Giáo dục đại học: Аổi mới thụt lùi?

Năm АH công lập sẽ được thí điểm thực hiện quyửn tự chủ, tự chịu trách nhiệm vử chuyên môn, tổ chức biên chế, tà i chính, nhân sự. Việc nà y có tác động như thế nà o tới chất lượng giáo dục АH?

Tôi cho rằng, những quy định vử quyửn tự chủ của các trường trong dự thảo luật GDАH là  quy định cởi mở nhất từ trước tới nay. Nếu được thông qua, thì đến đầu năm 2013, không chỉ năm trường mà  tất cả các trường đửu tự chủ. Như vậy, việc để năm trường thí điểm thực hiện quyửn tự chủ trong vòng một năm tới liệu có còn cần thiết và  có gấp gáp quá không?

Nếu thận trọng hơn, nên có lộ trình; quyửn tự chủ sẽ được xác lập theo những mức độ khác nhau, tùy năng lực của các trường. Аiửu quan trọng là  phải có cơ chế để giám sát việc nà y.

Аiửu kiện tiên quyết nà o để thực hiện quyửn tự chủ trong các trường АH?

Trước hết, các trường phải có hội đồng trường, trong đó có sự tham gia của đại diện chủ sở hữu và  các thà nh phần xã hội. Trong 450 trường АH, CА mới chỉ 8 trường có hội đồng trường, hoạt động èo uột. Nhiửu trường mời doanh nghiệp tham gia hội đồng, nhưng doanh nghiệp cũng chẳng mặn mà  dự họp hay đóng góp gì. Còn chính quyửn và  cộng đồng dân cư gần như không thể có tiếng nóinặng ký đối với kế hoạch, nội dung, phương pháp đà o tạo và  cách thức điửu hà nh công việc của các trường.

Ngoà i ra, phải có cơ chế kiểm định chất lượng đà o tạo. Hiện nay, nước ta chưa có một tổ chức kiểm định nà o, trừ Cục Khảo thí và  Kiểm định chất lượng của Bộ GD&АT vừa là m nhiệm vụ quản lý nhà  nước, vừa thực hiện nghiệp vụ tổ chức thi và  kiểm định chất lượng.

Từ nay đến lúc có hệ thống kiểm định chất lượng, các trường phải tự kiểm định chất lượng rồi tự công bố. Аó mới là  đánh giá trong. Muốn khách quan, phải có cả đánh giá ngoà i.

Nhưng dù có hình thà nh được hệ thống kiểm định chất lượng thì với một hệ thống mới mẻ, chưa có kinh nghiệm, cộng thêm yếu tố tiêu cực thường rất phổ biến trong xã hội hiện nay, liệu kết quả kiểm định của các tổ chức kiểm định có đảm bảo tin cậy không? Với những quy định trong dự thảo Luật GDАH vử kiểm định chất lượng, tôi chưa tìm thấy câu trả lời.

Bởi vậy, tôi chia sẻ với lo lắng của nhiửu người là  việc trao quyửn tự chủ cho các trường, từ xác định chỉ tiêu tuyển sinh đến xây dựng chương trình đà o tạo, in, cấp bằng... Không có lộ trình hợp lý và  cơ chế giám sát hữu hiệu sẽ khiến chất lượng giáo dục АH đã thấp lại cà ng thấp thêm.

Tự chủ, nhìn một khía cạnh nà o đó cũng chính là  một mô hình thị trường hóa giáo dục АH, quan điểm của ông vử vấn đử nà y như thế nà o?

Với quan niệm truyửn thống của người Việt Nam, nghử dạy học là  nghử rất thiêng liêng. Nhiửu nhà  giáo dục hà ng đầu kiên quyết phản đối khái niệm thị trường giáo dục. Nhưng chúng ta không thể duy ý chí được vì thực ra Việt Nam đã có thị trường giáo dục rồi.

Một số nước đã sang Việt Nam liên kết mở trường. Hầu hết các trường ngoà i công lập của ta hiện nay đửu hoạt động theo kiểu doanh nghiệp. Ngay ở trường công, cũng có những bộ phận hoạt động theo lợi nhuận. Bởi vậy, có thừa nhận thực tế nà y mới có chính sách đúng để điửu chỉnh được.

Theo tôi, điửu đáng bà n hơn là  chất lượng của thị trường nà y. Mô hình đà o tạo АH hiện nay có nhiửu đổi mới nhưng rất phức tạp. Rất nhiửu chương trình liên kết với nước ngoà i là  liên kết với những trường rởm, tức là  những trường được phép thà nh lập như một doanh nghiệp nhưng không được công nhận chất lượng. Chính vì vậy, mới có chuyện người học được cấp bằng thạc sử¹, tiến sĩ của trường Mử¹ mà  không cần biết tiếng Anh!

Hoạt động của nhiửu trường tư rất manh mún, vốn đầu tư rất nhử. Có trường tay không bắt giặc, xin được quyết định mở trường là  chiêu sinh ngay mà  không thèm có cơ sở vật chất, chỉ đi thuê. Tuyển sinh được là  lại vốn rất nhanh. Như thế có khác gì lò luyện thi? Bức tranh АH của ta hiện nay giống như nhà  ở đô thị cũ, diện tích chừng 30 - 40m2, ở thì được, nhưng vử sau thà nh phố muốn giải tửa để là m đẹp thì không có cách gì giải quyết vì không đủ tiửn đửn bù.

Nhằm tạo ra những mô hình mới là m hình mẫu cho GDАH Việt Nam, gần đây, Nhà  nước lập ra năm trường АH kết hợp với nước ngoà i, gọi là  ĐH xuất sắc. Tôi không tin và o hiệu quả của mô hình nà y, dù kinh phí bử ra rất lớn, đối ứng của phía Việt Nam cũng tới 200 triệu USD/trường. Tính ra năm trường đầu tư hết 1 tỷ USD, cộng thêm phần tà i trợ quốc tế chắc chắn đây thuộc dự án phải đưa ra Quốc hội xem xét.

Năm 2010, một đoà n giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đi khảo sát một trong năm trường và o khóa đầu tiên. Khi đó, cả trường có 28 học sinh. Học phí 15.000 USD/người/năm. Аể khuyến khích, Nhà  nước đóng thay cho mỗi em 7.500 USD/năm.

Trong khi các em đó không thuộc đối tượng chính sách như gia đình có công với nước hoặc dân tộc thiểu số. Hơn nữa, học sinh và o các trường đó thường không phải học sinh xuất sắc. Nhà  nước đầu tư như thế có đúng chỗ, đúng đối tượng không?

Cảm ơn ông.