Văn học - Nghệ thuật

Nỗ lực cho những bước tiến của văn học nghệ thuật

Nhà thơ Bằng Việt 15:03 18/10/2024

Năm 2024, Hà Nội đang vững bước tiến tới mốc son 70 năm giải phóng Thủ đô, đưa Thủ đô ta bước lên tầm cao mới trên mọi lĩnh vực. Tăng trưởng kinh tế, thu nhập và mức sống từng người dân đủ chứa đựng những cứ liệu hùng hồn nhất về sự phát triển ngoạn mục vượt bậc này.

ho-guom.jpg

Riêng về văn hóa, chúng ta có thể đưa ra những số liệu rất khả quan về tỷ lệ người biết chữ, số trẻ em đi học, thời gian và chất lượng hưởng thụ văn hóa của người dân, mức phát triển đầu sách và văn hóa phẩm ngành xuất bản, mức phổ cập về công nghệ thông tin toàn cầu, cũng như sự giao lưu quốc tế sâu rộng của đời sống văn hóa Thủ đô hôm nay...

Tuy nhiên, trong lĩnh vực phát triển văn học nghệ thuật (VHNT), đối với giới sáng tác và văn nghệ sĩ, chúng ta không dễ chỉ lấy một vài dấu mốc phát triển bề nổi về số lượng hay sự tăng trưởng đơn thuần trên hình thức bên ngoài như vậy để thay thế cho những chuyển biến sâu xa về chất, có thể còn ẩn kín bên trong. Nhìn lại quá trình phát triển VHNT trong bề sâu ấy, tôi muốn đề cập đến một số vấn đề trong suy tư nội tâm của người sáng tác, qua quá trình phát triển VHNT Thủ đô 70 năm.

Trước tiên, đó là tâm trạng tự do và chủ động, là ý thức tự giác của giới sáng tác VHNT đã được đề cao và nâng lên đúng tầm. Không phải ngay sau năm 1954, chúng ta đã có được ưu thế này. Những năm trước 1975, nhiệm vụ chính của toàn dân là chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Người cầm bút và làm nghệ thuật cũng ý thức rõ được trách nhiệm ấy, nên đã tự nguyện (hoặc hòa nhập theo phong trào) đưa một phần lớn sức sáng tạo của mình nhằm làm tròn trách nhiệm công dân, đưa ý thức cộng đồng của khái niệm “Chúng Ta” lên trên “Cái Tôi” nhiều lần, từ đó dẫn đến chủ đề sáng tác phổ biến là lòng yêu đất nước, sự cổ vũ hết mình cho công cuộc kháng chiến cứu nước, ca ngợi hậu phương đang căng mình xây dựng và sản xuất. Tất cả các tác phẩm VHNT ở mọi lĩnh vực phải luôn phản ánh niềm vui của người ra trận, sự lạc quan trong chiến đấu, ca ngợi những tấm gương sáng của những người đi tiên phong trên mọi mặt trận khắp tiền tuyến và hậu phương, hạn chế hoặc không nên nói đến những nỗi đau, nỗi mất mát trong đời sống... Từ đó, nhiều tiêu cực của mặt trái đời sống xã hội cũng đương nhiên là bị bỏ qua, dù vẫn có yếu tố hiện thực sắc nét.

Về lý luận, những khuynh hướng này lại được “thể chế hóa” trong “phương pháp sáng tác hiện thực XHCN”, nó có một tiêu chí cốt lõi khi nhìn vào hiện thực đời sống, thì chỉ nên nhìn vào những yếu tố mới, những khía cạnh tiên tiến, đang “đi lên”, đang tạo ra những chuyển biến tích cực cho xã hội, chứ không được nhìn vào những gì xấu đang còn tồn tại, để đấu tranh và lên án nó, như chủ nghĩa hiện thực phê phán trước cách mạng đã từng làm. Những điều này, phải mãi tới sau năm 1986, bước vào Đổi mới và hội nhập, chúng ta mới khắc phục được, và sau đó, mới tạo ra được một thời kỳ phát triển vượt bậc của VHNT, với tâm trạng được “cởi trói”, “tự cứu mình”, như lời cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã nói khi trò chuyện với giới văn nghệ sĩ thời ấy. Vì vậy, khi chúng ta kêu gọi phải có “tác phẩm đỉnh cao”, “ngang tầm thời đại”, thì chúng ta cũng không nên quên những dấu mốc lịch sử này, bởi nó thực sự đã ảnh hưởng tới bộ mặt VHNT Thủ đô ta suốt những thập niên gần đây.

VHNT phải là thước đo của tâm trạng xã hội, là hàn thử biểu chính xác của xã hội. May mắn, là chúng ta đã hiểu ra điều đó, đã có nhiều nỗ lực nhằm khôi phục lại được nó và đang tạo đà cho nó phát triển đúng hướng. Chúng ta cũng đã cho phép VHNT mở cửa và hội nhập, đã cho phép tiếp thu hợp lý những giá trị cách tân của VHNT thế giới, đã cho phép văn nghệ sĩ và công chúng được giao lưu rộng rãi, tạo điều kiện cho nhiều văn nghệ sĩ nước ngoài đến làm việc, biểu diễn tại Hà Nội và nhiều tỉnh thành khác, nhất là khi Thủ đô đang nỗ lực để phát triển công nghiệp văn hóa. Chúng ta đã thực sự coi trọng sự phát triển văn hóa và con người, song song với sự phát triển kinh tế, đã tổ chức một loạt các hội nghị văn hóa mang tính lịch sử nhiều ý nghĩa những năm gần đây.

Thành ủy Hà Nội đã dành một Quỹ sáng tạo để biên soạn một bộ sách lớn gần 150 đầu sách về mọi lĩnh vực, chủ yếu là lĩnh vực văn hóa, mà thành tựu nổi bật là đã cho ra đời một tủ sách quý, nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Việc xây dựng rộng khắp các nhà văn hóa ở các quận huyện và việc xây dựng các thư viện trên địa bàn thành phố cũng được quan tâm, song song với việc cải tiến các làng nghề truyền thống và việc tổ chức các lễ hội dân gian, hay quan tâm trùng tu các di tích văn hóa và lịch sử. Trong nhiều các Nghị quyết của Đảng từ trung ương đến Hà Nội đều đặc biệt chú trọng và đề ra các chương trình hành động cụ thể đối với việc coi trọng phát triển văn hóa và lấy con người làm trung tâm, trong đó có việc quan tâm tuyển mộ những người giỏi, có tri thức tiên tiến vào làm việc trong các cơ quan chuyên môn, nhằm ngày một cập nhật với trình độ thế giới.

Tất cả những yếu tố trên đã làm bộ mặt văn hóa những năm gần đây rõ ràng có nhiều chuyển biến lớn lao về chất, được đánh giá cao, đồng thời đang tích cực mở rộng cánh cửa giao lưu với bạn bè thế giới. Đấy đều là những tín hiệu đáng mừng cho nền VHNT Thủ đô ta đang tiến những bước vững chắc cả về lượng và về chất tới mốc son lớn: 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô./.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Nhìn lại nửa thế kỷ văn học nghệ thuật Việt Nam
    Ngày 27/6/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức hội thảo khoa học “Nhìn lại sự vận động, phát triển của VHNT Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 – 30/4/2025)”. Với 33 tham luận cùng nhiều ý kiến trao đổi sôi nổi, hội thảo là dịp tổng kết quá trình phát triển của VHNT Việt Nam trong bối cảnh đất nước thống nhất, đổi mới và hội nhập, từ đó đưa ra các đề xuất nhằm phát triển VHNT trở thành thành tố quan trọng của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
  • Cuộc vận động sáng tác văn học, nghệ thuật đầu tiên về nghề báo được tổ chức trên quy mô toàn quốc
    Tối 16/6, tại Trường quay S5 Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội (phố Huỳnh Thúc Kháng, quận Đống Đa, Hà Nội), Tạp chí Người Hà Nội đã long trọng tổ chức Lễ tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật với chủ đề “Nghề báo – Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025”. Đây là chương trình trọng điểm của Tạp chí Người Hà Nội - Cơ quan ngôn luận của Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Hà Nội chào mừng kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025).
  • Lan tỏa hình ảnh người làm báo qua các tác phẩm văn học nghệ thuật
    Tối 16/6, tại Hà Nội, Tạp chí Người Hà Nội tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật với chủ đề “Nghề báo – Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025”. Sự kiện diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), góp phần tôn vinh nghề báo và người làm báo – những “chiến sĩ” thầm lặng trên mặt trận văn hóa tư tưởng.
  • 20 giờ tối nay (16/6) truyền hình trực tiếp Lễ trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật về Nghề báo – Người làm báo Thủ đô và cả nước
    Vào 20h tối ngày 16/6, tại Trường quay S5 Đài Phát thanh và truyền hình Hà Nội (Số 3 – 5 phố Huỳnh Thúc Kháng, quận Đống Đa, Hà Nội), Tạp chí Người Hà Nội tổ chức Lễ tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật với chủ đề “Nghề báo – Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025”. Chương trình được truyền hình trực tiếp trên sóng Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội.
  • TS Ngô Phương Lan nhận Huân chương Văn học và Nghệ thuật của Pháp
    Ngày 26/5/2025, tại Hà Nội, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Việt Nam của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Bộ trưởng Văn hóa Pháp Rachida Dati đã thay mặt nước Cộng hòa Pháp trao Huân chương Văn học và Nghệ thuật bậc sĩ quan cho Tiến sĩ, nhà lý luận, phê bình điện ảnh Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam. Đây là phần thưởng cao quý ghi nhận những đóng góp bền bỉ và sâu sắc của bà với điện ảnh Việt Nam và quan hệ hợp tác văn hóa Việt - Pháp.
  • Nghệ sĩ Ưu tú Mai Châu qua đời ở tuổi 99
    Nghệ sỹ Ưu tú Mai Châu - bà Nghị Quế của điện ảnh Việt những năm 60 đã qua đời lúc 3h10 sáng 24/5 do tuổi cao, sức yếu.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • TP. Hồ Chí Minh trưng bày 17 Bảo vật quốc gia
    Từ ngày 29/6 đến 10/8/2025 tại Bảo tàng Lịch sử TP Hồ Chí Minh sẽ diễn ra trưng bày chuyên đề “Bảo vật quốc gia - Những kiệt tác di sản”.
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Khởi động cuộc thi "Viết chữa lành"
    Bài dự thi thuộc thể loại văn xuôi, có độ dài từ 1.500-5.000 chữ, kèm 1 hoặc nhiều hình ảnh minh họa có liên quan về chủ đề viết, kể về hành trình đi qua những tổn thương của bạn và của những người bạn gặp, giúp bạn rung động, thấu hiểu, kết nối để gói ghém đổ vỡ và xoa dịu những chấn thương.
  • Hà Nội triển khai công tác chuẩn bị phục vụ Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 02/9
    Ngày 27/6, Văn phòng UBND Thành phố ban hành Thông báo số 397/TB-VP về Kết luận của Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Mạnh Quyền, Trưởng Tiểu ban Vật chất, hậu cần tại cuộc họp về công tác chuẩn bị phục vụ Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 02/9.
Đừng bỏ lỡ
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • Khán giả Hà Nội chuẩn bị được thưởng thức kịch rối truyền thống Bunraku Nhật Bản
    Ra đời từ đầu thế kỷ 17 và phát triển rực rỡ trong thời kỳ Edo, Bunraku không chỉ là di sản văn hóa đặc sắc của Nhật Bản mà còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2003.
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
Nỗ lực cho những bước tiến của văn học nghệ thuật
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO