Bà i 1: Từ những câu chuyện nửa thực nửa hư
Lời Tòa soạn: Nhà thơ Xuân Diệu không chỉ nổi tiếng với một tà i sản thi ca đồ sộ tạo dựng nên danh xưng bất khả xâm phạm "ông hoà ng thơ tình Việt Nam" mà cuộc sống riêng của ông cũng nổi tiếng không kém. Trong suốt một thế kỷ qua, nghi án giới tính của Xuân Diệu vẫn là một dấu hửi lớn. Có nhiửu lý do, đặc biệt là đặc điểm xã hội trước đây còn e dè với vấn đử giới tính nên nghi án của Xuân Diệu cứ lúc chìm lúc nổi đây đó qua hồi ký, bà i viết của một số nhà văn. Ngà y nay, khi xã hội đã có một cái nhìn cởi mở vử vấn đử giới tính, chúng tôi quyết định đi tìm sự thật của bí mật đã tồn tại gần một thế kỷ qua.
Trong quá trình tìm tư liệu cho loạt bà i nà y, chúng tôi cũng được sự giúp đỡ nhiệt tình và sự đồng tình của những người bạn văn và đặc biệt là những người thân của nhà thơ Xuân Diệu như: Đạo diễn Bạch Diệp - người vợ duy nhất; Luật sư Cù Huy Hà Vũ - người thừa kế duy nhất của nhà thơ Xuân Diệu. Việc giải mã nghi án giới tính của Xuân Diệu là để hiểu hơn vử cuộc đời của một nhà thơ lớn, qua đó cảm nhận sâu hơn, hiểu đầy đủ hơn giá trị tà i sản thi ca khổng lồ của "ông hoà ng thơ tình Việt Nam".
Lời thơ mê đắm tặng người... đồng giới
Phó Viện trưởng Viện Văn học Nguyễn Đăng Điệp đánh giá Thơ mới Việt Nam chỉ có "tứ bất tử" gồm Hà n Mặc Tử, Xuân Diệu, Huy Cận, và Nguyễn Bính. Nhưng trong suốt một thế kỷ qua, dường như ngai và ng của "Vua thơ tình" vẫn chỉ có một mình Xuân Diệu ngự trị. Những áng thơ tình bất hủ, những câu chữ mê đắm như: Em bước điửm nhiên không vướng chân/ Anh đi lững thững chẳng theo gần/ Vô tâm - Nhưng giữa bà i thơ dịu/ Anh với em như một cặp vần... Trông thấy chiửu hôm ngơ ngẩn vậy/ Lòng anh thôi đã cưới lòng em.
Không ít người mê thơ Xuân Diệu đửu mơ tưởng vử người phụ nữ được thi sĩ yêu tha thiết, đắm đuối đến như vậy, hẳn sẽ là người hạnh phúc nhất nhân gian nà y. Đó hẳn là một trang tuyệt sắc giai nhân hoặc là một người có tâm hồn lớn lao, có trái tim yêu cùng nhịp đập với thi sĩ, được thi sĩ nâng niu, mê mải vô và n: Yêu tha thiết thế vẫn còn chưa đủ?/ Anh tham lam, anh đòi hửi quá nhiửu. Anh biết rồi, em đã nói em yêu/ Sao vẫn muốn nhắc một lời đã cũ?.
Nhưng rồi một loạt những bà i thơ như Tình trai, Em đi... và cả những bà i thơ tình đắm đuối khác tặng người đồng giới đã khiến văn đà n Việt Nam dấy lên dấu hửi đầy nghi ngử vử giới tính của Xuân Diệu. Và đặc biệt là sau khi cuốn hồi ký Cát bụi chân ai của nhà văn Tô Hoà i được xuất bản năm 1993, nghi án nà y lại thêm một lần nữa bùng nổ. Lúc ấy, những câu hửi vử cuộc đời riêng tư của "ông hoà ng thơ tình" và khơi lại câu chuyện vử người đà n bà duy nhất trong cuộc đời Xuân Diệu, đó là nữ đạo diễn nổi tiếng Bạch Diệp.
Những nghi ngử vử các mối "tình trai", những mối quan hệ với người đồng giới của Xuân Diệu cà ng lớn hơn khi người ta biết rằng cuộc hôn nhân với người vợ duy nhất ấy chỉ kéo dà i vẻn vẹn 6 tháng. Tuy nhiên, cho đến nay, thực sự chưa có một bằng chứng rõ rệt nà o chứng minh vử sự "đồng tính" của Xuân Diệu ngoà i những lời đồn thổi và một số những mẩu chuyện được kể qua hồi ức của một số người. Dù vậy, chính từ nhiửu bà i thơ của Xuân Diệu đã khiến người ta không thôi đặt dấu hửi nghi vấn.
Trong bà i thơ Ba lời cảm ơn của Xuân Diệu vừa được công bố lần đầu tiên cách đây và i tuần có những lời thơ tình thật thắm thiết: Cảm ơn trời đất thật tà i hoa/ Đưa hết tình anh với đậm đà / Đem cả bà i thơ và khúc nhạc/ Sắc trời hương đất tạo em ra. Cảm ơn thầy mẹ khéo nhân duyên/ Sinh tạc ra em khối diệu huyửn/ Dáng nét là m cho anh quyến luyến/ Sáng ngời đôi mắt khiến anh điên. Lắm lúc nhìn em sững mắt anh/ Cảm ơn em đã đón anh nhìn/ Anh nhìn như thể rơi con mắt/ Và cả thời gian cũng đứng im.
Nhà thơ Vũ Quần Phương nhận xét, giọng điệu bà i thơ như là tặng cho một người phụ nữ mà Xuân Diệu yêu say đắm. Nhưng thực chất, bà i thơ đó lại được Xuân Diệu chép tặng cho một người đà n ông, sau một thời gian hai người ở cùng nhau trong đại sứ quán Việt Nam ở Liên Xô (cũ). Người đà n ông đó chính là một tiến sĩ trong ngà nh Dầu Khí - ông Đặng Của. Theo phân tích của nhà thơ Vũ Quần Phương thì: "Thơ Xuân Diệu tặng cho đà n ông mà như viết cho phụ nữ. Cũng có thể hiểu người là m thơ phải thế, không phải cứ bê y nguyên như sự thực ngoà i đời. Nhưng gần đây người ta lại bảo Xuân Diệu là người đồng tính, điửu đó thì cũng chưa khẳng định được". Những ngôn từ mạnh mẽ: Sáng ngời đôi mắt khiến anh điên.. Anh nhìn như thể rơi con mắt/ Và cả thời gian cũng đứng im", tưởng như là tình yêu say đắm với một người phụ nữ, mà cuối cùng hoá ra lại chép tặng một người... đà n ông.
Niửm cảm mến vô ngần với Hoà ng Cát
Những vần thơ đầy cô đơn sau sự chia lìa: Từ nay anh lại trên đời/ Bữa cơm lại với một đôi đũa cầm/ Giường kia một chiếu anh nằm/ Phòng văn một bóng đăm đăm sớm chiửu/ Muôn ngà n cảm tạ em yêu/ Chất cho anh được bao nhiêu ân tình/ Cho hay anh đã để dà nh/ Nén hương một thuở thơm thanh suốt đời/ Sống bằng nhớ lại nguồn vui/ Nhớ khi ôm cả đất trời cùng em. Những tưởng đó là lời thơ tạ từ, thể hiện nỗi buồn chỉ còn lại một mình thi sĩ đơn côi sau khi chia tay với người vợ duy nhất là Bạch Diệp. Nhưng sau đó, người ta lại cho rằng khúc thương tâm đó không phải dà nh cho Bạch Diệp, mà dà nh cho một người đà n ông tên Hoà ng Cát. Đó là một nhà báo trẻ, điển trai rất yêu thơ Xuân Diệu và còn là người em nuôi của Xuân Diệu.
Khi Hoà ng Cát đi và o chiến trường miửn nam, Xuân Diệu có nhiửu bà i thơ tiễn Hoà ng Cát, trong đó có những câu như: Bốn năm, nhưng cũng qua mau/ Cõi trần ai được ở lâu thiên đường/ Giã từ, từ biệt, đôi phương/ Đôi nơi, đôi ngả, đôi đường, khổ anh/ Bốn năm lại khép trời xanh/ Nhớ em như một mộng là nh mà thôi... Đúng là kể từ ngà y họ quen nhau cho đến lúc Hoà ng Cát đi chiến trường là đúng bốn năm.
