Kỷ niệm 30 năm ngà y mất của Boris Polevoy

Những người đến dự hội nghị đặc biệt đửu là các chiến sĩ đắc lực của phong trà o hòa bình toà n thế giới. Chúng tôi, các nhà báo thường trú tại Berlin, cũng được mời tới dự để đưa tin, viết bà i. Dưới sự chủ trì của Chủ tịch Ủy ban, ông Romesh Chandra, nhiửu đại biểu nồng nhiệt bà y tử tình đoà n kết chiến đấu với nhân dân Campuchia cũng như toà n thể các dân tộc Đông Dương.

Một trong những diễn giả được hoan nghênh nhiệt liệt nhất là nhà văn Xôviết Boris Polevoi. Hôm ấy, ông mặc bộ lễ phục mà u sáng. Nhìn dáng người to mập, mái tóc bồng bửnh như sóng cuộn, nghe tiếng nói rất vang của ông, tôi cảm thấy ông trở nên gần gũi như đã được gặp từ lâu lắm. Cái cảm giác nà y là có thật, bởi vì khi viết luận án tốt nghiệp đại học, tôi đã đọc ông rất nhiửu, trong bản tiếng Việt cũng như tiếng Đức, mà trung tâm là tác phẩm "Một người chân chính".

Tác phẩm nà y giúp tôi hiểu thêm nhiửu khía cạnh vử "nghệ thuật thể hiện người anh hùng có thật trong tiểu thuyết Xôviết" (tên của luận án). Dựa và o tiểu sử và chiến công kử³ diệu của Anh hùng không quân Alexej Maresjew để sáng tạo nên nhân vật Mêrêxiép (Maresjew). So với nguyên mẫu, nhân vật trong tác phẩm của ông có tầm khái quát rộng lớn hơn, mang những đặc điểm tiêu biểu cho cả một thế hệ thanh niên Xôviết thời kử³ chiến tranh vệ quốc.

Tôi cũng đã đọc "Và ng", "Hậu phương xa tháº³m", "Bác sĩ Vera", "Người với người là bạn" và hồi ức "Berlin 896 cây số" của ông. Riêng ở Đức, Nhà xuất bản Nhân dân và thế giới đã ấn hà nh tới trên nửa triệu bản tác phẩm của ông. Một nhà phê bình văn học người Đức viết rằng, không ít nhân vật trong các tác phẩm văn học của Boris Polevoi đã trở thà nh người mở đường cho thế hệ trẻ nước nà y đi và o cuộc sống và là m nên những thà nh tích xứng đáng trong sự nghiệp xây dựng đất nước.

Tiêu biểu cho chủ nghĩa nhân đạo của nhân vật văn học mà Boris Polevoi đã tạo dựng được, là m chấn động triệu triệu trái tim người Đức là Thượng úy trẻ tuổi Trifow Lukjannowitsch đã cứu một em bé gái khửi trận mưa bom ở phố Elsen. Với hà nh động quả cảm nà y, người lính Xôviết đã bị thương nặng. Chính nhà điêu khắc Wutschetisch đã lấy cảm hứng của câu chuyện nà y mà hoà n thà nh bức tượng đà i kử³ vĩ ở đà i tưởng niệm các chiến sĩ Xôviết hy sinh tại Berlin.

Là một nhà báo, tôi ngườ¡ng mộ ông như một tấm gương sáng chói vử nhiệt tình yêu nước, yêu hòa bình, một ký giả đã lăn lộn ở những "điểm nóng" từ năm 14 tuổi, có mặt ở nhiửu chiến trường như Moskva, Stalingrat, sông Elbe... và ở châu Phi, châu à, châu Mử¹. à”ng gọi đó là "những năm tốt đẹp nhất" của đời ông - một chiến sĩ hòa bình kiểu mẫu.

Bằng những hiểu biết và lòng ngườ¡ng mộ ông, tôi đã hăm hở tìm đến chỗ ông trong giử giải lao. Với vốn tiếng Nga ít ửi, tôi tự giới thiệu và được ông siết chặt tay. Miệng cười rất tươi, ông nói: "Tốt lắm! Tốt lắm!". à”ng tử ra thích thú hơn nữa khi được biết, hơn 10 năm trước, tôi đã viết luận văn tốt nghiệp đại học dưới nhan đử như đã nói trên. Vâng, đã hơn 10 năm, vậy mà tôi vẫn nhớ rõ những gì tôi viết vử tác phẩm của ông trong những đêm sơ tán trên núi rừng Việt Bắc, dưới ngọn đèn dầu le lói.

Giử giải lao không lâu, nhưng tôi đã kịp trình bà y những suy nghĩ lớn nhất của mình thông qua một chị phiên dịch người Đức. à”ng gật đầu tán thà nh khi tôi nói: Với "Truyện một người chân chính", dưới nguyên tắc "cố gắng thuật lại thật trung thà nh những điửu đã nghe từ chính miệng Maresjew kể cho", Boris Polevoi tử ra "bám sát với sự thực một cách nghiêm ngặt nhất'. Nhưng nói vậy không có nghĩa là tác giả không để lại trong đó những dấu ấn vử hư cấu, tưởng tượng của mình. Với tà i năng nghệ thuật lớn, ông đã chọn được những nét điển hình nhất, ưu tú nhất của con người Xô viết và tạo nên một hình tượng nghệ thuật tuyệt vời.

Ảnh minh họa

Nhà văn lão thà nh trìu mến hửi tôi vử đoạn mà tôi thích nhất trong "Truyện một người chân chính". Tôi nghĩ đến đoạn Maresjew nhớ vử nà ng Olga, người bạn gái thân yêu nơi quê hương xứ sở của mình. áº¤y là lúc người anh hùng đang sống trong tình trạng đau khổ nhất vử thể xác. Vậy mà ký ức của anh vẫn trà n ngập khung cảnh mùa xuân trên bử sông Wolga cheo leo, có con chim sơn ca réo rắt hót, có mùi thơm nồng của quê hương bốc lên và anh đã cùng nà ng đi trong im lặng. Nhưng rồi cũng không thể im lặng mãi được đâu. Nà ng đẹp lộng lẫy, có đôi má đử hây tươi mát, mái tóc êm dịu.

Tiếp đó, là cảnh đẹp của đồng quê đầy cử xanh, lấm chấm điểm hoa, hòa cùng mà u sắc sặc sỡ của tà áo hoa lung linh như mây khói của nà ng. Cà ng nói tôi cà ng hà o hứng. Tâm hồn tôi trong giử phút ấy, cũng trà n ngập tình yêu đối với đất nước Nga mà tôi nhiửu lần có dịp tới. Và những tác phẩm văn học Xôviết tuyệt vời, từ "Sông Đông êm đửm" đồ sộ của Sholokow, đến "Đội thanh niên cận vệ" của Fadew, từ "Thép đã tôi thế đấy" của N.Ostrowski đến "Tsapaep" của Furmanow... cũng đã bồi đắp trong tâm hồn thế hệ chúng tôi những tình cảm nồng ấm với nhân dân Xôviết.

Riêng những tác phẩm của Boris Polevoi, như đã nói, đưa ông trở thà nh tấm gương của các thế hệ nhà văn, nhà báo. Những trang văn sôi nổi chính là những trang đời đẹp đẽ nhất của ông và các đồng nghiệp ông. Điửu nà y chính ông cũng đã nói trong cuốn "Những phóng sự của đời tôi" xuất bản năm 1981, năm ông qua đời.

Gặp Boris Polevoi rồi, tôi trở vử phòng là m việc, lật nhanh một cuốn sách đồ sộ của Đức, trong đó có bà i viết ngắn của ông. Và tôi hăm hở dịch, vừa dịch vừa nghĩ đến ông, cái hình dáng to mập, mái tóc bồng bửnh như cuộn sóng, cái miệng cười rất tươi. Con người ấy đã nói những lời cháy bửng khi Việt Nam đang sống trong khói lửa chiến tranh: "Những gì bọn xâm lược Mử¹ đang gây ra ở Việt Nam thật là kinh khủng.

