10 điửu Trung Quốc cần là m để có hòa bình ở Biển Đông

Giáo sư Carl Thayer. Ảnh:CSIS

Carl Thayer là nhà nghiên cứu khoa học xã hội nổi tiếng, giáo sư danh dự của Đại học New South Wales, àšc. à”ng được biết đến trên phạm vi quốc tế qua các nghiên cứu và bà i viết vử chính trị Việt Nam và các vấn đử an ninh Đông Nam à. Bà i viết dưới đây có tiêu đử "Muốn có ủng hộ Trung Quốc cần tôn trọng luật pháp quốc tế" được đăng trên tửPeople Daily, báo chính thức của chính phủ Trung Quốc.

Nỗ lực của Trung Quốc nhằm thuyết phục các quốc gia trong khu vực rằng họ có "quyửn lịch sử" và "chủ quyửn không thể chối cãi" trên biển Đông tới lúc nà y nà y xem như thất bại. Các nhà hoạch định chiến lược Trung Quốc chắc háº³n cũng nhận ra sự thật đó. Bắc Kinh từng thà nh công trong giải quyết tranh chấp biên giới với nhiửu nước láng giửng. Tuy nhiên, câu hửi đặt ra là tại sao thắng lợi không đến với họ trong xung đột lãnh hải với các quốc gia Đông Nam à? Tại sao chúng lại dẫn tới tình thế đối đầu khiến căng tháº³ng gia tăng.

Bà i viết nà y đưa ra mười đử xuất nhử mà nếu được thực hiện sẽ dẫn tới sự thay đổi lớn trong thái độ cũng như phản ứng của các nước trong khu vực đối với Trung Quốc, đồng thời mang tới cho quốc gia nà y nhiửu lợi ích.

Đầu tiên, Trung Quốc phải ý thức được rằng các nước trong khu vực đửu rất hoan nghênh sự phát triển trong hòa bình của họ. Không quốc gia nà o muốn đối đầu hay kìm chế họ lại. Vì thế Trung Quốc nên xem xét kử¹ lườ¡ng năm nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình và nghiêm túc áp dụng chúng trong quan hệ ngoại giao với láng giửng. Trung Quốc và các quốc gia nhử hơn nên tôn trọng chủ quyửn và toà n vẹn lãnh thổ của nhau, không xâm lược lẫn nhau, không can thiệp và o công việc nội bộ của nhau, bình đáº³ng cùng có lợi và chung sống hòa bình.

Thứ hai, Trung Quốc cần tái kháº³ng định sự tuân thủ của mình đối với luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hợp Quốc vử Luật Biển (UNCLOS), đảm bảo rằng những quy định trong nước phải phù hợp với luật pháp quốc tế. Điửu nà y sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc và nửn tảng quy chuẩn cho chính sách ngoại giao của Bắc Kinh.

Thứ ba, Trung Quốc cũng nên là m rõ yêu sách của mình vử cái gọi là "quyửn lịch sử" và "chủ quyửn không thể tranh cãi" trên biển Đông một cách chính xác hơn. Cho đến nay, cơ quan phát ngôn của Trung Quốc liên tục tuyên bố họ có đủ lý lẽ chứng minh cho các "quyửn" nà y. Tuy nhiên, thực tế cho thấy họ chưa sẵn sà ng để đi và o là m rõ chi tiết. Ví dụ rõ nhất chỉ là một bản đồ đường chín đoạn. Các chuyên gia luật quốc tế động thuận đó chỉ là "mẩu thông tin", không phải tà i liệu xác thực và đủ thẩm quyửn để tuyên bố chủ quyửn.

Thứ tư, Trung Quốc cũng cần xây dựng một Sách Trắng nêu rõ cơ sở của tuyên bố "quyửn lịch sử" và "chủ quyửn không thể chối cãi" trên biển Đông. Giới quan chức Trung Quốc đôi khi sử dụng một "luật pháp quốc tế khác nà o đó". Những bản đồ có niên đại từ thời nhà Nguyên không thể được xem như bằng chứng đối với luật pháp quốc tế hiện đại. Ví dụ, nếu tuyên bố chủ quyửn đối với các đảo trên Biển Đông, Trung Quốc phải chứng minh bằng các dẫn chứng như khi nà o đảo đó thuộc vử họ và phương thức quản lý chi tiết như thế nà o.

Thứ năm, các quốc gia có liên quan bao gồm cả Trung Quốc buộc phải tham gia đà m phán trực tiếp nếu muốn giải quyết triệt để các tranh chấp chủ quyửn lãnh thổ trên biển Đông. Nhiửu nhà ngoại giao uy tín ở Đông Nam à nhận định, Trung Quốc luôn áp đặt một điửu kiện tiửn đử có lợi cho mình và đòi hửi đà m phán song phương. Cụ thể là , các nước buộc phải chấp nhận tuyên bố chủ quyửn của Trung Quốc trước tiên, sau đó mới tính đến bà n thảo vử hợp tác và phát triển. Đây là một điửu kiện vô lý và Trung Quốc cần loại bử nó ngay lập tức.

gian-khoan-4437-1399609626-777-2528-6003

Già n khoan HD981 của Trung Quốc đặt tại vùng biển chủ quyửn Việt Nam suốt hơn hai tháng là một trong những nguyên nhân là m gia tăng căng tháº³ng trong khu vực. Ảnh:China News

Thứ sáu, Trung Quốc nên gác sang một bên "tuyên bố chủ quyửn" của mình và giải quyết các vấn đử tồn tại bằng cách tôn trọng luật pháp quốc tế. Nói một cách khác, Bắc Kinh cần tránh các hoạt động đơn phương "thực thi chủ quyửn" trên các vùng biển tranh chấp.

Thứ bảy, quy định quan trọng của luật pháp quốc tế là các nước có tranh chấp nên thiết lập các thửa thuận tạm thời cho đến khi bất đồng được giải quyết, không là m thay đổi hiện trạng, tránh các mối đe dọa có thể xảy ra hoặc nguy cơ sử dụng vũ lực. Theo đó, Trung Quốc và các quốc gia trong khu vực nên hợp tác xây dựng ranh giới hà ng hải tạm thời. Nếu đạt được đồng thuận các bên có thể tiến tới những thương lượng xa hơn như quản lý nghử cá, phát triển chung các nguồn tà i nguyên dầu khí và tìm kiếm cứu hộ.

Thứ tám, Trung Quốc nên xem xét lại quyết định từ chối trọng tà i quốc tế của mình. Nhiửu quốc gia trong khu vực như Indonesia, Malaysia và Singapore đã dà n xếp được tranh chấp lãnh thổ bằng hình thức nà y. Bắc Kinh nên chấp nhận sự hữu ích của trọng tà i quốc tế trong giải quyết tranh chấp lãnh thổ của mình.

Thứ chín, dù từ chối tham gia Tòa án Trọng tà i trong tranh chấp với Philippines, Trung Quốc cũng không nên đưa ra chỉ trích nhằm và o quá trình nà y. Hà nh động của Trung Quốc được xem như đang hủy hoại hệ thống luật pháp quốc tế. Trung Quốc sử dụng UNCLOS là m cơ sở cho đường ranh giới, lãnh hải, vùng tiếp giáp, khu đặc quyửn kinh tế và thửm lục địa của mình. Philippines không trực tiếp thách thức chủ quyửn của Trung Quốc hay đặt nghi vấn những đòi hửi miễn trừ mà nước nà y tự tuyên bố khi tham gia UNCLOS. Tất cả những gì Philippines đang là m chỉ là hửi Tòa án Trọng tà i liệu họ những quyửn tương đương theo UNCLOS hay không. Trong khi đó Trung Quốc vẫn tiếp tục đơn phương kháº³ng định chủ quyửn.

Thứ mười, nếu Tòa án Trọng tà i xác định Philippines có quyửn lợi tương đương và Tòa án có thẩm quyửn với các vấn đử nêu ra, Trung Quốc nên ngừng tẩy chay và tuân thủ thủ tục tố tụng của Tòa án. Điửu nà y rất quan trọng vì theo UNCLOS, quyết định của Tòa án Trọng tà i phải được thi hà nh ngay lập tức và không bị kháng cáo. Sự khước từ của Trung Quốc đối với Tòa án trọng tà i là sự chà đạp lên luật pháp quốc tế. Nếu như Trung Quốc thực sự có chủ quyửn không thể chối cãi, theo như nhiửu tuyên bố trước đây, họ phải lập luận và chứng minh được điửu đó.

Nếu Trung Quốc duy trì và tuân thủ luật pháp quốc tế, điửu nà y sẽ hỗ trợ chuyển đổi các tranh chấp lãnh thổ và hà ng hải từ căng tháº³ng đối đầu, có nguy cơ bùng phát bạo lực sang đấu tranh pháp lý. Việc Trung Quốc và các quốc gia khác trong khu vực chấp nhận các quyết định của trọng tà i độc lập sẽ góp phần to lớn hiện thực hóa mục tiêu biến Đông Nam à thà nh một khu vực hòa bình, hợp tác và phát triển. Đây là tình thế đôi bên cùng có lợi đối với cả Trung Quốc và các nước láng giửng.