Góc nhìn

Thú vị ngôn từ

Nhà thơ Phạm Đình Ân 09:42 24/05/2024

Nhà văn viết truyện ngắn, tiểu thuyết nếu chỉ kỳ công ở việc tạo cốt truyện, kết cấu tác phẩm, xây dựng nhân vật cùng các mối quan hệ, số phận con người mà quên mất trau chuốt ngôn từ thì sẽ giảm đi nhiều phần giá trị tác phẩm. Để thỏa mãn bạn đọc thì rất cần những trang viết hấp dẫn, lôi cuốn bởi ngôn từ, như miêu tả người và cảnh, diễn đạt trữ tình nội tâm…

Trước tiên xin dẫn ra hai đoạn văn mà chúng tôi cho là có sức biểu cảm nhất định:

“Em đứng dưới sân, xổ tóc ra trong chậu nước, từ từ chải thật kỹ. Sau cùng nước tráng em vắt nửa quả chấp vào chải tiếp. Nước quả chấp chua làm cho tóc mượt mềm. Em nắm suối tóc sát đầu ngay ngọn nguồn rồi quay vù vù như máy bay lên thẳng. Mái tóc nặng, vóc hình thôn nữ khỏe khoắn lắc dẻo như múa ba lê, phơi cái cổ thon thon tròn nõn chuối. Nước mát li ti, thơm bay lỏa tỏa khắp mặt sân kết cầu vồng trong nắng, tưởng như có thể bay lên được vì tóc em dài lắm” (Trang 11, sách “Chuyện lính Tây Nam” của Trung Sỹ - Nxb Thanh Niên, 2018).

Và một đoạn kể về người chiến sĩ sau nhiều tháng năm ở chiến trường, ngồi trên tàu hỏa vượt đèo Hải Vân ra Bắc, vào một buổi sớm sương mù: “Có gì đó rất thân quen khẽ lướt qua khiến tôi rùng mình nhìn quanh. Thật dịu dàng lan toả, như đã đến từ hoài niệm sâu thẳm, tràn dâng xâm chiếm không gian và xúc cảm. Nhận ra rồi! Xin chào người, không khí quê hương Bắc Việt của tôi, gió mùa đông bắc của tôi. Cơn gió nao lòng nhớ trong những trưa chốt bờ đê khét nắng, những đêm lạnh tiếp cận luồn sâu rừng thẳm nay về đây vuốt mặt. Nâng cửa sổ lên hít một hơi thật đầy lồng ngực bầu không khí lạnh ban mai còn đẫm hương đêm” (sách đã dẫn, tr.182).

Xin dẫn ra cách dùng từ tượng thanh, tượng hình cùng những biện pháp nghệ thuật ngôn từ khác của tác giả này.

Từ tượng hình

“Mặc quần đùi thổng lổng” (tr.7) nói về trẻ em mới lớn. “Hai khẩu 15 ly bên kia đường nhảy lên cầng cẫng” (tr.40). “Nước ruộng phùng phìu lạnh quanh lưng” (tr.68). “Đầu con thú ngúc ngoắc theo kịp đi…” (trên lưng người chiến sĩ), “máu vẫn nhễu ra ở mõm” (tr.257). “Bọn cá măng mồm rỗng vếch ngược, láng nháng đảo qua đảo lại” (tr.251).

Từ tượng thanh

“Khẩu đội đại liên tay trái ăn theo tằng tặc một tràng ngắn” (tr.32). “Tiếng ếch nhái, côn trùng, tiếng rắn trườn hay tiếng chuột chạy bùm bũm” (tr.35). “Những tiếng lọp phọp nhỏ xíu lẫn trong nhiều tiếng nổ khác” (tr.37). “Một loạt AK bên kia bờ bắn sang loác đoác” (tr.67). “Trong đám rễ chùm, cá quẫy sòng sõng” (tr.71). “Tiếng hoét hoét đạn rơi hút gió” (tr.90). “Tiếng anh Khanh trên đại đội chủ công sọt sẹt trong tổ hợp. Địch (…) vừa chạy vừa quay lại bắn léc chéc” (tr.31). “Bỗng đâu toác toác loạt AK” (tr.133). “Tiếng hổ kêu uôm uôm quanh phum” (tr.136). “Cá trắng từng đàn lách phe phé” (tr.142). “Bỗng nghe tiếng rít eo éo. Dưới chân thằng Hải một con rắn chưa từng thấy, bị đè chặt, đang gồng mình mổ côm cốp vào cổ giày” (tr.250).

Tả cảm giác, tả âm thanh bằng hình ảnh

“Nằm ngửa tựa hòn đá mồ côi, thấy nước mắt lùa cát chảy xoi xói dưới lưng thật buồn” (tr.221). “Quả ngô rang, ké đầu ngựa chua nhan nhát” (tr.201). “Ban đêm đụng người, nhím lớn lùi vô bụi rũ lông rù rù dọa nạt, như tiếng người ta đưa vật vào cánh quạt đang quay”.

Nhìn nhận không gian và thời gian trong nhau và cùng chuyển động với con người

“Rừng khộp lúc thưa lúc dày”. Câu văn cho thấy người lính vừa đi vừa nhìn quang cảnh rừng khộp. Đây không chỉ là không gian đứng yên (rừng thưa, dày ở một nơi cố định) mà là không gian thay đổi theo thời gian đối với người đang đi (lúc thưa lúc dày).

Giọng hài hước, ý nhị

“Rừng che bộ đội rừng vây quân thù. Thiên nhiên luôn luôn công bằng với tất cả hai bên, trừ các nhà thơ” (tr.138). “Văn chương in vào đầu còn thuốc lá thì in vào phổi” (tr.217).

Văn tả cảnh, tả người, nếu hay sẽ thôi miên người đọc ở những dòng trữ tình, tài hoa, lịch lãm, trí tuệ, ngôn từ rất gọn và đây đó có chất thơ đưa đầy. Đối với các trích đoạn của tác giả đã dẫn ra trong bài viết này, không gian, cảnh sắc thiên nhiên, hoạt động của chim thú như có hồn của con người. Giọng văn của ông vừa sắc gọn, chát chúa, lại vừa mềm mại, xao xác lại vừa tinh tế, thoáng chút hài hước, ý nhị. Cuộc sống cho nhà văn ngôn từ, và đến lượt mình, tác giả trả lại một cách cao đẹp hơn về hình ảnh, âm thanh, sắc màu cùng xúc cảm nhiều vẻ cho cuộc đời./.

Bài liên quan
  • Nói chệch, viết trật
    Chữ viết sai chính tả do một số nguyên nhân, mà nguyên nhân chính là phát âm không chuẩn (có nơi không sửa được tật nói ngọng). Bài viết này chỉ nêu một số trường hợp dễ thấy nhất.
(0) Bình luận
  • Nhà văn Tô Hoài: Người “thuyền trưởng” tâm huyết và bản lĩnh
    Trong chặng đường 40 năm của Tạp chí Người Hà Nội, dấu ấn của nhà văn Tô Hoài - Tổng Biên tập đầu tiên vẫn luôn hiện hữu sâu đậm. Không chỉ là người đặt nền móng, định hướng phát triển cho tờ báo, ông còn là người truyền cảm hứng về một cách làm báo cẩn trọng, tinh tế, nhân văn và tràn đầy trách nhiệm.
  • "Người Hà Nội" đã và đang làm tốt sứ mệnh lan tỏa văn hóa Thủ đô ngàn năm văn hiến
    "Người Hà Nội" sẽ mừng "sinh nhật" tuổi 40 vào ngày 8/5/2025. Chặng đường 40 năm xây dựng và phát triển, Người Hà Nội đã có được một “hệ thống” cộng tác viên là văn nghệ sỹ ở nhiều lĩnh vực: văn học, mỹ thuật, nhiếp ảnh, điện ảnh, lý luận phê bình;… các nhà báo, nhà nghiên cứu, nhà khoa học hàng đầu Thủ đô và cả nước.
  • PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn: “Người Hà Nội ” luôn giữ được “chất” Hà Nội
    PGS. TS Nguyễn Hữu Sơn là một cộng tác viên có nhiều bài viết chất lượng đăng trên Người Hà Nội, từ những ngày đầu nhà văn Tô Hoài làm Tổng Biên tập báo Người Hà Nội. “Đọc Người Hà Nội, người ta thấy được cái "chất" Hà Nội, thấy được những tâm tư, tình cảm của nhiều cây bút là văn nghệ sỹ tài năng và những câu chuyện, vấn đề của Hà Nội” - PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn, chia sẻ.
  • Nhà văn Lê Phương Liên: "Còn có thể gõ bàn phím thì tôi còn viết về Hà Nội, viết cho Người Hà Nội"
    Nhà văn Lê Phương Liên nổi tiếng trên văn đàn Việt Nam với nhiều tác phẩm văn học thiếu nhi đặc sắc. Ít ai biết, tác giả truyện ngắn “Câu hỏi trẻ thơ” là cộng tác viên gắn bó với Tạp chí Người Hà Nội suốt 40 năm nay. Nhà văn Lê Phương Liên, chia sẻ: “Tên gọi Người Hà Nội luôn nhắc nhở tôi “dù có đi bốn phương trời” thì cũng luôn nhớ về Người Hà Nội để gửi, viết bài”, và viết bài cho “Người Hà Nội” chính là viết cho quê hương mình.
  • Văn học trong thời đại số - Những cơ hội và thách thức
    Vai trò không thể thay thế của văn học trong việc phản ánh đời sống và truyền tải giá trị nhân văn, đặc biệt trong bối cảnh thời đại số.
  • Đổi mới thi ca cũng không được xa lạ với con người
    Cuộc đối thoại của nhà thơ với thời đại trong thơ ca mang lại hy vọng, nâng cao giá trị con người ngay cả trong thời điểm bi tráng nhất của lịch sử hoặc thời khắc đau khổ nhất của mỗi một số phận. Một nhà thơ đích thực phải biết dùng ngôn ngữ của thơ để chạm vào tâm hồn con người. Không chỉ bằng sự phá vỡ sắc cạnh của lý trí, ngôn ngữ đó cần có thêm cảm xúc của trái tim - những cảm xúc được tái hiện từ chất liệu đời thường.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống trong nghiên cứu cũng như nhận thức xã hội về loại hình di sản đặc biệt này.
  • Phường Sơn Tây (mới) ngày đầu thực hiện tổ chức chính quyền 2 cấp: Vì Nhân dân phục vụ
    Từ ngày 1/7/2025, cùng với cả nước, phường Sơn Tây (thị xã Sơn Tây cũ - thành phố Hà Nội) thực hiện hoạt động chính quyền 2 cấp. Từ đầu giờ sáng nay, 1/7, toàn bộ cán bộ, công chức Phục vụ hành chính công phường Sơn Tây đã có mặt đầy đủ, đã bắt tay ngay vào thực hiện nhiệm vụ.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Cửa Nam: Không để đứt gãy công việc khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp
    Thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, sáng 1/7, HĐND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 tổ chức kỳ họp thứ nhất để xem xét, quyết định công tác nhân sự và thực hiện các nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền. Đây là kỳ họp đặc biệt của phường Cửa Nam để hoàn thiện tổ chức bộ máy, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu lực, hiệu quả góp phần xây dựng và phát triển Thủ đô Văn hiến – Văn minh – Hiện đại.
  • Ngày đầu tiên vận hành chính quyền 2 cấp tại phường Ba Đình diễn ra thông suốt
    Sáng 1/7, 126 xã, phường trên địa bàn Thành phố Hà Nội chính thức vận hành theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được đánh giá diễn ra thuận lợi, người dân đánh giá cao tinh thần phục vụ chu đáo của đội ngũ cán bộ, công chức.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Phú Thượng: Nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân
    Sáng 1/7, HĐND phường Phú Thượng (Hà Nội) khóa I tổ chức kỳ họp thứ Nhất, nhiệm kỳ 2021-2026, thông qua nhiều nghị quyết quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Đừng bỏ lỡ
Thú vị ngôn từ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO