Góc nhìn

Nói chệch, viết trật

Nhà thơ Phạm Đình Ân 04/12/2023 07:15

Chữ viết sai chính tả do một số nguyên nhân, mà nguyên nhân chính là phát âm không chuẩn (có nơi không sửa được tật nói ngọng). Bài viết này chỉ nêu một số trường hợp dễ thấy nhất.

Dấu hiệu thể hiện lỗi được căn cứ vào các khuôn âm. Đó là: ảy, đọc và viết sai thành ẩy. Tương tự (viết tắt): ày → ầy; àu → ầu; ảu → ẩu; ặm → ậm; ặp → ập; ãy → ẫy; ạy → ậy; ằng → àng.

Chi tiết như sau:

Trường hợp 1. Nói và viết đúng: xảy ra, cầm cân nảy mực, nảy nở, nảy lửa, nảy sinh, thứ Bảy, vảy cá, gảy đàn, nhảy nhót, tất thảy, hết thảy, cả thảy, nước chảy, trảy hội. (Sai: xẩy ra, cầm cân nẩy mực, nẩy nở, nẩy lửa nẩy sinh, thứ Bẩy, vẩy cá, gẩy đàn, nhẩy nhót, tất thẩy, hết thẩy, cả thẩy, nước chẩy, trẩy hội).

Trường hợp 2. Nói và viết đúng: bày biện, trình bày, phơi bày, tù đày, đày đọa, thế này, việc này, tày gang, cái chày, kéo cày, bề dày, mày mò, mày tao (xưng hô), giày dép. (Sai: bầy biện, trình bầy, phơi bầy, tù đầy, đầy đọa, thế nầy, việc nầy, tầy gang, cái chầy, kéo cầy, bề dầy, mầy mò, mầy tao, giầy dép).

Trường hợp 3. Nói và viết đúng: màu sắc, màu vẻ, tàu lá, tàu hỏa, bến tàu, tàu bè, con tàu, đầu tàu, người Tàu, gàu tát nước, màu mỡ, càu nhàu, làu bàu, nhàu nát, giàu sang, thuộc làu. (Sai: mầu sắc, mầu vẻ, tầu lá, tầu hỏa, bến tầu, tầu bè, con tầu, đầu tầu, người Tầu, gầu tát nước, mầu mỡ, cầu nhầu, lầu bầu, nhàu nát, giầu sang, thuộc lầu). Đúng: đục ngầu, nhà thầu, cầu đường, cầu cạnh, yêu cầu, đi đầu.

Trường hợp 4. Nói và viết đúng: nhanh nhảu (Sai: nhanh nhẩu). Đúng: cánh hẩu, làm ẩu, nồi lẩu, mẩu chuyện, mẩu bánh, cần cẩu, hộ khẩu, xương xẩu.

Trường hợp 5. Nói và viết đúng: gặm xương, gặm nhấm, trâu bò gặm cỏ. (Sai: gậm xương, gậm cỏ, gậm nhấm).

Trường hợp 6. Nói và viết đúng: gặp nhau, cặp sách, lặp lại (Sai: gập nhau, cập sách). Riêng lập lại là đúng khi nội dung làm mới, không tiếp theo cái cũ ("lập lại hòa bình ở Việt Nam").

Trường hợp 7. Nói và viết đúng: gãy cành, gãy tay, dãy nhà, người xếp hàng một dãy dài. (Sai: gẫy cành, gẫy tay, dẫy nhà, dẫy dài). Đúng: đầy rẫy, nương rẫy, ruồng rẫy, cạm bẫy.

Trường hợp 8. Nói và viết đúng: cạy cửa, nạy nắp hộp, nhạy cảm, nhạy bén, dạy học, vái lạy. (Sai: cậy cửa, nậy nắp hộp, nhậy cảm, nhậy bén, dậy học, vái lậy). Đúng: nổi dậy, thức dậy, quả cậy, cây sậy, che đậy, trông cậy, tin cậy.

Trường hợp 9. Nói và viết đúng: hằng ngày, hằng tháng, hằng năm... khi trình bày chu kỳ đã được ấn định. Thí dụ: "Tạp chí ra hằng tháng, báo ra hằng tuần, hằng ngày". "Hằng ngày tôi phải đi đi về về hơn 20 cây số"."Hằng năm nhà tôi đi du lịch biển một lần vào tháng 6". Nếu diễn tả sự việc liên tục, kéo dài thì dùng hàng ngày, hàng tháng, hàng năm... Thí dụ: "anh ấy đi vắng hàng tháng trời, hàng tháng trời mưa dầm dề không tạnh"... Lâu nay, chúng ta hầu như bỏ mất cách nói: hằng ngày, hằng tháng, hằng năm, hằng giờ mà chỉ nói và viết là hàng, khiến thời gian được nêu ra thiếu chuẩn xác, bởi hằnghàng không phải là một.

Rõ ràng nói chệch thì viết trật. Đã đành không phải tất cả mọi nơi chung một kiểu phát âm, nhưng cách viết lại cần thống nhất theo hướng chuẩn hóa.

Nhà giáo, học sinh, biên tập viên báo chí, nhà xuất bản là những người cần lưu ý nhất về các trường hợp nói và viết nêu trên./.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • "Người Hà Nội" đã và đang làm tốt sứ mệnh lan tỏa văn hóa Thủ đô ngàn năm văn hiến
    "Người Hà Nội" sẽ mừng "sinh nhật" tuổi 40 vào ngày 8/5/2025. Chặng đường 40 năm xây dựng và phát triển, Người Hà Nội đã có được một “hệ thống” cộng tác viên là văn nghệ sỹ ở nhiều lĩnh vực: văn học, mỹ thuật, nhiếp ảnh, điện ảnh, lý luận phê bình;… các nhà báo, nhà nghiên cứu, nhà khoa học hàng đầu Thủ đô và cả nước.
  • PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn: “Người Hà Nội ” luôn giữ được “chất” Hà Nội
    PGS. TS Nguyễn Hữu Sơn là một cộng tác viên có nhiều bài viết chất lượng đăng trên Người Hà Nội, từ những ngày đầu nhà văn Tô Hoài làm Tổng Biên tập báo Người Hà Nội. “Đọc Người Hà Nội, người ta thấy được cái "chất" Hà Nội, thấy được những tâm tư, tình cảm của nhiều cây bút là văn nghệ sỹ tài năng và những câu chuyện, vấn đề của Hà Nội” - PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn, chia sẻ.
  • Nhà văn Lê Phương Liên: "Còn có thể gõ bàn phím thì tôi còn viết về Hà Nội, viết cho Người Hà Nội"
    Nhà văn Lê Phương Liên nổi tiếng trên văn đàn Việt Nam với nhiều tác phẩm văn học thiếu nhi đặc sắc. Ít ai biết, tác giả truyện ngắn “Câu hỏi trẻ thơ” là cộng tác viên gắn bó với Tạp chí Người Hà Nội suốt 40 năm nay. Nhà văn Lê Phương Liên, chia sẻ: “Tên gọi Người Hà Nội luôn nhắc nhở tôi “dù có đi bốn phương trời” thì cũng luôn nhớ về Người Hà Nội để gửi, viết bài”, và viết bài cho “Người Hà Nội” chính là viết cho quê hương mình.
  • Văn học trong thời đại số - Những cơ hội và thách thức
    Vai trò không thể thay thế của văn học trong việc phản ánh đời sống và truyền tải giá trị nhân văn, đặc biệt trong bối cảnh thời đại số.
  • Đổi mới thi ca cũng không được xa lạ với con người
    Cuộc đối thoại của nhà thơ với thời đại trong thơ ca mang lại hy vọng, nâng cao giá trị con người ngay cả trong thời điểm bi tráng nhất của lịch sử hoặc thời khắc đau khổ nhất của mỗi một số phận. Một nhà thơ đích thực phải biết dùng ngôn ngữ của thơ để chạm vào tâm hồn con người. Không chỉ bằng sự phá vỡ sắc cạnh của lý trí, ngôn ngữ đó cần có thêm cảm xúc của trái tim - những cảm xúc được tái hiện từ chất liệu đời thường.
  • Thú vị ngôn từ
    Nhà văn viết truyện ngắn, tiểu thuyết nếu chỉ kỳ công ở việc tạo cốt truyện, kết cấu tác phẩm, xây dựng nhân vật cùng các mối quan hệ, số phận con người mà quên mất trau chuốt ngôn từ thì sẽ giảm đi nhiều phần giá trị tác phẩm. Để thỏa mãn bạn đọc thì rất cần những trang viết hấp dẫn, lôi cuốn bởi ngôn từ, như miêu tả người và cảnh, diễn đạt trữ tình nội tâm…
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Tọa đàm: Chất liệu múa đương đại trong nhạc kịch “Lửa từ Đất”
    Sáng 23/5 tại Hà Nội, Hội Nghệ sĩ Múa Hà Nội tổ chức buổi tọa đàm chuyên đề “Chất liệu múa đương đại trong nhạc kịch Lửa từ Đất”. Sự kiện thu hút sự quan tâm của đông đảo nghệ sĩ và giới chuyên môn, cùng trao đổi về vai trò và sức mạnh biểu đạt của múa đương đại trong một tác phẩm mang đậm dấu ấn lịch sử - chính trị.
  • Họa sĩ Đặng Thị Khuê: Người kết nối giá trị văn hóa và thẩm mỹ trong đời sống đương đại
    Với họa sĩ Đặng Thị Khuê, nghệ thuật không chỉ là sáng tạo mà còn là hành trình trở về với cội nguồn văn hóa dân tộc. Gần như cả cuộc đời, bà lặng lẽ theo đuổi một “nghĩa vụ tự thân” - kết nối di sản với đời sống đương đại thông qua tác phẩm cá nhân và các hoạt động cộng đồng. Là một trong những nghệ sĩ thực hành nghệ thuật đương đại đầu tiên tại Việt Nam nhưng thay vì chạy theo xu hướng, bà chọn lối đi ngược dòng: quay về với mỹ cảm bản địa. Chính lựa chọn khác biệt ấy đã tạo nên một Đặng Thị Khuê độc đáo, không hòa lẫn trong đời sống nghệ thuật.
  • Vở kịch “Ngược chiều bình an” khắc họa chân thực hình ảnh người lính cứu hỏa
    Hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân Việt Nam (19/8/1945 - 19/8/2025) và 20 năm Ngày hội toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005 - 19/8/2025), Công an thành phố Hà Nội; Hiệp hội Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ Việt Nam; Nhà hát Kịch Việt Nam tổ chức công diễn và giới thiệu vở kịch “Ngược chiều bình an”.
  • Hà Nội bổ sung diện tích rào chắn phục vụ thi công trên đường Kim Mã
    Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, đơn vị sẽ bổ sung khu vực rào chắn để thi công gia cố nền đất tại khu vực giếng đứng trên đường Kim Mã để ứng phó trong trường hợp khẩn cấp (khu vực ngã tư nút giao Kim Mã - Núi Trúc) trong quá trình thi công khoan hầm đường sắt đô thị Nhổn - Ga Hà Nội.
  • Huyện Thường Tín đề xuất 4 trụ sở xã mới sau sắp xếp, đẩy mạnh tuyên truyền chủ trương lớn của Đảng
    Thông tin UBND huyện Thường Tín (TP. Hà Nội) vừa cho biết, địa phương đã có đề xuất với UBND Thành phố Hà Nội về việc đặt trung tâm hành chính - chính trị, trụ sở Đảng ủy - HĐND - UBND - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cùng các tổ chức chính trị - xã hội của 4 xã mới được thành lập sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã trên địa bàn huyện.
Đừng bỏ lỡ
Nói chệch, viết trật
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO