Văn học - Nghệ thuật

Nỗ lực cho những bước tiến của văn học nghệ thuật

Nhà thơ Bằng Việt 15:03 18/10/2024

Năm 2024, Hà Nội đang vững bước tiến tới mốc son 70 năm giải phóng Thủ đô, đưa Thủ đô ta bước lên tầm cao mới trên mọi lĩnh vực. Tăng trưởng kinh tế, thu nhập và mức sống từng người dân đủ chứa đựng những cứ liệu hùng hồn nhất về sự phát triển ngoạn mục vượt bậc này.

ho-guom.jpg

Riêng về văn hóa, chúng ta có thể đưa ra những số liệu rất khả quan về tỷ lệ người biết chữ, số trẻ em đi học, thời gian và chất lượng hưởng thụ văn hóa của người dân, mức phát triển đầu sách và văn hóa phẩm ngành xuất bản, mức phổ cập về công nghệ thông tin toàn cầu, cũng như sự giao lưu quốc tế sâu rộng của đời sống văn hóa Thủ đô hôm nay...

Tuy nhiên, trong lĩnh vực phát triển văn học nghệ thuật (VHNT), đối với giới sáng tác và văn nghệ sĩ, chúng ta không dễ chỉ lấy một vài dấu mốc phát triển bề nổi về số lượng hay sự tăng trưởng đơn thuần trên hình thức bên ngoài như vậy để thay thế cho những chuyển biến sâu xa về chất, có thể còn ẩn kín bên trong. Nhìn lại quá trình phát triển VHNT trong bề sâu ấy, tôi muốn đề cập đến một số vấn đề trong suy tư nội tâm của người sáng tác, qua quá trình phát triển VHNT Thủ đô 70 năm.

Trước tiên, đó là tâm trạng tự do và chủ động, là ý thức tự giác của giới sáng tác VHNT đã được đề cao và nâng lên đúng tầm. Không phải ngay sau năm 1954, chúng ta đã có được ưu thế này. Những năm trước 1975, nhiệm vụ chính của toàn dân là chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Người cầm bút và làm nghệ thuật cũng ý thức rõ được trách nhiệm ấy, nên đã tự nguyện (hoặc hòa nhập theo phong trào) đưa một phần lớn sức sáng tạo của mình nhằm làm tròn trách nhiệm công dân, đưa ý thức cộng đồng của khái niệm “Chúng Ta” lên trên “Cái Tôi” nhiều lần, từ đó dẫn đến chủ đề sáng tác phổ biến là lòng yêu đất nước, sự cổ vũ hết mình cho công cuộc kháng chiến cứu nước, ca ngợi hậu phương đang căng mình xây dựng và sản xuất. Tất cả các tác phẩm VHNT ở mọi lĩnh vực phải luôn phản ánh niềm vui của người ra trận, sự lạc quan trong chiến đấu, ca ngợi những tấm gương sáng của những người đi tiên phong trên mọi mặt trận khắp tiền tuyến và hậu phương, hạn chế hoặc không nên nói đến những nỗi đau, nỗi mất mát trong đời sống... Từ đó, nhiều tiêu cực của mặt trái đời sống xã hội cũng đương nhiên là bị bỏ qua, dù vẫn có yếu tố hiện thực sắc nét.

Về lý luận, những khuynh hướng này lại được “thể chế hóa” trong “phương pháp sáng tác hiện thực XHCN”, nó có một tiêu chí cốt lõi khi nhìn vào hiện thực đời sống, thì chỉ nên nhìn vào những yếu tố mới, những khía cạnh tiên tiến, đang “đi lên”, đang tạo ra những chuyển biến tích cực cho xã hội, chứ không được nhìn vào những gì xấu đang còn tồn tại, để đấu tranh và lên án nó, như chủ nghĩa hiện thực phê phán trước cách mạng đã từng làm. Những điều này, phải mãi tới sau năm 1986, bước vào Đổi mới và hội nhập, chúng ta mới khắc phục được, và sau đó, mới tạo ra được một thời kỳ phát triển vượt bậc của VHNT, với tâm trạng được “cởi trói”, “tự cứu mình”, như lời cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã nói khi trò chuyện với giới văn nghệ sĩ thời ấy. Vì vậy, khi chúng ta kêu gọi phải có “tác phẩm đỉnh cao”, “ngang tầm thời đại”, thì chúng ta cũng không nên quên những dấu mốc lịch sử này, bởi nó thực sự đã ảnh hưởng tới bộ mặt VHNT Thủ đô ta suốt những thập niên gần đây.

VHNT phải là thước đo của tâm trạng xã hội, là hàn thử biểu chính xác của xã hội. May mắn, là chúng ta đã hiểu ra điều đó, đã có nhiều nỗ lực nhằm khôi phục lại được nó và đang tạo đà cho nó phát triển đúng hướng. Chúng ta cũng đã cho phép VHNT mở cửa và hội nhập, đã cho phép tiếp thu hợp lý những giá trị cách tân của VHNT thế giới, đã cho phép văn nghệ sĩ và công chúng được giao lưu rộng rãi, tạo điều kiện cho nhiều văn nghệ sĩ nước ngoài đến làm việc, biểu diễn tại Hà Nội và nhiều tỉnh thành khác, nhất là khi Thủ đô đang nỗ lực để phát triển công nghiệp văn hóa. Chúng ta đã thực sự coi trọng sự phát triển văn hóa và con người, song song với sự phát triển kinh tế, đã tổ chức một loạt các hội nghị văn hóa mang tính lịch sử nhiều ý nghĩa những năm gần đây.

Thành ủy Hà Nội đã dành một Quỹ sáng tạo để biên soạn một bộ sách lớn gần 150 đầu sách về mọi lĩnh vực, chủ yếu là lĩnh vực văn hóa, mà thành tựu nổi bật là đã cho ra đời một tủ sách quý, nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Việc xây dựng rộng khắp các nhà văn hóa ở các quận huyện và việc xây dựng các thư viện trên địa bàn thành phố cũng được quan tâm, song song với việc cải tiến các làng nghề truyền thống và việc tổ chức các lễ hội dân gian, hay quan tâm trùng tu các di tích văn hóa và lịch sử. Trong nhiều các Nghị quyết của Đảng từ trung ương đến Hà Nội đều đặc biệt chú trọng và đề ra các chương trình hành động cụ thể đối với việc coi trọng phát triển văn hóa và lấy con người làm trung tâm, trong đó có việc quan tâm tuyển mộ những người giỏi, có tri thức tiên tiến vào làm việc trong các cơ quan chuyên môn, nhằm ngày một cập nhật với trình độ thế giới.

Tất cả những yếu tố trên đã làm bộ mặt văn hóa những năm gần đây rõ ràng có nhiều chuyển biến lớn lao về chất, được đánh giá cao, đồng thời đang tích cực mở rộng cánh cửa giao lưu với bạn bè thế giới. Đấy đều là những tín hiệu đáng mừng cho nền VHNT Thủ đô ta đang tiến những bước vững chắc cả về lượng và về chất tới mốc son lớn: 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô./.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội tổng kết 6 tháng đầu năm 2025: Tiếp tục ổn định tổ chức, đẩy mạnh hoạt động chuyên môn
    “Đổi mới phương thức hoạt động, phát huy năng lực hội viên, nâng cao chất lượng sáng tác là yêu cầu tất yếu để Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội đồng hành cùng Thủ đô trong giai đoạn phát triển mới”, NSND Trần Quốc Chiêm - Chủ tịch Hội nhấn mạnh tại Hội nghị tổng kết công tác 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ trọng tâm 6 tháng cuối năm 2025 do Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật (VHNT) Hà Nội tổ chức sáng 16/7/2025.
  • Nhìn lại nửa thế kỷ văn học nghệ thuật Việt Nam
    Ngày 27/6/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức hội thảo khoa học “Nhìn lại sự vận động, phát triển của VHNT Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 – 30/4/2025)”. Với 33 tham luận cùng nhiều ý kiến trao đổi sôi nổi, hội thảo là dịp tổng kết quá trình phát triển của VHNT Việt Nam trong bối cảnh đất nước thống nhất, đổi mới và hội nhập, từ đó đưa ra các đề xuất nhằm phát triển VHNT trở thành thành tố quan trọng của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
  • Cuộc vận động sáng tác văn học, nghệ thuật đầu tiên về nghề báo được tổ chức trên quy mô toàn quốc
    Tối 16/6, tại Trường quay S5 Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội (phố Huỳnh Thúc Kháng, quận Đống Đa, Hà Nội), Tạp chí Người Hà Nội đã long trọng tổ chức Lễ tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật với chủ đề “Nghề báo – Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025”. Đây là chương trình trọng điểm của Tạp chí Người Hà Nội - Cơ quan ngôn luận của Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Hà Nội chào mừng kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025).
  • Lan tỏa hình ảnh người làm báo qua các tác phẩm văn học nghệ thuật
    Tối 16/6, tại Hà Nội, Tạp chí Người Hà Nội tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật với chủ đề “Nghề báo – Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025”. Sự kiện diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), góp phần tôn vinh nghề báo và người làm báo – những “chiến sĩ” thầm lặng trên mặt trận văn hóa tư tưởng.
  • 20 giờ tối nay (16/6) truyền hình trực tiếp Lễ trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật về Nghề báo – Người làm báo Thủ đô và cả nước
    Vào 20h tối ngày 16/6, tại Trường quay S5 Đài Phát thanh và truyền hình Hà Nội (Số 3 – 5 phố Huỳnh Thúc Kháng, quận Đống Đa, Hà Nội), Tạp chí Người Hà Nội tổ chức Lễ tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật với chủ đề “Nghề báo – Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025”. Chương trình được truyền hình trực tiếp trên sóng Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội.
  • TS Ngô Phương Lan nhận Huân chương Văn học và Nghệ thuật của Pháp
    Ngày 26/5/2025, tại Hà Nội, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Việt Nam của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Bộ trưởng Văn hóa Pháp Rachida Dati đã thay mặt nước Cộng hòa Pháp trao Huân chương Văn học và Nghệ thuật bậc sĩ quan cho Tiến sĩ, nhà lý luận, phê bình điện ảnh Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam. Đây là phần thưởng cao quý ghi nhận những đóng góp bền bỉ và sâu sắc của bà với điện ảnh Việt Nam và quan hệ hợp tác văn hóa Việt - Pháp.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội tổng kết 6 tháng đầu năm 2025: Tiếp tục ổn định tổ chức, đẩy mạnh hoạt động chuyên môn
    “Đổi mới phương thức hoạt động, phát huy năng lực hội viên, nâng cao chất lượng sáng tác là yêu cầu tất yếu để Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội đồng hành cùng Thủ đô trong giai đoạn phát triển mới”, NSND Trần Quốc Chiêm - Chủ tịch Hội nhấn mạnh tại Hội nghị tổng kết công tác 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ trọng tâm 6 tháng cuối năm 2025 do Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật (VHNT) Hà Nội tổ chức sáng 16/7/2025.
  • Thiên nhiên trong kí viết về chiến tranh của Minh Chuyên
    Năm 2025, nhà văn, nhà báo, đạo diễn Minh Chuyên được Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, ghi nhận những đóng góp nổi bật cho văn học và sự nghiệp gìn giữ ký ức chiến tranh Việt Nam của ông. Không chỉ có trải nghiệm thực tế của một người lính từng xông pha gần chục năm trên chiến trường miền Nam vào những năm máu lửa, Minh Chuyên còn có đủ độ lùi thời gian cần thiết của một nhà văn thời hậu chiến để có thể nhìn về chiến tranh từ nhiều phía. Bởi vậy, chiến tranh trong ký của Minh Chuyên hiện lên đa diện, vừa chân thực vừa thấm đẫm suy tư. Thiên nhiên trong tác phẩm không chỉ là chứng nhân của tội ác, mà còn là hình tượng nghệ thuật giàu cảm xúc - như người mẹ bao dung, lặng lẽ chở che con người giữa mất mát và tàn phá.
  • Lưu trữ mộc bản triều Nguyễn bằng công nghệ AI
    Nhờ ứng dụng công nghệ AI, mộc bản Triều Nguyễn đã được Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV lưu trữ một cách khoa học, giúp cho du khách, công chúng dễ dàng tiếp cận.
  • [Podcast] Phổ biến Nghị quyết thi hành Luật Thủ đô: Nghị quyết số 28/2024/NQ-HĐND
    Thực hiện điểm a, b, khoản 4 Điều 41 Luật Thủ đô năm 2024, tại kỳ họp thứ 19 HĐND TP. Hà Nội Khóa XVI đã ban hành Nghị quyết số 28/2024/NQ - HĐND quy định việc sử dụng tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập thuộc phạm vi quản lý của Thành phố vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên doanh, liên kết.
  • Diễn đàn nhân lực ngành ngân hàng trước làn sóng công nghệ
    Sáng 16/7, Diễn đàn Nhân lực ngành Ngân hàng trước làn sóng công nghệ với chủ đề “Ngân hàng thời đại số: Đổi mới mô hình và tái cấu trúc nhân lực” do Tạp chí Một Thế Giới tổ chức đã diễn ra tại Hà Nội. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Phạm Tiến Dũng, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy chủ trì Diễn đàn.
Đừng bỏ lỡ
Nỗ lực cho những bước tiến của văn học nghệ thuật
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO