nhà thơ bay nhảy trong lòng Hà Nội và từ Hà Nội: Ta xông lên trời với pháo thăng thiên / Bay bay lên, hỡi đôi cánh thần tiên / Đôi cánh mở của đất trời giải phóng! Nhưng rồi Hà Nội đã phải tự xẻ thịt da, tiêu thổ kháng chiến, như thắp lên ngọn lửa thần quyết chiến, quyết thắng Ngà y mai vử lại Thủ đô / Ngà y mai sống lại từng mô đất nà y với hy vọng cùng cả nước Ngà y mai xanh lại rừng cây / Ngà y mai lại đẹp hơn rà y, hơn xưa). Đã nhiửu lần trong kháng chiến, Tố Hữu nhấn mạnh vai trò đầu não, vai trò trung tâm quốc gia của Hà Nội.
Tố Hữu
Thời chống Mử¹, Hà Nội cùng cả nước Ra trận. Khát vọng độc lập, tự do, mong muốn thống nhất đất nước là tình cảm và ý chí mãnh liệt của con người Việt Nam Miửn Nam là nỗi niửm nhức nhối tim gan không của riêng nhà thơ. Tố Hữu đã nói hộ cho hà ng chục triệu tấm lòng với nỗi đau da diết: Hà Nội đau, tim ở Huế, Sà i Gòn! tình sẻ chia thiết tha từ bó hoa đử chiến công đất Ngọc Hà : Xin thơm khắp Miửn Nam, Miửn Bắc cũng như ước vọng cháy bửng với hùng khí Thủ đô: Sà i Gòn ơi, Huế ơi xin đợi / Tái hợp huy hồng, cả nước non.
Kháng chiến chống Pháp và chống Mử¹ trong suốt 30 năm là dấu son đử chói lọi trong lịch sử dân tộc. Cuộc đối đầu lịch sử với hai đế quốc hùng cường bậc nhất thế giới là một số phận tất yếu của Việt Nam. Kử³ tích ấy đã được ghi rõ trong thơ Tố Hữu: ... Ấm lòng Hà Nội / Đường Điện Biên tự hà o tên gọi / Hai lần vang dội chiến công / Trên đất, trên không.
Với Tố Hữu, nhà thơ viết cụ thể hơn:
Lịch sử muốn bay cúi đầu tội lỗi
Dưới gươm thiêng hùng khí Thủ đô
Cả bốn biển hoan hô Hà Nội
Pháo đà i bay rụng đử mặt hồ
(Việt Nam-máu và hoa)
Một ngẫu nhiên kử³ thú: xác máy bay B52 rơi ngay trên đất là ng hoa Ngọc Hà . Đó chính là máu và hoa. Bà i thơ cũng nêu lên một định nghĩa chính xác và lý thú: Hà Nội là Việt Nam. Thủ đô là trái tim của bà mẹ Tổ quốc-Hà Nội là sức sống và cũng là nguồn sức mạnh cho cả dân tộc. Đã có thời, trong mối quan hệ chiến đấu với toà n cầu, Việt Nam có tầm quan trọng đặc biệt giữa hai phe, hai trận tuyến, hai cực đối đầu.
Hà Nội mang tính biểu trưng cao trong thơ Tố Hữu. Chính vì vậy, nhà thơ đã tự hà o đầy khiêm tốn khi Thủ đô mang vử vòng nguyệt quế đầy vinh quang:
Vui thế hôm nay ngà y mở hội
Bốn phương đưa bạn tới cùng ta
Tự hà o thay, trái tim Hà Nội
Phải đây đường lịch sử ghé qua?
Vui thế, hôm nay...
Trong bản hùng ca Việt Nam máu và hoa mùa xuân năm 1973, sau khi Hiệp định Pari vử chấm dứt chiến tranh được ký kết, nhà thơ đặt câu hửi mà cũng là hy vọng Việt Nam ơi, máu và hoa ấy / Có đủ mai sau thắm những ngà y. Như quy luật của cuộc sống, máu đử đã nở thà nh hoa rực rỡ. Ước mơ dần biến thà nh hiện thực như ngà y nà o Tố Hữu thổi hồn và o câu thơ: Ngọc Hà em! Lộng lẫy hoa tươi. Hương thơm Hà Nội sau chiến tranh và thời kử³ đổi mới đã tửa khắp bốn phương. Thêm một lần Cả bốn biển hoan hô Hà Nội. Ngà y 27-10-2009 vừa qua, Hà Nội đã kỷ niệm 10 năm được trao tặng danh hiệu Thà nh phố vì Hòa Bình-một ghi nhận mới của cộng đồng quốc tế thời kử³ hội nhập.
Hà Nội với lịch sử dân tộc: Nghìn năm Hà Nội vẫn duyên thầm
Với cảm quan lịch sử mạnh mẽ, Hà Nội với Tố Hữu thường được thể hiện với chiửu sâu thời gian trong quá trình dựng nước và giữ nước. Hà Nội là phông nửn lịch sử, Hà Nội cũng là chủ thể lịch sử.
Với Tố Hữu, hầu như mọi sự kiện lịch sử qua Hà Nội-Việt Nam luôn đi với những đôi hà i vạn dặm. Niửm vui giải phóng gửi đi một thông điệp với đôi cánh thần tiên: Vui quá đêm nay /Ta nhảy ta bay / Trong lòng Hà Nội... Ta đi tới biết đâu là tuyệt đích. Đó là niửm Vui bất tuyệt của cả một dân tộc thoát khửi kiếp nô lệ, của cả một đất nước ra Tuyên ngôn độc lập.
Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp cũng là chiến công kử³ vĩ được ghi và o trang sử và ng của dân tộc có truyửn thống chống ngoại xâm. Kết thúc Lại vử là những vần thơ lộng lẫy sắc mà u với cử đử, sao và ng, hòa xanh thắm của nước cùng với một mà u bao trùm kử³ ảo: mà u thời gian của nghìn năm: Hồ Gươm xanh thắm quanh bử / Thiên thu hồn nước mong chử bấy nay.
Thời chống Mử¹, cả một thế hệ thi sĩ-chiến sĩ được khơi dậy mạnh mẽ ý thức tự hà o dân tộc và suy tưởng lịch sử cùng nhà thơ tiên phong Tố Hữu. Theo thiên hướng khái quát, với Tố Hữu, các sự vật, hiện tượng sự kiện thường được lựa chọn một cách tiêu biểu và mang tính biểu tượng, ẩn dụ cao. Trong Tuổi 25, có rất nhiửu minh chứng: Trường Sơn, Bạch Đằng, Cửu Long điửu mang linh hồn ta, từ bốn nghìn năm. Cũng như thế, sông Hồng cũng không chỉ còn mang ý nghĩa miêu tả mà lại còn mang tính đa nghĩa: Những sông Thương bên đục bên trong / Chảy vử xuôi, cà ng đẹp xanh dòng / Lịch sử vẫn một sông Hồng vĩ đại. Cũng vậy, cái chợ trong dòng thời gian lịch sử hiện tại và tương lai được trìu tượng hóa cũng là lý tưởng hóa trong cảm hứng và phê phán và ca ngợi: Phải đâu nhốn nháo chợ trời / Đồng Xuân ơi, đến chưa thời Đồng Xuân?.
Cho đến sau nà y, với Đêm xuân 85 và o khuya Hà Nội. Lăng vẫn là nơi kết tụ lịch sử: Bốn nghìn năm, bốn mươi năm/ Tửa quanh nơi Bác đang nằm, hà o quang.... Tố Hữu là m toát lên cái cốt cách, thần thái Hà Nội, người Hà Nội, cảnh Hà Nội mà cũng chính là một phẩm chất nổi bật: linh thiêng và hà o hoa. Nhà thơ khai thác sâu và o truyửn thống văn minh, văn hiến nghìn năm của Thăng Long-Đông Đô-Hà Nội.
Hà Nội hà o hùng với Bồ Đử sấm vang, chớp giật, với Đống Đa chất đống xác thù, với sông Hồng nhuộm máu xâm lăng. Hà Nội đã tự đốt mình ngà y Toà n quốc kháng chiến để chống Pháp, đã hạ gục Pháo đà i bay-cũng là hạ nhục siêu cường Mử¹ trong 12 ngà y đêm cuối tháng 12-1972: ... lịch sử chạy nhanh trên đường thép rực lửa! Có gì đấy thật linh thiêng trong sâu thẳm tâm hồn Việt Nam: Dưới gươm thiêng hùng khí Thủ đô mọi tội ác dù man rợ đến mấy cũng phải đửn tội.
Tố Hữu đã có cảm nhận như thế khi viết những dòng thơ tưởng niệm đầy thà nh kính: Đửn Quán Thánh vẫn uy nghi tượng đồng Trấn Vũ... Nghìn năm qua, đất nước bao lần lừng lẫy chiến công/ Dân tộc anh hùng. Rạng rỡ Thăng Long. Có nỗi niửm, hồi ức như mơ hồ, huyửn ảo, nhuốm nước và máu khi nhà n ngoạn trong một khung cảnh thấm đậm mà u xanh thắm tâm linh:
Ngát bụi trần, tìm gió mát Hồ Tây
Mà n sương lãng đãng nước cùng mây
Nhớ ngà n xưa Trưng Vương đầu voi lẫm liệt
Trận Nghi Tà m, song Dâm Đà m đử huyết
Tố Hữu thường đặc tả hoa khi viết vử Hà Nội (hoa Ngọc Hà , Nhật Tân...) cũng như vử đất nước. Hoa có rất nhiửu nghĩa: hoa thiên nhiên, hoa tâm hồn và hoa biểu tượng... Người là hoa và ngược lại: Nhớ nghe hoa/ Người quét rác/Đêm qua. Chỉ trong một câu thơ nà y mà có cả hoa thật (hoa Ngọc Hà ), có cả hoa-người (người gánh hà ng hoa, người nghe-hoa) và có cả hoa đời: cái đẹp, cái tốt (hoa đối lập với rác). Song đó cũng chưa phải là tất cả. Hoa của nhà thơ bao giử cũng gắn với hương: Hương bay xa/Thơm ngát/Đường ta. Hương tửa trên đường ta tức đường đi, cũng là đường đời, lại cũng là đường lối (Đường của ta đi, đến mọi người). Hoa Ngọc Hà thơm khắp Miửn Nam, Miửn Bắc. Đó chính là hoa lửa có sức mạnh là m tan băng giá ở nhiửu nơi còn lạnh lắm một thời: Ước gì mang ít hoa xuân sớm/Gửi bạn gần xa bớt nỗi hà n.
Hà Nội hiện lên trong thơ với vẻ đẹp kiêu sa: hà o hùng và duyên dáng, thiêng liêng mà thắm thiết dưới ngòi bút tà i hoa của nhà thơ Tố Hữu. Nhà thơ đã gửi gắm và o Hà Nội bao cảm xúc thân thương và thán phục, tự hà o với tất cả tình yêu, tâm huyết và nghệ thuật bậc thầy.
.jpg "Tiếng hát trong vỏ ốc")
.jpg "Đôi mắt xuyên bão")
