Lời tự thú của thi sĩ Xuân Diệu

Một loạt bà i thơ thể hiện tình cảm yêu mến, nồng thắm giữa hai người khiến dư luận không thôi bà n tán vử quan hệ giữa họ...

Xuân Diệu và  vợ chồng Huy Cận - Xuân Như tại chiến khu Việt Bắc (Ảnh tư liệu của ông Cù Huy Hà  Vũ)

Em rể thà nh "chà ng thơ"?!

Gần như suốt cả cuộc đời, Xuân Diệu và  Huy Cận luôn song hà nh bên nhau như hình với bóng. Huy Cận từng có thời kử³ trở thà nh em rể của Xuân Diệu khi lấy Ngô Xuân Như, em gái Xuân Diệu là m vợ. Nhưng từ trước đó, và o những năm 30 của thế kỷ trước, họ đã quen nhau khi cả hai còn là  học sinh trung học ở Huế.

Trong khoảng thời gian từ năm 1939 đến năm 1940, Xuân Diệu và  Huy Cận sống cùng nhau tại ngôi nhà  ở số 40 Hà ng Than, Hà  Nội. Ngà y ấy, họ sống trong căn phòng trên gác, phía dưới là  gia đình nhà  thơ Lưu Trọng Lư. Kháng chiến chống Pháp bùng nổ, Xuân Diệu và  Huy Cận lại có thời gian gắn bó cùng nhau trên chiến khu Việt Bắc.

Sau năm 1954, đôi bạn thơ lại sống cùng nhau trong căn nhà  ở 24 Cột Cử (nay là  phố Аiện Biên Phủ, Hà  Nội). Gia đình Huy Cận ở trên gác còn Xuân Diệu sống phía dưới. Huy Cận đã tả sự sóng đôi nà y trong thơ: "Аêm đêm trên gác đèn chong /Cận ngồi cặm cụi viết dòng thơ hay/ Dưới nhà  bút chẳng rời tay /Bên bà n Diệu cũng miệt mà i trang thơ/ Bạn từ lúc tuổi còn tơ /Hai ta hạt chín trong mùa nắng trong/ ành đèn trên gác dưới phòng/ Cũng là  đôi kén nằm trong kén trời".

Cách xưng hô "hai ta" nà y được dư luận trên văn đà n Việt Nam cho là  "lạ" bởi người Việt thường hay dùng từ đó để chỉ cặp đôi trong tình yêu đôi lứa.

Sau nà y, trong bà i "Nử­a thế kỷ tình bạn" in trong tập Xuân Diệu - con người và  tác phẩm, Huy Cận kể: "Tựu trường năm 1936, chúng tôi gặp nhau lần đầu tiên ở trường tú tà i Khải Аịnh, Huế. Anh Diệu học năm thứ 3, tôi và o học năm thứ nhất. Hai đứa đọc thơ cho nhau nghe, và  đồng thanh tương ứng, kết bạn với nhau gần như tức khắc. Năm 1937, anh Diệu ra Hà  Nội học trường Luật và  viết báo, tôi học năm thứ hai ban tú tà i.

Anh Diệu và  tôi viết thư cho nhau hà ng tuần. Năm 1938 tôi ra sống với anh Diệu ở chân đê Yên Phụ... Rồi tựu trường năm 1939, Huy Cận và  Xuân Diệu sống ở tầng gác nhà  số 40 Hà ng Than. Аến cuối năm 1940, Xuân Diệu đi là m tham tá thương chánh ở Mử¹ Tho, chúng tôi tạm xa nhau, buồn đứt ruột, hà ng tuần viết thư cho nhau, có tuần, hai ba lá thư".

Аến mùa hè năm 1942, Huy Cận đậu kử¹ sư canh nông và  cuối năm bắt đầu đi là m. Xuân Diệu liửn điện hửi Huy Cận: Diệu từ chức được chưa?, Huy Cận liửn trả lời: Từ chức ngay, vử ngay Hà  Nội. Thế là  họ trở vử sống cùng nhau trên gác ngôi nhà  số 61 phố Hà ng Bông, Hà  Nội và  tiếp tục là m thơ.

Bà i thơ "Mai sau" của Huy Cận cà ng thể hiện tình thân thiết, thương yêu của hai người: "Chiửu nay đây nử­a thế kỷ hai mươi/ Viết dăm câu tôi gử­i lại và i người/ Những thế hệ mai sau, là m bè bạn/ Hỡi ai đó, có nhớ lòng Huy Cận/ Gọi gió trăng mà  thử thẻ lời trên/ Rất thương yêu, xin nhớ gọi giùm tên/ Rất an ủi của bạn chà ng: Xuân Diệu".

Vậy là , hai thi sĩ tri ân, gắn bó, chung sống bên nhau suốt gần nử­a thế kỷ mãi cho đến năm 1985 khi Xuân Diệu mất. Viết vử tình yêu, tình cảm gắn bó ấy, chính Huy Cận nhiửu khi cũng thấy là m lạ: "Hai đứa rồi ra nghĩ cũng kử³/ Thương nhau hơn ruột thịt dường ni/ Mà  đà n mỗi đứa riêng âm sắc/ Cuộc sống muôn mà u lặp lại chi!". Và o lúc 7 giử 40 phút ngà y 18/12/1985, Xuân Diệu mất, đúng lúc ấy, Huy Cận đang ở Dakar (Senegal) đột ngột bị xuất huyết nặng.

Người vợ duy nhất trong 6 tháng của Xuân Diệu, nữ đạo diễn Bạch Diệp cũng khẳng định vử tình cảm sâu sắc, mối quan hệ gắn bó, khăng khít vô cùng giữa Xuân Diệu và  Huy Cận.

Lời "tự thú" của thi nhân?

Tình cảm giữa hai người đà n ông được Xuân Diệu thể hiện nổi bật nhất trong bà i thơ "Tình trai"; "Tôi nhớ Rimbaud với Verlaine/ Hai chà ng thi sĩ choáng hơi men/ Say thơ xa lạ, mê tình bạn/ Khinh rẻ khuôn mòn, bử lối quen/ Những bước song song xéo dặm trường/ Аôi hồn tươi đậm, ngát hoa hương/ Họ đi tay yếu trong tay mạnh/ Nghe hát ân tình giữa gió sương/ Kể chi chuyện trước với ngà y sau/ Quên ngó môi son với áo mà u/ Thây kệ thiên đường và  địa ngục/Không hử mặc cả, họ yêu nhau".

Không ít dư luận cho rằng, đó là  lời "tự thú" của "ông hoà ng thơ tình" Xuân Diệu trước những lời đồn thổi vử giới tính của ông xuất hiện suốt từ thập niên 30 thế kỷ trước. Người ta cho rằng, thi nhân tà i hoa Xuân Diệu đã mượn chuyện tình giữa hai nhà  thơ đồng tính Rimbaud và  Verlaine để thể hiện sự đồng điệu, quan điểm vử những tình yêu không giới hạn, vượt ra khửi khuôn khổ hà  khắc của xã hội. Paul-Marie Verlaine là  một trong những nhà  thơ lớn của Pháp thế kỷ XIX. à”ng từng có những năm tháng tình ái với nhà  thơ trẻ Arthur Rimbaud.

Аây là  quãng thời gian Verlaine viết những bà i thơ hay nhất của mình. Mối tình trai giữa hai thi nhân nổi tiếng rốt cuộc không thoát khửi ánh mắt hiếu kử³ của dư luận. Không dễ dà ng được chấp nhận và o thời bấy giử, họ đã quyết định rời Paris, đến London tận hưởng cuộc sống như những người bạn đi du lịch cùng nhau.

Trong một lần giận dỗi giữa hai người, Rimbaud đã viết hà ng chục bức thư cầu xin Verlaine trở lại. Trong đó, có những câu ông viết: "Anh nghĩ là  đi với người khác đời anh sẽ hạnh phúc hơn ư?" hay "Chỉ có sống cùng tôi, anh mới có được tự do thôi".