Thế hệ tôi từng trải qua những cuộc chiến tranh khủng khiếp nhất. Tôi đã tham dự cuộc chiến đấu ở phía trước thà nh phố Moskva, đã từng tê cóng trong các chiến hà o của Stalingrat, đã nhìn thấy trận đánh lớn trên sông Dniew. Những trận đánh khổng lồ, biết bao nhiêu là máu đã đổ. Nhưng đó là một cuộc chiến tranh mà các quân đội đã chiến đấu với nhau, có mặt trận háº³n hoi, và những kẻ gây ra cuộc chiến tranh ấy đã bị đánh, bên sông Moskva, bên sông Wolga và bên sông Dniew.

Cuộc chiến tranh ở Việt Nam thật là kinh khủng. Nó không được tuyên bố. Toà n bộ thế lực của Hoa Kử³ được trang bị bằng những phương tiện giết người tà n bạo nhất, điửu mà chỉ có sự hiểu biết man rợ, thù địch với con người có thể tưởng tượng nổi, đã giội xuống một nước bé nhử yêu chuộng hòa bình. Ở đây không có mặt trận. Những ngôi nhà bình yên bốc cháy, những ngôi nhà ở Hải Phòng, Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, Vĩnh Linh... các trường học, nhà thương, bảo tà ng bị phá hủy, những trường học, nhà thương, bảo tà ng ở Hải Phòng, Hà Nội, Thanh Hóa, Quảng Bình, Vĩnh Linh...

Tôi đã từng ở Việt Nam, tôi đã nhìn thấy bom rơi, những viên đạn pháo rửn vang và tôi đã nhìn thấy những con người bị những ngọn lửa napan nghi ngút cháy trên lưng. Tôi đã có mặt bên cạnh các chiến sĩ Việt Nam và chung sống với các đơn vị du kích. Là một người lính già , tôi biết rằng, người ta có thể dùng lửa để phá hủy đất nước Việt Nam, có thể xé nát đất nước nà y bằng bom rơi đạn nổ, có thể giết hại nhân dân ở đây. Nhưng người ta không thể chiến thắng nổi đất nước nà y. Và tôi biết, mỗi một ngà y của cuộc chiến tranh nhục nhã nà y trôi qua lại chất chứa thêm những lời sỉ nhục trên đầu trên cổ bọn thống trị nước Mử¹, lại phủ lên đầu chúng hà ng chuỗi dà i của sự phỉ nhổ, của lòng căm giận.

Tôi muốn thét lên qua đại dương: Nước Mử¹, hãy đừng là m ô danh một đất nước yêu lao động, một đất nước tốt đẹp! Hãy cắt đứt cuộc chiến tranh ấy đi, các người đã thua rồi, các người đã thua dưới con mắt của hà ng tỉ con người. Hãy cút khửi Việt Nam, trước khi đã quá muộn!".

Tôi trân trọng chép lại những lời trên đây của Boris Polevoi, người chiến sĩ hòa bình vĩ đại, nhà văn, nhà báo Xôviết tên tuổi lẫy lừng, những lời đã nói từ ngót 40 năm trước. Tình hình lâu nay đã khác xa nhưng bao điửu mong mửi của ông đã được thực hiện. Hòa bình đã vử trên toà n cõi Việt Nam. Nếu ông ấy còn sống và trở lại xứ sở nà y, sẽ được chứng kiến những gì tốt đẹp đang từng ngà y nảy nở và phát triển nơi đây. Và , chắc chắn rằng, ông sẽ cùng các chiến sĩ hòa bình ưu tú khác có mặt trong ngà y hội lớn - ngà y mà Ủy ban hòa bình thế giới tôn vinh Hà Nội là "Thủ đô của hòa bình".

Trong niửm vui lớn, chúng ta lại nhớ đến ông, đến các nhà văn, đến các tầng lớp nhân dân Xôviết đã từng sát cánh cùng chúng ta trong cuộc chiến đấu lâu dà i của mình.