Nhưng có lẽ điển hình nhất thể hiện niửm yêu mến, cảm nhớ của Xuân Diệu với Hoà ng Cát là bà i Em đi viết và o đêm ngà y 11/7/1965 với đử tặng cho Hoà ng Cát ở phía dưới: Em đi, để tấm lòng son mãi/ Như ánh đèn chong, như ngôi sao/ Em đi, một tấm lòng lưu lại/ Anh nhớ thương em, lệ muốn trà o. à”i Cát! Hôm vừa tiễn ở ga/ Chưa chi ta đã phải chia xa!/ Nụ cười em nở, tay em vẫy/ à”i mặt em thương như đóa hoa. Em hỡi! Đường kia vướng những gì/ Mà anh mang nặng bước em đi!/ Em ơi, anh thấy như anh đứng/ à”m mãi chân em chẳng chịu lìa. Nhưng bóng em đi đã khuất rồi/ Đứt lìa khúc ruột của anh thôi!/ Tình ta như mối dây muôn dặm/ Buộc mãi đôi chân, dẫu cách vời/ Em hẹn sau đây sẽ trở vử/ Sống cùng anh lại những say mê.../ ào chăn em gửi cho anh giữ/ Xin gửi cùng em cả hẹn thử!. Một tấm lòng em sâu biết bao/ Để anh thương mãi, biết là m sao!/ Em đi xa cách, em ơi Cát/ Em chớ buồn, nghe!Anh nhớ yêu...".
Lần đầu tiên Xuân Diệu và Hoà ng Cát gặp nhau là năm 1958, khi ấy Hoà ng Cát mới 17 tuổi, trâu bị lạc, anh đang chạy đi tìm thì gặp Xuân Diệu ngồi nghỉ dưới tán cây giữa cánh đồng là ng anh. Lúc ấy Xuân Diệu đang trong chuyến đi thực tế vử Nghệ An, tay cầm cặp bánh chưng, anh cho Hoà ng Cát một cái bánh. Nhà văn Nguyễn Quang Lập trong bà i viết vử Hoà ng Cát- chuyện văn, chuyện đời có ghi: "Có một người nữa khi đang vui hễ ai nhắc đến là mặt Hoà ng Cát cũng đử ra, đó là Xuân Diệu. Ai cũng biết Hoà ng Cát và Xuân Diệu là anh em kết nghĩa nhưng quan hệ của họ đã vượt quá tình anh em, đạt đến cái gọi là tình yêu, có lẽ điửu nà y thì nhiửu người không biết". Sau buổi gặp gỡ trên cánh đồng là ng ở khúc ruột miửn trung, Hoà ng Cát và Xuân Diệu trở nên thân thiết nhau. Nhà văn Nguyễn Quang Lập viết: "Từ đó anh em thân nhau, rồi yêu nhau, chính xác chỉ có Xuân Diệu yêu Hoà ng Cát, còn Hoà ng Cát suốt cả đời mình chỉ biết thương Xuân Diệu, thương đến vô cùng. Thương quá hóa chiửu, Hoà ng Cát chỉ chiửu yêu Xuân Diệu mà thôi...
Và Hoà ng Cát khóc, nước mắt chan chứa, vừa khóc vừa đọc bà i thơ Xuân Diệu viết tặng anh 45 năm vử trước, ngà y anh lên đường nhập ngũ. Anh nói: ầy, tau không yêu Xuân Diệu theo kiểu trai gái yêu nhau, ầy, nhưng mà tau thương, thương lắm bay nử...". Rồi Nguyễn Quang Lập hửi "Xuân Diệu có yêu anh không thì Hoà ng Cát nói yêu chớ, Xuân Diệu yêu tau thiệt mà , yêu lắm mi nử".
Nhưng câu chuyện nhiửu bí ẩn và gây nhiửu câu hửi nhất là cuộc hôn nhân ngắn ngủi giữa nhà thơ Xuân Diệu và nữ đạo diễn Bạch Diệp. Họ đã rất hạnh phúc nhưng bất ngử chia tay chỉ sau 6 tháng mà không rõ nguyên nhân...
Còn nữa.
.jpg "Tiếng hát trong vỏ ốc")
.jpg "Đôi mắt xuyên bão")
