Lý luận - phê bình

Những “nữ tính trội” trong thơ ca nữ

Yến Ly 20:46 10/05/2023

Với mục đích giới thiệu tới bạn đọc, bạn văn những gương mặt mới, biểu đạt mới trong thi ca, Hội Nhà văn Hà Nội tổ chức buổi tọa đàm giao lưu với nhà thơ Vũ Minh Huệ và dịch giả Chu Thu Phương. Sự kiện đã diễn ra vào sáng ngày 10/5/2023 tại Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội, số 19 Hàng Buồm, Hà Nội.

Tới dự buổi tọa đàm có Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội - nhà thơ Bùi Việt Mỹ, Trưởng ban Sáng tác Hội Nhà văn Hà Nội - nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, dịch giả Ioannis Tsapanidis (người chuyển ngữ cuốn Ngài Đại sứ sang tiếng Hy Lạp trong ấn bản song ngữ tiếng Việt và tiếng Hy Lạp) cùng đông đảo các hội viên trong Hội.

3.jpg
Tọa đàm giao lưu với nhà thơ Vũ Minh Huệ và dịch giả Chu Thu Phương

Buổi tọa đàm giới thiệu ba cuốn sách của nhà thơ Vũ Minh Huệ và những chia sẻ của nhà văn, dịch giả Chu Thu Phương về thơ ca Nhật Bản nói chung cũng như nhà thơ Yosano Akiko nói riêng thông qua các bản dịch của chị.

Nhà thơ Vũ Minh Huệ - Một cá tính thơ giàu biểu cảm

Sau hai tập thơ Dám yêu lần cuốiCon tim không đậy nắp, Ngài Đại sứ là cuốn sách thứ ba của nhà thơ Vũ Minh Huệ và mới được xuất bản vào năm 2022. Ngài Đại sứ là cuốn tùy bút gồm 6 bài viết và 2 bài thơ viết về Ngài Đại sứ Hy Lạp NikosD. Kanellos.

Nói về thơ Vũ Minh Huệ, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến nhận định: Người thơ ấy đã biểu đạt một cá tính thơ khá mạnh khi chị chọn tựa đề cho tập thơ thứ hai của mình là Con tim không đậy nắp vốn là tên một bài thơ trong tập.

Đó là từ sự thất thường của mưa nắng mà Vũ Minh Huệ liên tưởng tới sự thất thường của cảm xúc trong khi yêu:

Ô hay!

Trời lại mưa

Sao hay mưa thế nhỉ?

Nắng là thế

Chói chang là thế mà mưa ngay được

Mưa như chưa từng được mưa. Mưa như chẳng bao giờ nắng

Sầm sập. Sầm sập. Từng hồi. Quất mạnh rát tim ai?

Cho tới:

Em.

Yêu là thế. Nồng nàn là thế. Vậy mà quên ngay được!

Quên như chưa từng là của nhau. Quên như chẳng bao giờ nhớ. Hững hờ, lờ lững… Mãi rong chơi với con tim không đậy nắp…

Theo nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, nói tới nữ tính trong thơ, có lẽ một nữ-tính-mạnh khác với một nữ-tính-trầm, một nữ-tính-yếu đuối. Và ông cho rằng, thơ Vũ Minh Huệ đã biểu lộ một nữ-tính-trội trong cách nhìn ở bài thơ Bức họa khỏa thân:

Trước mặt

Không phải cô gái khỏa mình khêu gợi

Nàng – hiện thân của sự sống

Hiện thân của đất mẹ

Màu mỡ

Và tinh khiết.

[…]

Nàng là hiện thân của đất của trời và vũ trụ

Người họa sĩ thăng hoa

Với cây cọ và màu vẽ

Mải miết

Chấm phá.

Người đàn bà hiện ra

Trong ánh sáng thiên thần.

Nhắc tới những bài thơ viết về bóng ma như ám ảnh đặc biệt về một thế giới xa xôi khác trong thơ ca của mình, nhà thơ Vũ Minh Huệ chia sẻ: Những hình ảnh “ma đen” hay “ma trắng”, giống như một nửa tối, một nửa sáng trong mỗi chúng ta, đó là những góc khuất rất riêng. Và đối với chị, điều quan trọng không phải ai là ma đen hay ma trắng, mà là sự đóng góp của cá nhân đối với xã hội, cuộc đời.

7.jpg
Bộ ba cuốn sách được giới thiệu của nhà thơ Vũ Minh Huệ

Chia sẻ về ấn tượng thơ Vũ Minh Huệ, nhà văn Nguyễn Văn Thọ đánh giá về một chân dung thơ dám yêu mãnh liệt, thẳng thắn và hồn nhiên:

Ta muốn đừng trên đỉnh núi cao Hét vào bầu trời

Hét vào cuộc đời Tiếng hét rạng ngời Ta yêu anh.

Và không chỉ ở thơ, trong tập tùy bút Ngài Đại sứ, Vũ Minh Huệ bước ra là một người ham hiểu biết, ham khám phá, sáng tạo với tất cả sự nhiệt tình và say đắm.

Thơ Yosano Akiko qua bản dịch của Chu Thu Phương

Yosano Akiko (1878 - 1942) là nữ nhà thơ, dịch giả, nhà phê bình, nhà cải cách xã hội người Nhật Bản. Nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản (1973 - 2023), Viện Nhân học Văn hóa liên kết Nxb Thế giới xuất bản tập thơ Tóc rối của nhà thơ Yosano Akiko dưới hình thức song ngữ, do dịch giả Chu Thu Phương chuyển ngữ từ tiếng Nhật.

Tóc rối là tập thơ đầu tay của Yosano Akiko, xuất bản đầu tiên năm 1901 và đã từng gây nhiều tranh cãi, chịu nhiều sự phê phán, lên án trong giới phê bình văn học Nhật Bản đương thời. Song, tập thơ cũng được coi như một ngọn hải đăng cho những ai luôn tìm cách đổi mới trong sáng tạo thơ ca. Tính cho đến nay, đây là tập thơ có nhiều đóng góp trong dòng thơ tanka ở Nhật – đầy say đắm và phóng khoáng.

Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến cho rằng, để dễ hình dung về thơ ca Yosano Akiko, độc giả Việt Nam chưa từng đọc bà có thể nghĩ tới nữ sĩ Hồ Xuân Hương của Việt Nam.

Chia sẻ về góc nhìn của một dịch giả, nhà thơ Chu Thu Phương cho biết, khi đọc thơ Yosano Akiko, những cảm xúc trong thơ của bà khiến cho chị thấy rất thật và dễ dàng đồng cảm.

Chị cũng cho biết, thơ tanka không có vần mà chỉ có nhịp, khác nhiều với thơ Việt Nam. Nếu haiku súc tích ngắn gọn thì tanka trải rộng hơn và tác giả có thể trải lòng được nhiều hơn. Thơ tanka ngày xưa vốn tả cảnh nhiều thì trong thơ của Akiko lại bộc lộ mong muốn, khao khát cá nhân nhiều hơn. Đó là lý do khiến cho thơ của bà bị các nhà phê bình đương thời phản đối.

toc-roi.jpg
Tập thơ "Tóc rối"

Sự mạnh bạo trong thơ Akiko ở thời điểm đấy quả là một chấn động với thơ ca Nhật Bản nói chung và dòng tanka truyền thống nói riêng. Đó là:

Lấy tay anh làm gối

Làn tóc mềm đứt tung từng sợi

Thanh âm đẹp đẽ ấy

Nghe như tiếng đàn tranh ai gảy

Trong giấc mộng đêm xuân đắm say

Hay như:

Làn da mềm dịu đây

Thủy triều máu nóng dâng đến vậy

Anh cũng đâu chạm tới

Lẽ nào chẳng cô đơn lắm sao

Mà anh chỉ mãi nói về Đạo

Cũng theo chị, dù thơ Akiko và thơ Hồ Xuân Hương có sự gần gũi về tính nữ táo bạo nhưng để dịch thơ Hồ Xuân Hương sang tiếng Nhật là điều vô cùng khó khăn. Vì trong khi thơ Akiko chỉ mạnh về biểu cảm thì thơ Hồ Xuân Hương mạnh về hình tượng, những ẩn dụ và cả cách chơi chữ của bà rất khó dịch.

Việc chuyển tải trọn vẹn nội dung và tinh thần tác phẩm sang một ngôn ngữ khác vô cùng khó khăn. Và trong số rất nhiều dịch giả ở Việt Nam, có thể nói Chu Thu Phương đã thành công khi chuyển ngữ "rất đạt" (nhận định của nhà văn Nguyễn Văn Thọ) tập Tóc rối.

“Nhà thơ Yosano Akiko trong Tóc rối khám phá mê cung tình cảm của người con gái tuổi 20, đặc biệt là tính dục. Tính dục ở đây được nói to lên một cách trực diện. Bởi con người thời hiện đại Nhật Bản khao khát được tự do, được là chính mình, mà một trong những cạnh khía của tự do là tự do thể hiện cảm xúc tình yêu, tình dục. Đọc thơ Akiko, tôi nghĩ đến Thơ Mới của Việt Nam, tuy thơ Nhật đi trước thơ ta vài thập kỷ. Tóc rối của Yosano Akiko được Chu Thu Phương dịch theo nguyên thể nhằm đảm bảo nhịp điệu tanka của nó. Với những phá cách thể loại, dịch giả cũng đã thành công. Tóc rối tiếng Việt là một chuyển ngữ vừa chân vừa nhã do một cộng cảm lớn của tác giả và dịch giả.” - nhà phê bình Đỗ Lai Thúy đánh giá.

ky-niem.jpg
Nhà thơ Vũ Minh Huệ (ngồi hàng ghế đầu) và dịch giả Chu Thu Phương (thứ 2, bên phải sang) chụp ảnh kỷ niệm cùng đại diện Ban Chấp hành Hội Nhà văn Hà Nội và bạn văn

Tập thơ Tóc rối của nữ nhà thơ Nhật Yosano Akiko qua bản dịch của nữ nhà thơ Việt Chu Thu Phương khiến cho “người đọc cảm giác mình như lạc trong một khu vườn ngôn từ giữa hai tâm hồn hòa thanh hòa điệu.” – theo nhận định của nhà nghiên cứu, dịch giả Phạm Minh Quân.

Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến kết luận: Để có thể nhận xét, phê bình tác phẩm của người khác, việc các tác giả đọc nhau là rất cần thiết. Ông cũng cho rằng, ở một chừng mực nào đó, những câu thơ tình của Vũ Minh Huệ có những dư âm rất riêng mà ông tạm gọi là “nữ tính trội”. Và sự táo bạo trong cảm xúc thơ của Akiko qua bản dịch Tóc rối của dịch giả Chu Thu Phương cũng là một biểu hiện khác của “nữ tính trội” trong thơ nữ./.

Bài liên quan
  • Thơ Phạm Ngọc Cảnh: Từ dấu vết thời đại đến biến hóa trong lục bát
    Trong việc phân định giai đoạn văn chương, chúng ta thường nối liền giai đoạn kháng chiến chống Pháp với chống Mỹ. Thật ra còn một giai đoạn hòa bình ở miền Bắc ngắn và mỏng manh khoảng mười năm (1954 - 1964) chèn ở giữa. Trong giai đoạn ấy xuất hiện một lứa nhà thơ có vị riêng như Thái Giang, Phạm Ngọc Cảnh, Nguyễn Xuân Thâm, Vân Long, Ngô Văn Phú, Phù Thăng... Lứa thơ này kế thừa lớp kháng chiến chống Pháp khá đậm trong cách nhìn hiện thực và miêu tả hiện thực. Đó là cách nhìn hiện thực phát triển theo c
(0) Bình luận
  • “Con đường tương lai ” – Hành trình trí tuệ nối dài khát vọng Việt
    Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, ngày 19/6, tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội, Viện Nhân học Văn hóa, Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường kết hợp với Sàn văn hóa Học và Đọc Việt Nam, Nhà xuất bản Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo khoa học đánh giá tập 1 và định hướng tập tiếp theo của dự án sách “Con đường tương lai”.
  • Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc”
    Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam tổ chức Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc” tại Thành phố Huế.
  • Thơ Lữ Hồng - vị buồn dưới một đồng cỏ thơm
    Tình yêu trong thơ Lữ Hồng không ồn ào hay cháy lửa. Nó là thứ tình thì thầm, âm ỉ từ bên trong, càng đọc càng cảm nhận được sự đằm sâu, nồng nàn và chân thật. Đó không chỉ là cảm xúc của một cô gái trẻ lần đầu biết yêu mà là tâm hồn của người phụ nữ đã trải qua những mất mát thấu hiểu lặng im và khát vọng được yêu trọn vẹn.
  • Nguyễn Chính và những trăn trở “nắng đã qua thu”
    “Nắng đã qua thu” là tập thơ thứ 10 của nhà thơ Nguyễn Chính - hội viên Hội Nhà văn Hà Nội, được Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành đầu năm 2025, với lời giới thiệu trang trọng, hấp dẫn của nhà thơ Đặng Huy Giang.
  • Tình đất đai xứ sở ngả bóng trong văn chương
    Ngày 20/7/1954, Hiệp định Genève được ký kết, nước ta tạm thời chia cắt làm hai miền và 21 năm sau (năm 1975) mới tái thống nhất. Tình cảm ấy ngả bóng vào văn chương tạo nên một không gian cảm xúc trùng điệp nỗi nhớ thương đất đai sông núi, chưa từng có trong tiến trình văn chương nước nhà, cả văn xuôi lẫn thơ.
  • Thế hệ nhà văn 1975 trong không gian văn học đương đại
    Lớp nhà văn sinh từ 1975, chúng tôi gọi là “Thế hệ 1975”, một lực lượng đông đảo (sinh ra trong vòng 20 năm, sau giải phóng miền Nam), các tác giả là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hoặc những cây bút nhiều triển vọng.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Danh sách Bí thư, Chủ tịch 126 xã, phường Hà Nội
    Sáng 30/6, Hà Nội công bố Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, phường và chỉ định nhân sự cấp ủy, lãnh đạo HĐND, UBND, Ủy Ban MTTQ Việt Nam cấp xã, phường.
  • Cơ hội trải nghiệm văn hóa truyền thống tại “Ngôi nhà chung”
    Từ ngày 1 đến 31/7/2025, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) tổ chức chuỗi hoạt động với chủ đề “Về làng trải nghiệm nét văn hóa truyền thống”. Sự kiện có sự tham gia của hơn 100 đồng bào đến từ 16 dân tộc, nhằm tạo sân chơi bổ ích ngày hè cho thiếu nhi, đồng thời giới thiệu những giá trị đặc sắc trong đời sống văn hóa của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • Khán giả Hà Nội chuẩn bị được thưởng thức kịch rối truyền thống Bunraku Nhật Bản
    Ra đời từ đầu thế kỷ 17 và phát triển rực rỡ trong thời kỳ Edo, Bunraku không chỉ là di sản văn hóa đặc sắc của Nhật Bản mà còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2003.
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
Những “nữ tính trội” trong thơ ca nữ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO